Η Βουλή των 297 και ο κίνδυνος για το Σύνταγμα

Σε επικίνδυνα για τη δημοκρατική κοινοβουλευτική λειτουργία μονοπάτια οδηγείται η συζήτηση που εκκίνησε μετά την απόφαση του Εκλογοδικείου για τους 3 βουλευτές των Σπαρτιατών, που οδηγεί σε μια Βουλή με 297 βουλευτές. Ιδίως από την στιγμή που από την πλευρά της κυβέρνησης καταγράφονται παλινωδίες και ασάφειες, ενώ εντός του 2025 θα ξεκινήσει και η διαδικασία της Συνταγματικής Αναθεώρησης όπου  «κάθε ψήφος θα μετράει».

Το επίμαχο ζήτημα είναι φυσικά το ποια θα είναι πλέον η κοινοβουλευτική πλειοψηφία στην οποία θα βασίζεται και η λεγόμενη «αρχή της δεδηλωμένης». Αν δηλαδή θα είναι οι 151 ή οι 149 βουλευτές. Για το ζήτημα αυτό έχουν ήδη τοποθετηθεί δημόσια τόσο η κυβέρνηση και ο Πρόεδρος της Βουλής, καθώς και πολιτικά κόμματα και συνταγματολόγοι. Με τους τελευταίους να καταθέτουν ερμηνείες σχετικά με το πώς θα διαμορφώνονται εφεξής οι κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες και σειρά άλλων ζητημάτων που απαιτούν πλειοψηφίες.

Οι συνταγματολόγοι

Σε γενικές γραμμές υπάρχουν αυτοί που εκτιμούν ότι πρέπει να υπάρξει μείωση του αριθμού των βουλευτών που εφεξής θα αποτελούν την πλειοψηφία, αυτοί που χωρίζουν τις ψηφοφορίες σε αυτές που αναφέρονται σε ποσοστό επί του κοινοβουλευτικού σώματος και αυτές που απαιτούν συγκεκριμένο αριθμό αλλά και αυτοί που θεωρούν τον αριθμό των βουλευτών αμετάβλητο.

Στους τελευταίους καταγράφεται και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος ο οποίος ξεκαθάρισε πως ο αριθμός 300 για τους βουλευτές συνιστά κάποιο είδος νομικής έννοιας και δεν συναρτάται από τα πραγματικά γεγονότα. Υποστήριξε σε δημόσιες δηλώσεις του πως «παρότι η Βουλή μένει με 297 βουλευτές, ο όλος αριθμός των βουλευτών είναι 300».

Αντίστοιχη θέση εξέφρασε και ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας και έγκριτος νομικός Προκόπης Παυλόπουλος ξεκαθαρίζοντας πως «απόλυτη πλειοψηφία έχει να κάνει με την πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, που ο όλος αριθμός ορίζεται με νόμο και δεν μεταβάλλεται μετά τη δικαστική απόφαση».

Κυβερνητικές παλινωδίες

Η πραγματική πηγή ανησυχίας όμως φαίνεται να προκύπτει από την πλευρά της κυβέρνησης. Ιδίως από την στιγμή που ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης μέσα στα 2 προηγούμενα 24ωρα άλλαξε… άποψη για το ζήτημα. Απηχώντας προφανώς τις απόψεις και τακτικές του Μεγάρου Μαξίμου.

Την Δευτέρα υποστήριξε πως μετά την απόφαση του εκλογοδικείου και όταν αυτή δημοσιοποιηθεί ο αριθμός των βουλευτών που συνιστούν απόλυτη πλειοψηφία είναι 149. Χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του δήλωσε ότι “αφού ο κανονισμός, λέει ότι οι ψηφοφορίες δεν είναι πλειοψηφία επί των παρόντων βουλευτών, αλλά πλειοψηφία επί του συνόλου των βουλευτών, η λογική λέει ότι το 151 γίνεται 149».

Η δήλωση αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση του ΠΑΣΟΚ και άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης. Έτσι ένα 24ωρο αργότερα ο Παύλος Μαρινάκης δήλωσε ότι η κυβέρνηση δεν θα θεωρήσει αποδεκτό πολιτικά τυχόν πήχη στους 149 βουλευτές

Ο Νίκητας Κακλαμάνης

Προφανώς καθόλου τυχαίο δεν ήταν που την ίδια ημέρα με την «στροφή» του Παύλου Μαρινάκη, παρενέβη στο δημόσιο διάλογο και ο Πρόεδρος της Βουλής.

Επιδιώκοντας να καθησυχάσει ο Νικήτας Καλαμάνης πραγματοποίησε άτυπες διαβουλεύσεις με τα πολιτικά κόμματα. Επίσης ισχυρίστηκε σε συζήτησή του με δημοσιογράφους πως «νομίζω πως δεν θα προκύψει κανένα θέμα ούτε για επιστημονικό συμβούλιο ούτε για τίποτα. Περιμένουμε να μας κοινοποιηθεί και η απόφαση του Εκλογοδικείου. Εμείς από πλευράς Βουλής επικαλούμαστε το άρθρο 74 παράγραφο 2 όπως και οι περισσότεροι συνταγματολόγοι».

Το άρθρο 74 αναφέρει πως  «όπoυ τo Σύνταγμα ή o Kανoνισμός oρίζoυν πoσoστό βoυλευτών, είτε για την υπoβoλή αίτησης ή πρότασης είτε για τη λήψη απόφασης είτε για oπoιoνδήπoτε άλλo σκoπό, τo πoσoστό αυτό υπoλoγίζεται με βάση τo συνoλικό αριθμό των Boυλευτών της Oλoμέλειας ή τoυ Tμήματoς διακοπής των εργασιών της Βουλής και παραλείπεται τo κλάσμα με την επιφύλαξη αντίθετης διάταξης τoυ Συντάγματoς ή τoυ Kανoνισμoύ».

Επίσης στην δεύτερη παράγραφό του ορίζει πως «όπoυ τo Σύνταγμα ή o Kανoνισμός απαιτεί την απόλυτη πλειoψηφία τoυ όλoυ αριθμoύ των Boυλευτών για τη λήψη απόφασης, η πλειoψηφία αυτή υπoλoγίζεται με βάση τo συνολικό αριθμό των εδρών της Boυλής».

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως σε ψηφοφορίες όπως η αναμενόμενη σύσταση προανακριτικής επιτροπής για τα Τέμπη η πλειοψηφία παραμένει στου 151, ενώ σε άλλα κοινοβουλευτικά ζητήματα (πχ κατάθεση πρότασης εξεταστικής επιτροπής ή πρότασης δυσπιστίας) θα υπάρξει μικρή μείωση και ανούσια πολιτικά μείωση του απαραίτητου αριθμού υπογραφών.

Η ασάφεια για την Συνταγματική Αναθεώρηση

Παρά το ότι υπήρξαν τόσες δημόσιες τοποθετήσεις ερωτηματικό παραμένει τι θα συμβεί στις ψηφοφορίες που θα σχετιστούν με την Συνταγματική Αναθεώρηση. Μια διαδικασία που -σύμφωνα με τον πρωθυπουργό- θα ξεκινήσει στα τέλη του ερχόμενου Φθινοπώρου.

Εκεί θυμίζουμε οι «μαγικοί» κοινοβουλευτικοί αριθμοί είναι το «151» που αφορά τους ελάχιστους ψήφους για να κριθεί ένα άρθρο αναθεωρητέο και το «180» που είναι οι ψήφοι που χρειάζονται για να οριστικοποιηθεί η αναθεώρηση ενός άρθρου στην επόμενη Βουλή με απόλυτη πλειοψηφία.

Στο ζήτημα αυτό ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δεν έχει έως στιγμή τοποθετηθεί, την ίδια στιγμή που η γνώμη της κυβέρνησης για το «τι εστί» πλειοψηφία παρουσιάζεται μάλλον… ευμετάβλητη.

Επίσης ,ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει προδιαγράψει μία άκρως επιθετική πολιτική στην αναθεώρηση του Συντάγματος ζητώντας να αλλάξουν κομβικά άρθρα όπως το 16 για τον δημόσιο χαρακτήρα των ΑΕΙ, το 24 για τον ορισμό των δασικών εκτάσεων αλλά ακόμη και αυτά που αφορούν την μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων.

Αυτά ενώ οι διαμορφωμένοι κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί «επιτρέπουν» πρόσκαιρες «συμμαχίες» με τον χώρο της ακροδεξιάς και ταυτόχρονα υπάρχει μια μεγάλη «δεξαμενή» ανεξάρτητων βουλευτών. Πράγμα που σημαίνει ότι ψηφοφορίες για την αναθεώρηση συγκεκριμένων άρθρων μπορεί να είναι οριακές. Έτσι αντίστοιχα μία αλλαγή της έννοιας της «πλειοψηφίας» θα είναι πιθανόν καθοριστική.

Το νομικό και το πολιτικό

Έως στιγμής η όλη συζήτηση για την κοινοβουλευτική πλειοψηφία φαίνεται να περιορίζεται στις απόψεις των συνταγματολόγων και στις νομικού χαρακτήρα ερμηνείες. Σε πολιτικό επίπεδο όμως δεν μπορεί παρά να συνυπολογίσει κανείς συνολικά τους όρους με τους οποίες διαμορφώνονται οι συσχετισμοί στη Βουλή.

Ας μην ξεχνάμε ότι η εκάστοτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία διαμορφώνεται με βάση ένα εκλογικό σύστημα που δίνει κλιμακωτό «μπόνους» στο εκάστοτε πρώτο κόμμα. Αλλοιώνοντας έτσι -προς χάρη της ύπαρξης σταθερών κυβερνήσεων- τους συσχετισμούς που προκύπτουν από την ψήφο των πολιτών.

Με βάση αυτό είναι σαφές ότι μια ακόμη «αλλαγή» στις απαιτούμενες ψήφους για κάθε κοινοβουλευτική πράξη αποτελεί μια ακόμη ενίσχυση μίας ούτως η άλλως τεχνητά δημιουργημένης πλειοψηφίας.