Τρανσφοβική τοποθέτηση της Ελεονώρας Μελέτη μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο

Σε μια δημόσια τοποθέτηση που προκαλεί -δικαιολογημένα- αντιδράσεις, η ευρωβουλεύτρια της Νέας Δημοκρατίας, Ελεόνωρα Μελέτη, εξέφρασε την άποψη ότι «τα φύλα είναι δύο» και άφησε να εννοηθεί ότι η αναγνώριση των δικαιωμάτων των τρανς ατόμων ενδέχεται να απειλεί τα «γυναικεία δικαιώματα». Η δήλωση αυτή ανήκει στη γνωστή ρητορική που προωθείται από TERF (Trans-Exclusionary Radical Feminist) κύκλους, η οποία χρησιμοποιεί τον φεμινιστικό λόγο ως κάλυμμα για να αμφισβητήσει την αυτοδιάθεση και την ίδια την ύπαρξη των τρανς και non-binary ατόμων.

Σε σχετική ανάρτησή της στο Instagram, η κυρία Μελέτη δήλωσε ότι «το πώς θέλει να νιώθει, να εκφράζεται και να αυτοπροσδιορίζεται ο καθένας προβλέπεται από το θεμελιώδες δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης». Παρ’ όλα αυτά, προσπάθησε να συνδέσει αυτό το δικαίωμα με την υποτιθέμενη απειλή των γυναικείων δικαιωμάτων, χωρίς να τεκμηριώνει επιστημονικά ούτε κοινωνικά την υποτιθέμενη αυτή σύγκρουση.

Επιπλέον, έγραψε και λίγα «αστειάκια» στη λεζάντα της ανάρτησής της:

«ΟΛΟΙ οι άλλοι που νιώθουν ότι καταπατώνται τα δικαιώματά τους επειδή:

• δεν θέλουν να “χωρέσουν” σε φύλο,
• θέλουν να προσδιορίζονται μπανάνες, γάτες, μαντζουράνες, Ναπολέοντες κ.λπ.,
• θέλουν να νιώθουν και να εκφράζονται αλλιώς ως προς το αναμενόμενο για το βιολογικό τους φύλο,
• θέλουν Δευτέρα με Πέμπτη να νιώθουν το ένα φύλο και ΠΣΚ να εκφράζονται με το άλλο,

ΜΠΟΡΟΥΝ να το κάνουν ΕΛΕΥΘΕΡΑ! Δεν καταπατάται κανένα τους δικαίωμα!»

Εδώ χρειάζεται λίγη… μελέτη. Η θέση ότι «τα φύλα είναι δύο» αγνοεί συστηματικά τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα. Η βιολογία αναγνωρίζει ότι οι βιολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι σημαντικές αλλά όχι απόλυτες· υπάρχουν διακριτές περιπτώσεις με ενδιάμεσα ή διαφοροποιημένα βιολογικά χαρακτηριστικά, όπως οι διαφορές χρωμοσωμάτων, ορμονών και αναπαραγωγικών οργάνων που δεν εντάσσονται στο παραδοσιακό δίπολο. Η ψυχολογία και οι κοινωνικές επιστήμες, από την άλλη, έχουν τεκμηριώσει ότι το φύλο δεν είναι απλώς βιολογικό, αλλά περιλαμβάνει κοινωνική ταυτότητα, εμπειρία και έκφραση, η οποία μπορεί να μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Με άλλα λόγια, το φύλο δεν είναι κατηγορία δύο επιλογών, αλλά ένα σύνθετο φάσμα ταυτοτήτων.

Η επιχειρηματολογία που θέλει τα δικαιώματα των τρανς να συγκρούονται με τα γυναικεία δικαιώματα αποτελεί επαναλαμβανόμενο μοτίβο στις συντηρητικές και ακροδεξιές ρητορικές στην Ευρώπη και διεθνώς. Χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει ψευδείς αντιπαραθέσεις και να απονομιμοποιήσει κοινωνικά κινήματα που προωθούν την ισότητα. Η εμπειρία δείχνει ότι η αποδοχή της πολυπλοκότητας του φύλου δεν αφαιρεί δικαιώματα από τις γυναίκες· αντίθετα, ενισχύει την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συμπερίληψης.

Η κυρία Μελέτη αναφέρθηκε και στην απόφαση της Λετονίας να αποσυρθεί από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, αφήνοντας να εννοηθεί ότι φταίει μια υπερβολική «ατζέντα ισότητας». Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική: οι υποχωρήσεις σε φεμινιστικά και ανθρωπιστικά δικαιώματα προέρχονται από σεξιστικές και ομοτρανσφοβικές πολιτικές, όχι από τα ίδια τα τρανς άτομα ή κάποια «σκοτεινή ατζέντα» που προσπαθεί να μας κάνει όλους… «woke». Η επίκληση μιας υποτιθέμενης «υπερβολής» λειτουργεί παραπλανητικά, μετατοπίζοντας την ευθύνη από τους πραγματικούς παράγοντες που περιορίζουν τα δικαιώματα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η θέση «τα φύλα είναι δύο» έχει επαναληφθεί και από τον Έλληνα πρωθυπουργό κατά το παρελθόν, προκαλώντας δημόσιες συζητήσεις. Ωστόσο, παρά τα όσα ισχυρίζεται η κυρία Μελέτη, οι επιστημονικές και κοινωνικές μελέτες επιμένουν ότι η κατανόηση του φύλου ως φάσμα είναι αναγκαία για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων όλων των πολιτών και για την καταπολέμηση διακρίσεων. Η άρνηση αυτής της πραγματικότητας ενισχύει τον κοινωνικό αποκλεισμό και προωθεί στερεοτυπικές αντιλήψεις. Η δημόσια ρητορική που υποστηρίζει ότι η αναγνώριση των τρανς ατόμων απειλεί άλλα δικαιώματα δεν αποτελεί απλή «άποψη». Λειτουργεί ως εργαλείο νομιμοποίησης της τρανσφοβίας, υποδαυλίζει διχασμό και περιθωριοποιεί ευάλωτες ομάδες.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ «ΑΠΛΩΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ». ΕΙΝΑΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΜΕΝΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Το φύλο δεν ορίζεται αποκλειστικά από τα χρωμοσώματα ή τα γεννητικά όργανα -κι όποιος το υποστηρίζει αυτό, απλώς αναπαράγει παρωχημένες, απλοϊκές και συχνά κακοποιητικές αντιλήψεις. Στην πραγματικότητα, η έννοια του φύλου είναι πολυεπίπεδη και διαμορφώνεται από ένα πολύπλοκο πλέγμα παραγόντων: τη βιολογική διάσταση, την ταυτότητα φύλου, την έκφραση, αλλά και τις πολιτισμικές και κοινωνικές προσδοκίες που φορτίζουν το σώμα και την ύπαρξη.

Η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η ιατρική έχουν επιβεβαιώσει πως το φύλο είναι φάσμα και όχι ένα αυστηρό, δυαδικό σύστημα. Δεν υπάρχει τίποτα «φυσικό» στη κατηγοριοποίηση βάσει δίπολου, παρά μόνο κοινωνική σύμβαση και ανάγκη για έλεγχο. Και η επιστήμη, όταν χρησιμοποιείται εργαλειακά για να στηρίξει πατριαρχικές αφηγήσεις, γίνεται όπλο αποκλεισμού και όχι γνώσης.

Η σύγχρονη νευροεπιστήμη έχει δείξει ότι οι εγκέφαλοι τρανς ατόμων, ακόμη και πριν ξεκινήσουν οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση ή ορμονοθεραπεία, εμφανίζουν δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά που ευθυγραμμίζονται περισσότερο με το φύλο με το οποίο ταυτίζονται. Αυτό δεν είναι ιδεολογία· είναι επιστημονική παρατήρηση. Ο ίδιος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, με την αναθεώρηση της ICD-11 απομάκρυνε την τρανς ταυτότητα από την κατηγορία των ψυχικών διαταραχών, αναγνωρίζοντάς τη ως φυσική έκφανση της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Και ακόμη και το δίκαιο -σε χώρες όπως η Ελλάδα, που από το 2017 επιτρέπει τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου χωρίς ιατρικές προϋποθέσεις- ορίζει πλέον πως η ταυτότητα υπερισχύει της βιολογικής εμφάνισης ή των εγγράφων γέννησης. Δεν πρόκειται για μια απλή νομοθετική πράξη. Είναι μια ουσιαστική, πολιτική πράξη αναγνώρισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Είναι η επιβεβαίωση ότι το ποιοι είμαστε δεν καθορίζεται από ένα τεστ DNA, αλλά από το βίωμα, τη φωνή και τη συναίνεσή μας.

Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΑΦΗΣ: ΟΙ ΤΡΑΝΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Η ιατρική και ψυχολογική κοινότητα παγκοσμίως έχει πάρει ξεκάθαρη θέση: η τρανς ταυτότητα δεν είναι ψευδαίσθηση, δεν είναι διαταραχή, και σίγουρα δεν είναι επιλογή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA), η Αμερικανική Ιατρική Ένωση (AMA), αλλά και η WPATH (World Professional Association for Transgender Health) αναγνωρίζουν ρητά τις τρανς ταυτότητες ως αυθεντικές και έγκυρες. Επιπλέον, καταδικάζουν την απόρριψη των τρανς ατόμων ως μορφή ψυχικής και κοινωνικής βίας –μια βία που οδηγεί σε κατάθλιψη, απομόνωση, ακόμη και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Από το 2018, ο WHO απομάκρυνε την τρανς ταυτότητα από τον κατάλογο ψυχικών διαταραχών στην ICD-11. Πλέον αναγνωρίζεται ως μέρος της φυσικής ποικιλομορφίας του ανθρώπου. Αυτό δεν είναι απλώς μια αλλαγή ταξινόμησης -είναι αναγνώριση, είναι δικαίωση, είναι πρόοδος βασισμένη σε δεκαετίες επιστημονικής τεκμηρίωσης.

Η ιδέα ότι το να είσαι τρανς είναι «μόδα» ή «ιδεολογική κατασκευή» διαψεύδεται από την επιστημονική βιβλιογραφία. Η ταυτότητα φύλου είναι μια βαθιά αίσθηση του εαυτού, που αναπτύσσεται από πολύ νωρίς. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ταυτότητα φύλου διαμορφώνεται ακόμη και πριν την ηλικία των 5 ετών. Δεν είναι απόφαση, ούτε «πείσμα»· είναι αλήθεια. Και αξίζει αποδοχή, προστασία και σεβασμό.

Η νευροβιολογία, η παιδοψυχολογία και η κοινωνική ανθρωπολογία συγκλίνουν στην ίδια διαπίστωση: η τρανς εμπειρία δεν είναι ένα «φαινόμενο της εποχής», αλλά ένα σταθερό και διαχρονικό στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας σε κάθε πολιτισμό. Η ιατρική υποστήριξη των τρανς ατόμων -μέσα από τη διαθεματική φροντίδα- αποδεδειγμένα βελτιώνει την ποιότητα ζωής και την ψυχική τους υγεία.

Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ

Οι τρανς γυναίκες υφίστανται διπλή καταπίεση: ως γυναίκες σε ένα πατριαρχικό σύστημα και ως τρανς άτομα σε έναν κόσμο που τις δαιμονοποιεί ή τις αγνοεί. Ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν είναι θεωρητικός -είναι καθημερινός και τρομακτικός. Περιορίζονται στην πρόσβαση στην υγεία, στην εργασία, στην εκπαίδευση, στο δικαίωμα της κατοικίας. Σύμφωνα με την έκθεση Trans Murder Monitoring για το 2024, περισσότεροι από 350 τρανς άνθρωποι δολοφονήθηκαν παγκοσμίως -η συντριπτική πλειοψηφία ήταν τρανς γυναίκες. Και οι περισσότεροι δράστες δεν αντιμετώπισαν ποτέ τις συνέπειες.

Πίσω από τα στατιστικά, υπάρχουν πρόσωπα, ιστορίες, κοινότητες που ζουν με τον φόβο καθημερινά. Το τρανς βίωμα δεν είναι «ιδεολογική διαφωνία», είναι ζήτημα επιβίωσης. Και κάθε φορά που αμφισβητείται, ενισχύεται ένα περιβάλλον που ανέχεται την ατιμωρησία και τη βία.

Όταν ο φεμινιστικός λόγος αρχίζει να καθορίζει ποια σώματα δικαιούνται την ιδιότητα της γυναίκας και ποια όχι, τότε δεν πρόκειται για απελευθερωτικό λόγο -αλλά για μια ακόμη μορφή ελέγχου. Το λεγόμενο TERF-ικό ρεύμα (Trans-Exclusionary Radical Feminism), αν και παρουσιάζεται ως «ριζοσπαστικό» ή «αυθεντικά φεμινιστικό», στην πραγματικότητα αναπαράγει τις ίδιες πατριαρχικές λογικές αποκλεισμού που δήθεν αντιμάχεται.

Αυτός ο λόγος εστιάζει στον καθορισμό του φύλου αποκλειστικά με βάση τη βιολογία -μια προσέγγιση που έχει ιστορικά χρησιμοποιηθεί για να περιορίσει τις γυναίκες, να τις εγκλωβίσει σε ρόλους, να αμφισβητήσει τη φεμινιστική δράση. Δεν μπορούμε να αποδομούμε την πατριαρχία χρησιμοποιώντας τα ίδια της τα εργαλεία.

Επιπλέον, το TERF αφήγημα έχει δεχθεί έντονη κριτική όχι μόνο από τρανς και φεμινιστικά κινήματα, αλλά και από επιστημονικούς και νομικούς φορείς. Ο αποκλεισμός των τρανς γυναικών από το φεμινιστικό πλαίσιο έχει πραγματικές συνέπειες: οδηγεί σε αυξημένη βία, περιθωριοποίηση, και σιωπή για τις ανάγκες τους. Όταν αρνείσαι την ταυτότητα κάποιου, του αρνείσαι και την προστασία του.

Ο φεμινισμός είτε είναι για όλες τις γυναίκες είτε δεν είναι τίποτα παραπάνω από άλλη μια ιεραρχική δομή. Η συμπερίληψη των τρανς γυναικών δεν είναι «ιδεολογική υποχώρηση» -είναι η συνέπεια μιας ειλικρινούς δέσμευσης στην ισότητα, τη χειραφέτηση και την αντίσταση απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης. Γιατί δεν υπάρχει ελευθερία, αν δεν είναι κοινή.

Ορισμένοι θεωρούν ότι η αποδοχή των τρανς γυναικών «αποδυναμώνει» τις εμπειρίες των cis γυναικών. Πρόκειται για έναν παραπλανητικό φόβο, που συσκοτίζει την ουσία του φεμινισμού. Τα δικαιώματα δεν είναι περιορισμένα αγαθά· δεν εξαντλούνται όσο περισσότεροι άνθρωποι τα αποκτούν. Το να στηρίξεις τις τρανς γυναίκες δεν μειώνει καμία άλλη γυναίκα -αντιθέτως ενδυναμώνει όλες τις γυναίκες. Η ελευθερία, η αυτονομία και ο αυτοπροσδιορισμός δεν είναι πολυτέλειες. Είναι η βάση κάθε φεμινιστικού αγώνα.

Αν ο φεμινισμός δεν είναι ελευθερία για όλες, τότε δεν είναι απελευθερωτικός. Η συμπερίληψη δεν απειλεί τον φεμινισμό -τον ολοκληρώνει. Γιατί ο στόχος δεν είναι μια ελίτ «αποδεκτών» γυναικών, αλλά μια κοινωνία στην οποία καμία δεν μένει πίσω.

Η επιστημονική έρευνα είναι σαφής: η κοινωνική και νομική αποδοχή των τρανς ταυτοτήτων μειώνει θεαματικά τα ποσοστά κατάθλιψης, αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικού ιδεασμού στα τρανς άτομα. Η υποστήριξη μέσω ένταξης, αναγνώρισης και σεβασμού δεν είναι αφηρημένες έννοιες -έχουν άμεσο και μετρήσιμο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία. Μια μόνο αλλαγή εγγράφου μπορεί να αλλάξει μια ζωή. Μια λέξη αποδοχής μπορεί να είναι το αντίδοτο σε χρόνια απόρριψης και αποξένωσης.