Μιλένα Αποστολάκη: Δυτική Όχθη – Μια μέρα στις δυο μεριές του τείχους

Το «ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΜΠΕΝΤ ΣΑΛΑΜΑ» που έγραψε ο Αμερικανός δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος Νέιθαν Θρωλ και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΩΜΑ, κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ Γενικής Τεκμηριογραφίας το 2024 και διακρίθηκε ως βιβλίο της χρονιάς από το NewYorker, τον Economist, τους Financial Times και άλλα έγκυρα διεθνή έντυπα.

Το βιβλίο δεν είναι δυστυχώς μυθοπλασία. Έχει ως αφετηρία μια ανθρώπινη τραγωδία που συνέβη το 2012 στην Ιερουσαλήμ, στην Δυτική Όχθη, όταν σχολικό λεωφορείο που μετέφερε πεντάχρονα παιδιά συγκρούστηκε, με αποτέλεσμα να βρουν τραγικό θάνατο πολλά από αυτά και άλλα να υποστούν βαρύτατα εγκαύματα.

Αυτή η αφετηρία γίνεται ο παρονομαστής επάνω στον οποίο ο συγγραφέας ανατέμνει την μεγάλη τραγωδία μέσα στην οποία συμβαίνει το δυστύχημα. Την τραγωδία μιας κλιμακούμενης σύγκρουσης σε συνθήκες κατοχής για τη διεκδίκηση μιας πατρίδας.

Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας έρευνας του συγγραφέα, ο οποίος μίλησε με δεκάδες πρόσωπα που έγιναν μάρτυρες αυτής της τραγωδίας, Εβραίους και Παλαιστίνιους, αυτούς που έχτισαν το τείχος και αυτούς που ζούνε πίσω από αυτό. Και οι μαρτυρίες τους έρχονται να αθροισθούν στην περιγραφή της ζωής των πρωταγωνιστών πριν το δυστύχημα και να αποκαλύψουν στον αναγνώστη, όχι μόνο την πραγματικότητα, αλλά και το βίωμα των «εγκλείστων».

Αυτή είναι μια μεγάλη αρετή του βιβλίου. Μοιραζόμαστε μια πραγματικότητα που τέμνεται σχεδόν καθημερινά με τις δυνάμεις κατοχής, καθιστά την εξάρτηση αποπνικτική και στην περίπτωση του δυστυχήματος μοιραία για τις ζωές των ανθρώπων. Μοιραζόμαστε όμως και το βίωμα που μεταφέρεται στον αναγνώστη ευθύβολα και όπως έγραψαν οι Los Angeles Times, «δίνοντας ανθρώπινη διάσταση στις συνέπειες μιας συστημικής σήψης»

Το βιβλίο καθώς αναφέρεται σε ένα γεγονός που συνέβη πριν δεκατρία χρόνια, ουσιαστικά προοικονομεί όσα ακολούθησαν καθώς και την θηριωδία της τελευταίας διετίας. Όταν μετά την απάνθρωπη τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, το καθεστώς Νετανιάχου επεκτείνει τη διάρκεια των αντιποίνων στο διηνεκές, χρησιμοποιώντας τα ως άλλοθι με μοναδικό στόχο την πολιτική και ποινική του διάσωση.

Η εξάλειψη της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς είναι το ιδιοτελές άλλοθι που καθοδηγεί μια πρωτοφανή ανθρωπιστική καταστροφή με θύματα πάνω από 66.000 αμάχους μέχρι σήμερα.

Ο εποικισμός που περιγράφεται στο βιβλίο σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής, έρχεται σήμερα κατά παράβαση του Διεθνούς δικαίου να αποκόψει την Δυτική Όχθη από την Ανατολική Ιερουσαλήμ, και να στερήσει ακόμη περισσότερο από το λιγοστό οξυγόνο των κατοίκων.

Ο ηγέτης της ισραηλινής αντιπολίτευσης ζητά να γίνει δεκτή και να εφαρμοστεί η πρόταση εκεχειρίας, στελέχη των ενόπλων δυνάμεων διαφωνούν με τον Πρωθυπουργό, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας διαδηλώνει εναντίον του, αλλά ο ίδιος παραμένει ακλόνητος κομπάζοντας ότι όσο είναι πρωθυπουργός, δεν θα υπάρξει παλαιστινιακό κράτος. Μια δήλωση που δεν αποτελεί απλώς θέση τακτικής αλλά στρατηγικό δόγμα. Ένα δόγμα που εδράζεται πρωτίστως στην ανάγκη του να επιβιώσει πολιτικά, παραμένοντας ο εκφραστής μιας σκληρής δεξιάς που ταυτίζει την ασφάλεια με τη διαρκή κατοχή.

Αυτή η στάση εξηγεί και τις τεράστιες δυσκολίες εφαρμογής της εύθραυστης εκεχειρίας στη Γάζα σύμφωνα με το πρόσφατο ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ – γνωστό ως «Σχέδιο 20 σημείων για τη Γάζα» – στο οποίο προβλέπεται άμεση κατάπαυση του πυρός, σταδιακή αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων, ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων καθώς και θέσπιση διεθνούς αποστολής σταθεροποίησης και μεταβατικής τεχνοκρατικής διοίκησης της περιοχής.

Παρά την κατάπαυση πυρός που τέθηκε σε ισχύ από τις αρχές Οκτωβρίου η βία δεν έχει εκλείψει, καθώς από την αρχή της «εκεχειρίας περισσότεροι από 340 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους από ισραηλινά πυρά, αεροπορικές επιθέσεις και εισβολές». Ο φαύλος κύκλος της βίας εξακολουθεί να τροφοδοτείται στερώντας προοπτική σε έναν λαό εξουθενωμένο από την πείνα και τον θάνατο.

Ακόμη όμως και σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες, κρύβονται σπαράγματα ελπίδας. Στο Ισραήλ πληθαίνουν οι φωνές εκείνων που ζητούν λογοδοσία και ειρήνη. Που κατανοούν ότι η ασφάλεια δεν μπορεί να στηριχθεί στην απελπισία του γείτονα. Ότι η διαρκής στρατιωτική κατοχή διαβρώνει όχι μόνο τη νομιμοποίηση του κράτους αλλά και την ψυχή του έθνους. Στην Παλαιστίνη εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές φωνές που πιστεύουν στον διάλογο, στη συνύπαρξη και στη βιωσιμότητα του ειρηνευτικού σχεδίου.

Η αναγνώριση ενός ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης – που υποστηρίζεται πια ανοικτά από όλο και περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη – θα μπορούσε να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς μια μακροχρόνια ειρήνη. Μια ειρήνη που δεν θα επιβληθεί στρατιωτικά, αλλά θα οικοδομηθεί θεσμικά και ηθικά, πάνω στην ισότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό. Μόνον τότε θα μπορέσει να υπάρξει τέλος στον φαύλο κύκλο εκδίκησης και απώλειας.

Το βιβλίο του Νέιθαν Θρωλ μάς θυμίζει πως πίσω από κάθε στατιστικό στοιχείο, πίσω από κάθε στρατιωτική επιχείρηση, υπάρχει μια ανθρώπινη ιστορία. Ένα παιδί που χάθηκε, ένας πατέρας που δεν πρόλαβε, μια μητέρα που δεν μπόρεσε να περάσει το τείχος. Αυτές οι ιστορίες δεν είναι τίποτα άλλο παρά καθρέφτης της αποτυχίας της πολιτικής. Και ίσως, όταν αυτές οι φωνές ακουστούν δυνατά – τόσο από την πλευρά των Παλαιστινίων όσο και από τους ίδιους τους Ισραηλινούς που αρνούνται να ζήσουν με το μίσος – τότε η ειρήνη θα πάψει να είναι μια ουτοπία και θα γίνει, επιτέλους, πολιτική προτεραιότητα.