Το “καζάν καζάν” Μερτς – Ερντογάν για την άμυνα

Ήταν λογικό και αναμενόμενο ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, και ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να διαφωνήσουν για τη Γάζα, κατά τις χθεσινές κοινές τους δηλώσεις μετά τη συνάντηση τους στην Άγκυρα.

Η Γερμανία για λόγους ιστορικών ενοχών, αλλά και γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, στηρίζει χωρίς προϋποθέσεις το Ισραήλ διαχρονικά. Η τουρκική κυβέρνηση από την άλλη, διεκδικώντας το ρόλο ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου, “χαϊδεύει” τη Χαμάς και καταγγέλει τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. Και ο Τούρκος πρόεδρος δεν δίστασε να κατηγορήσει τον Μερτς ότι κλείνει τα μάτια στη γενοκτονία των Παλαιστίνιων. 

Καθώς δε ο Ερντογάν βλέπει τον εαυτό του ως νέο “σουλτάνο”, θεωρεί ότι δεν ισχύουν για την Τουρκία υπό την ηγεσία του οι κανόνες. Έτσι όταν χθες ο Μερτς δήλωσε μεν υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, αλλά (αναγκαστικά, καθώς έχει δεχθεί έντονη κριτική στο εσωτερικό της Γερμανίας για την απροθυμία του να συναντηθεί με την τουρκική αντιπολίτευση και να θέσει το θέμα Ιμάμογλου και γενικότερα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) τόνισε ότι “ο δρόμος για την ΕΕ περνά μέσα από τα κριτήρια της Κοπεγχάγης”, ο Τούρκος πρόεδρος απάντησε με την υπεροψία του ισχυρού.

 “Αν η Τουρκία προσεγγίζεται με βάση αυτά τα κριτήρια, τότε έχουμε και εμείς τα κριτήρια της Άγκυρας. Με τα κριτήρια της Άγκυρας ανοιγόμαστε και στην Ευρώπη και στον κόσμο. Η Τουρκία δεν είναι μια συνηθισμένη χώρα της Ευρώπης ή της Ασίας. Η Τουρκία είναι μια δημοκρατική χώρα που εφαρμόζει και λειτουργεί καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην Ευρώπη και την Ασία”, είπε ο Ερντογάν. Ενώ κατηγόρησε την Ευρώπη γενικότερα και τη Γερμανία ειδικότερα για ξενοφοβία και ισλαμοφοβία.

Γερμανία- Τουρκία “τα βρίσκουν” στα αμυντικά

Πέρα από το σόου μπροστά στις κάμερες πάντως, Μερτς- Ερντογάν συμφώνησαν για τη στενότερη αμυντική συνεργασία. Το Βερολίνο έχει δώσει τις “ευλογίες του” για την πώληση 20 Eurofighter στην Τουρκία, με τον Μερτς μάλιστα να δηλώνει ότι “αυτά τα αεροσκάφη θα εξυπηρετήσουν τη συλλογική μας ασφάλεια”.

Με τη φράση “συλλογική ασφάλεια” ο Γερμανός καγκελάριος εννοούσε φυσικά καταρχήν το ΝΑΤΟ, αλλά σε δεύτερο επίπεδο και την ΕΕ. Στο Βερολίνο, όπως και στη Ρώμη και στο Λονδίνο, θεωρούν την Τουρκία αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής άμυνας και αγνοούν ως “γκρίνια” τις σοβαρές ενστάσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας. Ο κ. Μέρτς δήλωσε μάλιστα χθες ότι η Τουρκία γνωρίζει πως ο “ρωσικός αναθεωρητισμός” αποτελεί κίνδυνο, αλλά δεν είπε κουβέντα για τον τουρκικό αναθεωρητισμό.

Στις επίσημες δηλώσεις τους πάντως Μερτς και Ερντογάν δεν αναφέρθηκαν στο αίτημα της Τουρκίας για συμμετοχή στο αμυντικό πρόγραμμα SAFE της ΕΕ. Διότι εάν ετίθετο δημοσίως, ο Γερμανός καγκελάριος θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση, αφού δεν μπορεί επισήμως να αγνοήσει το βέτο δύο άλλων κρατών μελών, της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ο Μερτς δήλωσε πάντως ότι βλέπει την Τουρκία ως έναν στενό εταίρο της ΕΕ. Χαρακτήρισε επίσης την Άγκυρα “πολύ σημαντικό παράγοντα σε σχεδόν όλα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας που μας απασχολούν”. Ενώ εξέφρασε την άποψη ότι: “Ως Γερμανοί και ως Ευρωπαίοι, πρέπει να αναπτύξουμε τις στρατηγικές μας συνεργασίες και η Τουρκία δεν πρέπει να μείνει εκτός αυτής της διαδικασίας”. 

Από την πλευρά του ο Ερντογάν σημείωσε: “Λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική της Τουρκίας στον τομέα της άμυνας, σαφώς έχουμε εκτεταμένες ευκαιρίες με τη Γερμανία. Μπορούμε να ενισχύσουμε περαιτέρω αυτή τη συνεργασία με τη λογική του καζάν-καζάν (win-win)”.

Τα παζάρια με το casus belli

Η στάση της Γερμανίας, όπως και της Μεγάλης Βρετανίας απέναντι στην Τουρκία, δεν ενθουσιάζει προφανώς την Αθήνα. Αλλά δεν μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να υπαγορεύσει σε άλλες κυβερνήσεις πως θα κινούνται στις διμερείς τους σχέσεις. Μπορεί όμως να κινηθεί στο πλαίσιο της ΕΕ, επικαλούμενη την ανάγκη ομοφωνίας για συμμετοχή τρίτων χωρών στην ευρωπαϊκή άμυνα.

Αν και βέβαια ο κανονισμός του SAFE δεν θέτει τυπικά προϋπόθεση ομοφωνίας, υπάρχει όμως η σχετική δέσμευση της Κομισιόν, όπως επισήμανε χθες ο υπουργός Άμυνας Νίκος Δένδιας, ο οποίος άφησε αιχμές για τη στάση της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Έθεσε δε το ερώτημα: “Πόσο τελικά οι στρατηγικές επιδιώξεις του δυτικού κόσμου προσομοιάζουν με τις στρατηγικές επιδιώξεις της Άγκυρας;” 

Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει πολλάκις προειδοποιήσει τόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (την πολιτική οικογένεια στην οποία ανήκει και η ΝΔ και οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες του κ.Μέρτς) ότι οι στρατηγικές εταιρικές σχέσεις με χώρες εκτός ΕΕ, πρέπει να διασφαλίζουν και να λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα ασφαλείας όλων των κρατών μελών. Έχει επίσης δηλώσει ότι όσο η Τουρκία δεν αποσύρει το casus belli, δεν μπορεί να έχει θέση στο SAFE.

Η χρήση του casus belli ως διαπραγματευτικού “χαρτιού” ενέχει όμως και κινδύνους. Πρώτον, πως θα διασφαλιστεί ότι η Τουρκία δεν θα το επαναφέρει στο μέλλον; Δεύτερον, δεδομένου ότι με το ψήφισμα που ενέκρινε η τουρκική Βουλή το 1995 θεωρείται αιτία πολέμου η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο, είνκαι πιθανόν η  Τουρκία να ζητήσει μέσω ΗΠΑ (και Γερμανίας) να δώσει η Ελλάδα διαβεβαίωση ότι δεν θα ασκήσει αυτό το κυριαρχικό της δικαίωμα, προκειμένου να αποσύρει το casus belli. Κάτι που φυσικά καμία ελληνική κυβέρνηση δεν πρόκειται να δεχθεί, αλλά που θα φέρει την Αθήνα σε διπλωματικά δύσκολη θέση.

Δύσκολος, αλλά κρίσιμος, σύμμαχος ο Ερντογάν για τον Μερτς

Γιατί όμως ο Μερτς “αγάπησε” εσχάτως περισσότερο την Τουρκία; Όπως σχολίαζε η Handelsblatt ο Ερντογάν είναι ένας δύσκολος σύμμαχος, αλλά η Γερμανία θεωρεί ότι η Τουρκία έχει να παίξει κρίσιμο ρόλο σε όλα τα καυτά γεωπολιτικά θέματα από τη Συρία και τη Γάζα μέχρι την Ουκρανία. Ειδικότερα όσον αφορά στη Γάζα το Βερολίνο φαίνεται πως βρίσκεται στην ίδια σελίδα με τις ΗΠΑ από την άποψη ότι επιθυμεί χώρες όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος να μεσολαβήσουν στη Χαμάς για την τήρηση της συμφωνίας με το Ισραήλ.

Από την πλευρά της η Αθήνα βέβαια έχει κάθε λόγο να υποστηρίξει το ρόλο της Αιγύπτου σε αυτό το θέμα. Σημειωτέον ότι ο κ.Μητσοτάκης, μεταβαίνει στην Αίγυπτο, όπου θα παραστεί σήμερα στην τελετή ενθρόνισης (12:00 ώρα Ελλάδος) του νέου Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά, νέου Αρχιεπισκόπου Σινά, Φαράν και Ραϊθώ, κ. Συμεών. Και θα θέσει υπόψιν της σιναϊτικής κοινότητας την “καταρχάς κοινή κατανόηση της ελληνικής και της αιγυπτιακής πλευράς στην κατεύθυνση διασφάλισης της συνέχειας και του χαρακτήρα της Ιεράς Μονής”, όπως λένε κυβερνητικά στελέχη.

Ενώ αύριο ο κ.Μητσοτάκης θα παραστεί στα εγκαίνια του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου  (Grand Egyptian Museum – GEM), στην Γκίζα, κατόπιν πρόσκλησης του Προέδρου της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι. Και την Κυριακή θα μεταβεί στη Λευκωσία, όπου θα παραστεί και θα εκφωνήσει τον επιμνημόσυνο λόγο στο 12ο ετήσιο μνημόσυνο του πρώην Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και ιδρυτή του Δημοκρατικού Συναγερμού, Γλαύκου Κληρίδη.

Το Ισραήλ βέβαια δεν ενθουσιάζεται στην προοπτική συμμετοχής της Τουρκίας σε μία ειρηνευτική δύναμη στη Γάζα, αλλά και εκείνο αναγνωρίζει ότι η Άγκυρα είναι ένας παίκτης στην περιοχή.

Μετά το σόου, ο Ερντογάν “έταξε” μεσολάβηση με Χαμάς

Ο Ερντογάν πάντως, αφού “τα έψαλλε” στον Μερτς για τη στήριξη του Βερολίνου στο Ισραήλ, δήλωσε ότι η Τουρκία και η Γερμανία είναι δύο βασικές χώρες που μπορούν να συνεργαστούν για να πετύχουν το στόχο του να μπει τέλος στον πόλεμο στη Γάζα. Ενώ διαβεβαίωσε ότι η Τουρκία έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα όσον αφορά την παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς.

«Ο υπουργός Εξωτερικών, ο υπουργός Άμυνας και οι ομάδες πληροφοριών μου εργάζονται συνεχώς για την αποτροπή τυχόν προβλημάτων. Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε στενά. Οι υπουργοί μου έχουν λάβει οδηγίες και συνεργάζονται ενεργά με τα αρμόδια μέρη και θα συνεχίσουν να το κάνουν», είπε ειδικότερα ο Ερντογάν.

Ένα ακόμη ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα τον Μερτς και για το οποίο θέλει τη συνεργασία της Τουρκίας είναι το μεταναστευτικό. Το Βερολίνο ελπίζει σε περισσότερες επιστροφές μεταναστών, των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί από τη Γερμανία, στην Τουρκία. Και ήδη η Άγκυρα δείχνει δείγματα καλής θέλησης, καθώς από το Μάιο έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες επιστροφές μεταναστών από Γερμανία σε Τουρκία σε σχέση με ολόκληρο το 2024.