Φελίξ Κιζίλ: Υπάρχει μια φράση που κρατάω – ‘Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για τη σφαγή’”

Μια από τις πιο ύπουλα πολυεπίπεδες ταινίες που έχουν κυκλοφορήσει στο σινεμά το τελευταίο διάστημα, το “Misericordia” του Αλέν Γκιροντί αψηφά τις συμβατικές κατηγοριοποιήσεις και ακροβατεί ανάμεσα στο κοινωνικό δράμα, το ψυχολογικό θρίλερ κια την μαύρη κωμωδία αφήνοντας όμως μέσα σου κάτι αναμφίβολα αιχμηρό και σκοτεινό – μια σκιά, μια υπόνοια, μια νύξη προς την ψυχολογική και ηθική αβεβαιότητα του κόσμου γύρω μας.

Η ταινία ακολουθεί την επιστροφή του Ζερεμί στη γενέτειρά του για την κηδεία του πρώην αφεντικού του, του φούρναρη του χωριού, η οποία εξελίσσεται σταδιακά σε μια δίνη παραδοξότητας, αιματηρών μυστηρίων και απρόσμενων σεξουαλικών εξελίξεων.

Όσο η προσωρινή παραμονή του νεαρού στο σπίτι της χήρας του εκλιπόντος παρατείνεται, τόσο περισσότερο αρχίζει να επισκιάζεται από μια μυστηριώδη εξαφάνιση, τις απειλητικές διαθέσεις ενός γείτονα και τις παρεξηγήσιμες προθέσεις ενός ιερέα.

Καταπιεσμένη σεξουαλική επιθυμία, θρησκευτική υποκρισία, αλλά και συλλογική σιωπή απέναντι στα κοινή θέα “κρυφά” μυστικά, συνθέτουν μέρος του παζλ ενός αληθινά απρόβλεπτου φιλμ, το οποίο επιβραβεύει τον θεατή που δεν απολαμβάνει μόνο τις γνώριμες και αφηγήσεις. Είναι απολαυστικό τόσο σε ένα πρώτο επίπεδο θέασης, αλλά ακόμα πλουσιότερο όσο γίνεται πιο μεστό μέσα σου.

«Όταν κάναμε γυρίσματα και ο ιερέας λέει: “είμαστε όλοι υπεύθυνοι, ακόμα κι αν είμαστε μακριά από το σπίτι”, σκέφτηκα πολύ τη Γάζα», ομολογεί ο σκηνοθέτης Αλέν Γκιροντί, παρότι όπως λέει η ταινία γράφτηκε πολύ νωρίτερα από τα τρέχοντα γεγονότα και άρα αφορά μια ευρύτερη προσέγγιση στη συλλογική ενοχή – και ευθύνη.

«Αυτά τα ερωτήματα γύρω από την ενοχή απέναντι στην δυστυχία του κόσμου, γύρω από τη συνείδηση μας, υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό: πώς μπορώ να ζήσω τη ζωή μου και να αφήνω αυτό να συμβεί; Όλοι καταφέρνουμε να το αφήσουμε να συμβεί», λέει.

Ο πρωταγωνιστής του, Φελίξ Κιζίλ, συμφωνεί με αυτή τη διαπίστωση, μιλώντας στο NEWS24/7 κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα για το 25ο φεστιβάλ γαλλόφωνου κινηματογράφου. «Είναι μια φράση του παπά, που λέει: “On est tous responsables du carnage.” Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για τη σφαγή. Και αυτή είναι μια φράση που με κάνει να σκέφτομαι πολύ», παραδέχεται.

Μιλήσαμε επίσης για την απόλαυση που του έδωσε το να παίζει έναν χαρακτήρα που ζει το ψέμα (ή έστω τις κρυφές αλήθειες), το πώς μετακινείται ανάμεσα στα είδη, αλλά και τις ιδιαίτερες δυσκολίες, απολαύσεις και προκλήσεις του να παίζεις έναν τόσο αινιγματικό ρόλο – στο επίκεντρο μιας τόσο αινιγματικής ταινίας.

Ένα από τα αγαπημένα μου κινηματογραφικά είδη είναι το “Ένας ξένος καταφθάνει”. Από αυτό το concept μπορούν να προκύψουν σπουδαίες ιστορίες. Εσένα τι ήταν αυτό που σε τράβηξε στην ταινία; Πώς την προσέγγισες ως προς το είδος της ιστορίας;

Χμ… À vrai dire, στην αρχή αυτό που με κέρδισε ήταν το σενάριο και ο κινηματογράφος του Αλέν Γκιροντί, που ήδη γνώριζα. Ο κινηματογράφος του Αλέν Γκιροντί, του σκηνοθέτη. Είχα πολλές ερωτήσεις να του κάνω, αλλά δεν ήθελε να απαντήσει! Οπότε μείναμε μέσα σε ένα είδος αγνώστου, όπου δεν ξέρουμε το παρελθόν του χαρακτήρα, δεν ξέρουμε πραγματικά ποια είναι η αγάπη που τον κάνει να επιστρέψει σε αυτό το χωριό.

Έτσι ακολούθησα πιο πολύ την “παρτιτούρα” της δουλειάς μου, προσπαθώντας παράλληλα να έχω πολύ καθαρές και συγκεκριμένες γραμμές για κάθε σκηνή.

Οι ερωτήσεις σου προς τον σκηνοθέτη έμεναν αναπάντητες;!

Ναι, δεν μου απαντούσε, επειδή ήθελε ακριβώς αυτό το μυστήριο να παραμείνει. Και πράγματι υπάρχει πολύ μυστήριο σε αυτή την ταινία. Και αυτά τα μυστήρια είναι εξίσου γεμισμένα τόσο από τη φαντασία του θεατή όσο και από τη δική μου.

Ποια θα έλεγες ότι ήταν η βασική σου ερώτηση όταν διάβασες το σενάριο και άρχισε όλη αυτή η ιστορία να σχηματίζεται στο μυαλό σου;

Η κύρια ερώτησή μου για να είμαι ειλικρινής ήταν: τι τον ωθεί να μείνει; Τι τον ωθεί να κάνει αυτό που κάνει; Τι συνέβη ώστε να παραμείνει; Και η δική μου απάντηση είναι μία πιθανή ανάμεσα σε χίλιες. Εγώ όμως είχα ανάγκη να πω στον εαυτό μου πως είχε μια τεράστια ανάγκη για αγάπη. Είναι άλλωστε και μία από τις ατάκες του παπά στην αρχή της ταινίας.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον και ο τρόπος με τον οποίο η ταινία αναμειγνύει διαφορετικούς τόνους. Ως θεατής δεν ξέρεις ακριβώς τι είδους ταινία βλέπεις. Την έχεις δει ας πούμε με μεγάλο κοινό; Πώς ήταν; Γιατί νομίζω ότι κάθε κοινό θα αντιδράσει διαφορετικά, δεν είναι μια ταινία με ξεκάθαρο τόνο ή είδος.

Η πρώτη πολύ μεγάλη προβολή ήταν στις Κάννες, με πάρα πολλούς θεατές. Και ο κόσμος ξεσπούσε σε γέλια. Πραγματικά γελούσαν πολύ, γιατί είναι μια πολύ αστεία ταινία. Και το αστείο είναι ότι μετά συναντήσαμε θεατές και υπήρχαν δύο κατηγορίες ανθρώπων: και οι δύο είχαν αγαπήσει την ταινία, αλλά κάποιοι δεν τους άρεσε που ο κόσμος γελούσε, ενώ άλλοι θεωρούσαν πως ήταν απολύτως φυσιολογικό να γελάς. Υπάρχουν πραγματικά πολύ διαφορετικοί τρόποι υποδοχής.

Αυτό με βοηθά στην ερώτηση που ήθελα να κάνω. Πώς προσεγγίζεις ως ηθοποιός μια ταινία τόσο ισορροπημένη σε τόνο, όπου κάποιοι θεατές μπορεί να γελάνε και άλλοι να τρομάζουν μ’ αυτό που βλέπουν;

Εγώ, ως ηθοποιός, προσεγγίζω τα πράγματα με πολύ πρώτο βαθμό. Παίζω κάθε κατάσταση, δεν μπορώ να έχω απόσταση, γιατί τότε δεν θα μπορούσα να τη χτίσω. Μετά, είναι το σενάριο αυτό που κάνει τον κόσμο να γελά ή το τελικό προϊόν. Το μοντάζ, ο σκηνοθέτης, είναι αυτοί που το κάνουν αστείο. Αν εγώ παίξω ότι είναι αστείο, δεν θα μπορέσει να είναι αστείο.

Έχεις συγκεκριμένα είδη ή μοτίβα που σου αρέσουν περισσότερο ως ηθοποιό ή είσαι ανοιχτός σε όλα; Γιατί αυτή η ταινία αγγίζει πολλά διαφορετικά πράγματα. Είναι κάτι που σε ελκύει περισσότερο;

Όχι, δεν νομίζω. Έχω όρεξη να ανακαλύψω πολλά, πολλά είδη. Το υπέροχο με αυτή την ταινία ήταν ότι μπόρεσα να προσεγγίσω πολλά είδη μέσα σε μία μόνο ταινία, σε μία μόνο εμπειρία. Αλλά είμαι περίεργος να παίξω πάρα πολύ διαφορετικά πράγματα. Μου αρέσει, θα ήθελα μερικές φορές να κάνω περισσότερη κωμωδία, και ταυτόχρονα λατρεύω να παίζω κοινωνικά δράματα. Έχω πραγματικά μεγάλη όρεξη για πολύ διαφορετικούς ρόλους.

Υπάρχει μια πολύ σωματική διάσταση στην ταινία. Είναι αυτό το σιωπηλό δράμα, με λίγο χιούμορ, και ξαφνικά ξεσπάσματα βίας. Υπήρξε κάτι που σε δυσκόλεψε περισσότερο στο να το χειριστείς;

Όχι, δεν έχω την αίσθηση πως δυσκολεύτηκα περισσότερο σε κάποιο είδος. Μου αρέσουν πολύ οι σωματικές σκηνές. Εξάλλου αρχίσαμε με τον μεγάλο καβγά, και μου άρεσε να ξεκινάμε με κάτι τόσο σωματικό και λιγότερο εγκεφαλικό.

Ταυτόχρονα λατρεύω και τις σκηνές με πολύ κείμενο, όπου υπάρχει ψέμα και πολλά επίπεδα ψέματος. Απόλαυσα κάθε κομμάτι και προσπάθησα να το κάνω με όσο το δυνατόν περισσότερη χαρά.

Ναι, και έχεις κιόλας και πολλές σκηνές όπου αντιδράς σε αυτά τα επίπεδα ψέματος, όπως με τον παπά. Ως θεατής δεν ξέρεις αν πρέπει να πάρεις τα λόγια του τοις μετρητοίς, αν είναι το “ηθικό δίδαγμα” της ταινίας ή αν λέει ψέματα για να σε πλησιάσει.

[Εδώ αλλάζει ανάμεσα στα αγγλικά και στα γαλλικά ενώ απαντούσε] Αυτή ήταν πραγματική απόλαυση για μένα, αυτές οι σκηνές με τα ψέματα. Ήταν μεγάλη χαρά να… prévoir, να προετοιμάσω… κάτι λίγα mimiques με το πρόσωπό μου, ώστε το κοινό να ξέρει ότι λέω ψέματα – αλλά όχι οι παρτενέρ μου στις σκηνές. Ήταν φοβερό αυτό, ναι.

Όσο αφορά την ηθική διάσταση της ταινίας, σε μια στιγμή που συμβαίνουν τόσα φρικιαστικά πράγματα στον κόσμο, η ταινία μιλά για το προσωπικό και το κοινωνικό επίπεδο την ίδια στιγμή. Τώρα που έχει περάσει καιρός από τα γυρίσματα, τι είναι αυτό που σου έχει μείνει από αυτή τη διαδρομή;

Υπάρχει μια φράση που πάντα κρατάω. Είναι μια φράση του παπά, που λέει: “On est tous responsables du carnage.” Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για τη σφαγή. Και αυτή είναι μια φράση που με κάνει να σκέφτομαι πολύ. Δεν έχω απαραίτητα απάντηση. Δεν είναι καν ερώτηση. Αλλά με κάνει να σκέφτομαι πάρα, πάρα πολύ.

Τη λέει στη σκηνή του γκρεμού, όταν οι δυο μας είμαστε στο χείλος του κενού. Και του λέω: “Όταν κανείς έχει σκοτώσει, είναι δολοφόνος.” Και εκείνος λέει: “Α, όχι. Με κάθε τρόπο είμαστε όλοι υπεύθυνοι για τη σφαγή.”

Ναι, αυτό έχει μείνει και σε μένα. Αυτό εννοούσα πριν. Αυτή την αίσθηση ότι… είμαστε όλοι υπεύθυνοι.

Ναι. Με όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο σήμερα, νιώθεις ένοχος απλώς και μόνο επειδή συνεχίζεις.