Χάρης Τσιόκας: Η κοινωνία ζητά σύγχρονη πολιτική έκφραση της αλλαγής

Εντείνονται οι διεργασίες που αναδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη να αντιστοιχηθεί η κοινωνική αντιπολίτευση με μια ρεαλιστική και προοδευτική πολιτική πρόταση. Δυστυχώς, κομματικές ομάδες , με τον τρόπο που λειτουργούν και το πολιτικό στίγμα που αποτυπώνουν, αδυνατούν να ανταποκριθούν σε αυτή την πρόκληση. Εξαντλούνται σε ένα αντικυβερνητικό λόγο που περιορίζεται στην εκλογική περιχαράκωση, η οποία περισσότερο αντανακλά εσωκομματικές ανησυχίες ..

Η ύπαρξη των κομμάτων αποκτά κοινωνική δυναμική μόνο όταν η δράση και οι διεργασίες τους αντανακλούν την ικανότητά τους να μετασχηματίζουν εθνικές, κοινωνικές και παραγωγικές ανάγκες σε πρόγραμμα διακυβέρνησης, ικανό να προσφέρει βιώσιμες λύσεις στο παρόν.

Η σύγχρονη εποχή, με τις ραγδαίες γεωστρατηγικές ανακατατάξεις, την τεχνολογική και επιστημονική έκρηξη, αλλά και τις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης, διαμορφώνει νέα δεδομένα που επηρεάζουν το παραγωγικό μοντέλο και τη νέα κοινωνική διαστρωμάτωση σε όλες τις χώρες. Νέες διαιρετικές τομές προστίθενται στις παραδοσιακές κοινωνικές δομές.

Οι επιπτώσεις στη χώρα μας

Στην Ελλάδα καταγράφονται σοβαρές αλλαγές με δραματικές επιπτώσεις στην βάση της χώρας μας:

• Η παραγωγική βάση συρρικνώνεται, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα περιοχών εγκαταλείπονται, με αποτέλεσμα και τη δραματική υποχώρηση στο ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών.
• Η πρόσβαση στα χρηματοδοτικά εργαλεία και στα αναπτυξιακά προγράμματα για το μεγαλύτερο τμήμα των μεσαίων στρωμάτων έχει αποκλειστεί, με επιπτώσεις στον ανταγωνισμό, τον εκσυγχρονισμό και την καθετοποίηση.
• Η περιφέρεια ερημώνει και αποδυναμώνεται πληθυσμιακά και παραγωγικά, με αιχμή τον πρωτογενή τομέα.
• Ο ρόλος του κράτους περιορίζεται σε κατασταλτικές λειτουργίες, ενώ η αυτοδιοίκηση έχει εγκαταλειφθεί σε πόρους και αρμοδιότητες, και τα κοινά αγαθά εμπορευματοποιούνται.
• Η νεολαία αναζητά διέξοδο στο εξωτερικό.
• Οι δυνάμεις της επισφαλούς εργασίας διογκώνονται λόγω έλλειψης κανονιστικού πλαισίου στο νέο περιβάλλον τεχνολογικών και εργασιακών αλλαγών.
• Η χώρα εγκαταλείπει το συγκριτικό πλεονέκτημά της, να λειτουργεί όχι μόνο ως διαμετακομιστικός κόμβος, αλλά και ως γέφυρα ειρήνης, φιλίας και ανάπτυξης, όπως το επιχείρησαν προοδευτικές κυβερνήσεις από την εποχή της μεταπολίτευσης.

Το ιστορικό παράδειγμα του προοδευτικού χώρου

Αξίζει να θυμηθούμε πως σε περιόδους ραγδαίων αλλαγών, ο προοδευτικός χώρος – οι δυνάμεις του Σοσιαλισμού, της Αριστεράς και της Οικολογίας – έγιναν καταλύτες κοινωνικών μετασχηματισμών, όταν κατάφεραν να εκφράσουν συγκεκριμένες κοινωνικοπολιτικές συμμαχίες και ανάγκες μέσα από ολοκληρωμένα προγράμματα εναλλακτικής διακυβέρνησης.

Τότε οι ηγεσίες του προοδευτικού χώρου αρνήθηκαν να συγκολλήσουν  με κόμματα ή πρόσωπα  που επιχειρούσαν μόνο να διαχειριστούν την κρίση με καλύτερο τρόπο. Επέλεξαν την αλλαγή.

Η κρίση προσανατολισμού των προοδευτικών κομμάτων

Σήμερα, όμως, δυστυχώς, υπάρχουν κομματικές ομάδες  που αυτοπροσδιορίζονται στον προοδευτικό χώρο, αλλά εξαντλούν την κριτική τους στην αντικυβερνητική ρητορική και την καλύτερη διαχείριση μέτρων, Κρυβονται σε κινήσεις εντυπωσιασμού προτάσσουν εκλογικές συνεργασίες αντί προγραμματικού διαλόγου για εναλλακτική διακυβέρνηση.

Οι κινήσεις τους παραπέμπουν σε συμπεριφορές «κομμάτων διαμαρτυρίας» που παρατείνουν την αβεβαιότητα για την αλλαγή πολιτικής, εστιάζοντας σε αόριστες εκλογικές ομάδες, όπως ο λεγόμενος «κεντρώος χώρος», χωρίς όμως να προσφέρουν συγκεκριμένο περιεχόμενο ή πρόταση.

Το ζητούμενο: κοινωνική συμμαχία και προγραμματική ενότητα

Το πολιτικό «κέντρο» ως αξιακή κατηγορία δεν σημαίνει κάτι συγκεκριμένο. Διαφέρει από τα μεσαία στρώματα με τις πραγματικές τους ανάγκες, ή τη μεσαία τάξη που καταπιέζεται από τον ανεξέλεγκτο νεοφιλελευθερισμό και τους οικονομικούς ολιγάρχες.

Για να απαντηθεί όμως το αίτημα αλλαγής, κρίσιμη προϋπόθεση είναι η σύσταση μιας κοινωνικής συμμαχίας που θα διεκδικήσει τη μετατροπή του κοινωνικού και παραγωγικού μοντέλου, μέσα από μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική για το ρόλο της χώρας στην περιοχή.

Τα κόμματα κερδίζουν ή χάνουν κοινωνική απήχηση ανάλογα με το αν και πώς διαμορφώνουν λύσεις στα κρίσιμα κοινωνικά προβλήματα.

Τα ευρήματα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων καταδεικνύουν την αδυναμία κομματικων ομάδων να κινητοποιήσουν  κοινωνικές δυνάμεις, καθώς εστιάζουν σε εσωκομματικές ισορροπίες ή συγκολλήσεις  στελεχών, έτσι όμως  απομακρύνεται η κοινωνία από τον διάλογο.

Τι δείχνει η κοινωνία

Η κοινωνική αντιπολίτευση διεκδικεί έναν πολιτικό δρόμο που την αφορά – και όταν συμβαίνει αυτό, συμμετέχει, το ενθαρρύνει και το απαιτεί. Το αίτημα είναι η ανάληψη προγραμματικής συνάντησης για τη διακυβέρνηση της χώρας στις επόμενες εκλογές, από μια κοινωνικοπολιτική συμμαχία που θα αντλεί δύναμη από τα μεγάλα κοινωνικά στρώματα και θα δίνει λύσεις στα κρίσιμα ζητήματα της επισφαλούς εργασίας, της παραγωγικής βάσης, της αγροτικής οικονομίας, της νεολαίας.

Ανοίγοντας έναν νέο δρόμο: προγραμματική πρόταση για μια εναλλακτική διακυβέρνηση

Η διαδικασία περιχαράκωσης των κομμάτων στα εκλογικά ποσοστά πρέπει να απαντηθεί με μια διαφορετική πρωτοβουλία. Οφείλουμε να διαμορφώσουμε  κοινωνικοπολιτικές κινήσεις και εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα, που θα εξειδικεύουν τη διαμόρφωση μιας προγραμματικής πρότασης διακυβέρνησης, με στόχο:

• Την αλλαγή του παραγωγικού και κοινωνικού μοντέλου,
• Την επαναφορά μιας πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής,
• Τη δέσμευση ότι η Νέα Δημοκρατία θα τεθεί στην αντιπολίτευση.

Άμεσες προτεραιότητες για προγραμματική ενότητα

1.Στήριξη της παραγωγικής βάσης

Δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων εγγυημένων από το κράτος,
Διασφάλιση δίκαιης πρόσβασης σε προγράμματα ανά περιφέρεια,
Κανόνες διαφάνειας και δίκαιης κατανομής οφελών στους συντελεστές παραγωγής.

2.Αναδιοργάνωση του ρόλου του κράτους

Εγγυητής δίκαιων κανόνων πρόσβασης για όλους,
Αποκέντρωση και ενδυνάμωση της αυτοδιοίκησης με πόρους και αρμοδιότητες που προσεγγίζουν ή ξεπερνούν τον μέσο ευρωπαϊκό όρο,
Υλοποίηση προγραμμάτων δημογραφικής ανάταξης με κίνητρα σε νέες οικογένειες.

3.Πρόγραμμα για τη νεολαία

Προγράμματα επαγγελματικής απασχόλησης και εργασίας μετά την απόκτηση τίτλου σπουδών,
Δίκτυα υποστήριξης για την ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας.

4.Διασφάλιση βιώσιμου κοινωνικού χαρακτήρα των δημόσιων αγαθών

Υγεία, Παιδεία, Ασφάλιση, Δίκτυα, Ύδρευση ως δημόσια αγαθά.

5.Κίνητρα ανά περιφέρεια

Καινοτόμα προγράμματα για την ονομασία προέλευσης, καθετοποίηση και εξαγωγικότητα των συγκριτικών πλεονεκτημάτων.

6.Ενεργός ρόλος της χώρας στην περιοχή

Διαμόρφωση εξωτερικής πολιτικής με στόχο την ειρήνη, τη φιλία και την ανάπτυξη,
Συμμετοχή σε διεργασίες ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και άρση περιφερειακών ανισοτήτων.

7.Ενδυνάμωση θεματικών ενοτήτων διαλόγου στη βάση των κοινωνικών αναγκών

Η πρόταση  για δράση και συμμετοχή

Για τους παραπάνω λόγους επιβάλλεται η δημιουργία ομάδων πρωτοβουλίας κεντρικά και σε κάθε περιφέρεια, που θα ενισχύσουν κοινωνικοπολιτικές συναντήσεις και θα προτάσσουν μια προγραμματική πλειοψηφία διακυβέρνησης. Το παρελθόν, με τις θετικές και αρνητικές του εμπειρίες, πρέπει να διδάξει, ώστε να διαμορφωθούν σύγχρονες συλλογικότητες που θα υπηρετήσουν αυτές τις σύγχρονες πολιτικές.

Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι ποιος θα διαδεχθεί τον Μητσοτάκη και τη ΝΔ, αλλά πώς θα εκφραστεί η νέα προγραμματική ενότητα, με συμπεριληπτικές συνθέσεις προοδευτικών ρευμάτων, που θα έχουν επίδικο όχι το χθες αλλά το αύριο των κοινωνικών αναγκών.

*Ο Χάρης Τσιόκας είναι πρώην Βουλευτής