Πιεσμένος φτάνει στην Αθήνα ο Ζελένσκι – Τα θέματα που “καίνε” και το σκάνδαλο διαφθοράς

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έρχεται στην Αθήνα σήμερα, Κυριακή (16/11), σε μια συγκυρία όπου το προφίλ του Ουκρανού προέδρου είναι πιο αποδυναμωμένο από ποτέ, καθώς ένα νέο, τεραστίων διαστάσεων σκάνδαλο διαφθοράς ξεδιπλώνεται τις τελευταίες ημέρες στην Ουκρανία.

H Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να βρίσκεται στο πλευρό του Ζελένσκι, ωστόσο πιέζει ώστε να επιλύσει το ζήτημα της διαφθοράς προκειμένου να ενταχθεί στην Ένωση, γεγονός που αποδεικνύεται πάρα πολύ δύσκολο, δεδομένων των νέων εξελίξεων, καθώς εμπλέκονται πολύ στενά του πρόσωπα στο σκάνδαλο με τις μίζες 100 εκατομμυρίων στον τομέα της ενέργειας, που έχει πληγεί περισσότερο από ποτέ.

Οι επαφές και η ατζέντα Ζελένσκι

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε επισκεφθεί ξανά την Αθήνα τον Αύγουστο του 2023, ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επισκεφθεί την Οδησσό το 2024. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ουκρανός πρόεδρος αναμένεται να φτάσει στο αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος νωρίς το μεσημέρι της Κυριακής και θα συναντήσει διαδοχικά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τασούλα, τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου και τον πρόεδρο της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη.

Στις επαφές που θα έχει ο Ουκρανός πρόεδρος, κυρίαρχο ρόλο θα έχουν τα ενεργειακά ζητήματα στον απόηχο της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ, όπου η Ελλάδα φιλοδοξεί να μετατραπεί σε πύλη εισόδου αμερικανικού LNG μέσω Αλεξανδρούπολης και Ρεβυθούσας. Οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες της Ουκρανίας, οι ζημιές στο δίκτυο και τα περιορισμένα αποθέματα οδηγούν το Κίεβο σε αναζήτηση πρόσθετων ποσοτήτων αερίου και σε αύξηση εισαγωγών κατά 30%.

Σε μήνυμά του την Παρασκευή, ο Ζελένσκι επιβεβαίωσε ότι Κίεβο και Αθήνα «διαμορφώνουν μια συμφωνία στον τομέα της ενέργειας» με στόχο τη μεγιστοποίηση των επιλογών για την προμήθεια αερίου τόσο για τον φετινό χειμώνα όσο και σε μακροπρόθεσμη βάση. Τόνισε, επίσης, ότι οι συμφωνίες με ευρωπαϊκές χώρες «από τη Νορβηγία μέχρι την Ελλάδα» θα ενισχύσουν τις εγγυήσεις για την ενεργειακή ασφάλεια της Ουκρανίας.

Επίσης, στις επαφές του Ζελένσκι αναμένεται να τεθεί το ζήτημα της αμυντικής υποστήριξης προς την Ουκρανία. Με τον Τραμπ να εμφανίζεται διστακτικός και τη «Συμμαχία των προθύμων» να παρέχει κυρίως θεωρητική στήριξη στο Κίεβο, ο Ζελένσκι ζητά πράξεις από τους συμμάχους του, πιο δραστικά οπλικά συστήματα και περαιτέρω χρηματοδότηση.

Σημειώνεται πάντως πως, η Αθήνα έχει καταστήσει σαφές ότι δεν μπορεί να αποσύρει συστήματα απαραίτητα για την εθνική άμυνα· έχει απορρίψει επανειλημμένα τα αιτήματα για παραχώρηση αντιαεροπορικών συστημάτων Patriot.

Σύμφωνα με πληροφορίες, επί τάπητος θα τεθεί η διμερής συμφωνία ασφαλείας που υπέγραψαν Μητσοτάκης και Ζελένσκι τον Οκτώβριο του 2023, η οποία δεν έχει ακόμη κυρωθεί από τη Βουλή.

Το σκάνδαλο που συγκλονίζει την κυβέρνηση Ζελένσκι

Την ίδια στιγμή, πάντως, ο Ουκρανός πρόεδρος βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα από τα πιο σοβαρά σκάνδαλα διαφθοράς από την εποχή που ανέλαβε την εξουσία.

Έρευνες των αρχών σε πολυτελή διαμερίσματα στο Κίεβο, ένα εκ των οποίων είχε χρυσή τουαλέτα, φωτογραφίες με σακίδια γεμάτα μετρητά και ηχητικά ντοκουμέντα αξιωματούχων που συζητούν στρατηγικές νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Αυτές είναι μερικές από τις λεπτομέρειες που έχουν σοκάρει τους Ουκρανούς την τελευταία εβδομάδα αναφορικά με το σκάνδαλο.

Ο Ζελένσκι και οι συνεργάτες του προσπάθησαν το καλοκαίρι να αποδυναμώσουν τις ανεξάρτητες υπηρεσίες κατά της διαφθοράς, την ώρα που εκείνες ολοκλήρωναν μια εκτεταμένη έρευνα για τον στενό κύκλο του προέδρου. Όμως, ο Ουκρανός πρόεδρος και οι σύμμαχοί του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την προσπάθεια έπειτα από μαζικές διαδηλώσεις και αντιδράσεις από δυτικούς εταίρους της χώρας.

Απτόητοι, οι ερευνητές δημοσιοποίησαν αυτή την εβδομάδα έναν μεγάλο όγκο λεπτομερών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων επιβαρυντικών ισχυρισμών ότι υψηλόβαθμα στελέχη λάμβαναν μίζες από έργα κατασκευής για την προστασία σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις, την ώρα που οι Ουκρανοί ζουν με καθημερινές διακοπές ρεύματος.

Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν κύμα δημόσιας οργής — «πώς οι φίλοι του προέδρου λήστεψαν τη χώρα εν καιρώ πολέμου», έγραφε χαρακτηριστικός τίτλος της Ukrainska Pravda — και υποχρέωσαν την κυβέρνηση να αλλάξει πορεία.

Ο Ζελένσκι τελικά στράφηκε ενάντια στους υπόπτους σε μια προσπάθεια να προστατεύσει την προεδρία του. Την Τετάρτη, ζήτησε τις παραιτήσεις του υπουργού Δικαιοσύνης Χέρμαν Γκαλουσένκο και της υπουργού Ενέργειας Σβιτλάνα Γκριντσούκ, οι οποίοι στη συνέχεια απομακρύνθηκαν από το συμβούλιο εθνικής ασφάλειας.

Επίσης, επέβαλε κυρώσεις στον Τιμούρ Μίντιτς, φίλο και πρώην επιχειρηματικό συνεργάτη του, που έχει κατηγορηθεί στην υπόθεση. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι ο Μίντιτς ήταν ο «συνδιοργανωτής» του φερόμενου κυκλώματος και ότι περίπου 100 εκατ. δολάρια πέρασαν παράνομα από το γραφείο του, σύμφωνα με το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU).

Παρά τη αλλαγή της στάσης του, η αντίδραση του Ζελένσκι έχει επικριθεί ως διστακτική, ενώ οι πολιτικοί προετοιμάζονται για περαιτέρω αποκαλύψεις που θα μπορούσαν να πλήξουν ακόμα περισσότερο στενούς συμμάχους του, γράφουν οι Financial Times.

Το NABU δήλωσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι είχε πραγματοποιήσει περισσότερες από 70 εφόδους και είχε συλλάβει πέντε άτομα σε μια «μεγάλης κλίμακας επιχείρηση» μαζί με την Ειδική Εισαγγελία Καταπολέμησης Διαφθοράς (SAPO) για την αποκάλυψη διαφθοράς στον ενεργειακό τομέα.

Οι ερευνητές είπαν ότι αξιωματούχοι και επιχειρηματικές προσωπικότητες είχαν συνωμοτήσει ώστε να εξαναγκάσουν προμηθευτές της Energoatom, της κρατικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας, να καταβάλλουν μίζες ύψους 10% έως 15% της αξίας κάθε σύμβασης.

Το αποτέλεσμα της 15μηνης έρευνας —η οποία, σύμφωνα με το NABU, περιλάμβανε περισσότερες από 1.000 ώρες υποκλοπών— προκάλεσε οργή στην Ουκρανία. Το NABU ανέφερε ότι μέρος των μιζών προερχόταν από εργολάβους που είχαν προσληφθεί για την κατασκευή δομών προστασίας υποσταθμών από ρωσικές επιθέσεις με drones και πυραύλους.

Ο Μίντιτς, συνιδιοκτήτης της εταιρείας παραγωγής Kvartal 95 —την οποία είχε ιδρύσει μαζί με τον Ζελένσκι— φέρεται να ειδοποιήθηκε εκ των προτέρων και να διέφυγε από την Ουκρανία λίγες ώρες πριν τις επιχειρήσεις των αρχών, σύμφωνα με τον επικεφαλής ντετέκτιβ του NABU, Ολεξάντρ Αμπακούμοφ.

Ένας άλλος στενός φίλος και σύμμαχος του Ζελένσκι, ο πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός Ολεξίι Τσερνισόφ, κατηγορήθηκε από το NABU ότι έλαβε μετρητά ύψους 1,2 εκατ. δολαρίων και 100.000 ευρώ. Έχει κατηγορηθεί για παράνομο πλουτισμό, αλλά αρνείται κάθε αδίκημα — όπως και ο Γκαλουσένκο.

Η Γκριντσούκ, η υπουργός Ενέργειας, δεν έχει εμπλακεί άμεσα στην υπόθεση. Η διαχείριση του σκανδάλου από τον Ζελένσκι χαρακτηρίστηκε αργή και πολύ αδύναμη.

Ο Ζελένσκι σχολίασε για πρώτη φορά τους ισχυρισμούς εναντίον των συνεργατών του το βράδυ της Δευτέρας, εκφράζοντας υποστήριξη προς την έρευνα χωρίς όμως να δεσμεύεται για συγκεκριμένες ενέργειες. Το αίτημά του για παραίτηση των δύο υπουργών ήρθε την Τρίτη, αρκετές ώρες μετά την ανακοίνωση της πρωθυπουργού Γιούλια Σβιριτένκο για την αναστολή καθηκόντων του Γκαλουσένκο — μια απόφαση που επικρίθηκε άμεσα από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ως ανεπαρκής.

Ο Ουκρανός πρόεδρος στη συνέχεια προχώρησε στην αποπομπή των δύο υπουργών και επέβαλε κυρώσεις στον Μίντιτς και σε έναν ακόμη επιχειρηματία κατηγορούμενο στην υπόθεση.

Η Σβιριτένκο δήλωσε την Πέμπτη ότι έχει διατάξει «εκτεταμένο έλεγχο» των μεγάλων κρατικών εταιρειών ενέργειας και άμυνας, γράφουν οι Financial Times. Παράλληλα, μια ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή θα εξετάσει τη Δευτέρα τα όργανα κατά της διαφθοράς.

“Βρισκόμαστε ακόμα σε πόλεμο”

Σύμμαχοι του προέδρου και ορισμένοι ακτιβιστές κατά της διαφθοράς επαίνεσαν το γεγονός ότι το NABU μπόρεσε να διεξαγάγει μια έρευνα μεγάλης κλίμακας, που στοχεύει σε ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους και πρόσωπα άμεσα συνδεδεμένα με τον αρχηγό του κράτους ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Οι ακτιβιστές λένε ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου που είναι πιστές στον πρόεδρο έχουν ένα μοτίβο πίεσης προς ανεξάρτητους θεσμούς κατά της διαφθοράς. Τον Ιούλιο, η ουκρανική υπηρεσία ασφαλείας (SBU) συνέλαβε έναν ντετέκτιβ του NABU, τον Ρουσλάν Μαχαμεντρασούλοφ, ο οποίος παραμένει προφυλακιστέος και κατηγορείται για διευκόλυνση εξαγωγής κάνναβης στην περιοχή Νταγκεστάν της Ρωσίας.

Ακτιβιστές κατά της διαφθοράς απέρριψαν την κατηγορία ως πολιτικά υποκινούμενη. Αυτήν την εβδομάδα, ο επικεφαλής ντετέκτιβ του NABU, Αμπακούμοφ, δήλωσε ότι ο Μαχαμεντρασούλοφ ερευνούσε την διαφθορά εντός της Energoatom.

Η διαχείριση της κρίσης είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για την κοινωνία των πολιτών στην Ουκρανία, καθώς και για την αντιπολίτευση της χώρας. Και οι δύο πλευρές έχουν αποφύγει να επικρίνουν τον Ζελένσκι μετά την έναρξη του πολέμου το 2022 και έχουν συμφωνήσει ότι οι εκλογές θα ήταν αδύνατες κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Το κόμμα Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη, η αντιπολίτευση υπό την ηγεσία του πρώην προέδρου και μακροχρόνιου αντιπάλου του Ζελένσκι, Πέτρο Ποροσένκο, επανέλαβε την απαίτησή του η τρέχουσα κυβέρνηση να αντικατασταθεί από μια τεχνοκρατική «κυβέρνηση εθνικής ενότητας», που θα περιλαμβάνει και μέλη της αντιπολίτευσης.

Ωστόσο, δεν έχει ζητηθεί η παραίτηση του Ζελένσκι. «Βρισκόμαστε ακόμα σε πόλεμο», δήλωσε ο Ροστόισλαβ Παβλένκο, βουλευτής και σύμμαχος του Ποροσένκο.

Αναλυτές και πολιτικά πρόσωπα έχουν επισημάνει ότι οι νέες αποκαλύψεις από την έρευνα θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω τον πρόεδρο.