Κάποτε Ήμασταν Κήποι: Αφιέρωμα στον εμβληματικό Ντέρεκ Τζάρμαν από την έκθεση τέχνης στην Χίο

Με αφορμή τη γνωριμία με τον κηπουρό-εικαστικό Τζάρμαν μέσω της «μεταφύτευσης» του κήπου του από το Κεντ της Αγγλίας στον Κάμπο της Χίου, ως ένα από τα 12 έργα της υπαίθριας εικαστικής έκθεσης ΚΑΠΟΤΕ ΗΜΑΣΤΑΝ ΚΗΠΟΙ, η DEO συστήνει στο κοινό το πολύπλευρο έργο του Βρετανού δημιουργού, εντάσσοντας για πρώτη φορά κινηματογραφικές προβολές στο παράλληλο πρόγραμμα εκδηλώσεων και δράσεων που συνοδεύει την εικαστική έκθεση.

Μέσα στον χώρο της έκθεσης, το 30 στρεμμάτων κτήμα Καράβα – ένα τυπικό καμπούσικο περιβόλι – θα προβληθούν δύο από τα σημαντικότερα φιλμ του Τζάρμαν, “Ο Κήπος” και το “Μπλε”. Είναι οι πιο στενά συνδεδεμένες με τον κήπο του στο Νταντζενές του Κεντ, είτε επειδή o κήπος είναι ο φυσικός χώρος των γυρισμάτων είτε επειδή μοιράζονται την κοινή αλληγορία του ζωηρού, του ζωντανού, που το διαδέχεται το μονότονο, το έτοιμο να σβήσει.

Ο κήπος του Τζάρμαν, στον Κάμπο της Χίου:

Στις ταινίες του Τζάρμαν προστίθεται το ντοκιμαντέρ “Ντέρεκ”, των Άιζακ Τζούλιεν και Μπέρναρντ Ρόουζ, που εστιάζει στη συναρπαστική προσωπικότητα και καλλιτεχνική φωνή του, η οποία καθορίστηκε από την γκέι ταυτότητά του και άσκησε βαθιά επιρροή στην αβανγκάρντ και ποπ κουλτούρα.

Μια μικρού μήκους σεκάνς του κήπου του από τον Χάουαρντ Σούλι, κήπου ο οποίος διατηρείται και μετά το θάνατό του και είναι επισκέψιμος, συμπληρώνει το διήμερο του θερινού, υπαίθριου σινεμά.

Παρασκευή 8 Αυγούστου

21:30
Θαυμαστοί Κήποι: Ο Κήπος στο Prospect Cottage, Νταντζενές, Κεντ
του Χάουαρντ Σούλι (2014, 6΄)
Φωτογράφος κήπων και φυτών, ο Χάουαρντ Σούλι εντάσσει τον Κήπο του Τζάρμαν στις μικρούς μήκους καταγραφές του από αξιομνημόνευτους κήπους. Η κάμερα μας ξεναγεί στον Κήπο, που, σύμφωνα με τον Σούλι, είναι σαν τον κήπο ενός παιδιού: ξεφεύγει από τις συμβατικές οριοθετήσεις, καθώς δεν έχει φράχτες ή κάποια ορατή περίμετρο, «σβήνει» οργανικά στη φυσική πανίδα της ευρύτερης περιοχής, ενώνεται με τον ουρανό και τον άνεμο, αλλά εμπεριέχει μια εσωτερική γεωμετρία, σαν πίνακας του Μοντριάν.

21:40
Ο Kήπος
του Ντέρεκ Τζάρμαν (1990, 92΄)
Το φιλμ αυτό είναι γυρισμένο στο μεγαλύτερο ποσοστό του στο Prospect Cottage, στο Νταντζενές του Κεντ, την τελευταία κατοικία του Τζάρμαν, με τον περίφημο Κήπο του να δεσπόζει σε πολλά πλάνα. Πρόκειται για ένα οπτικοακουστικό κολάζ από δυνατές –συχνά άβολες– σεκάνς-σχόλια για τη σχέση ομοφυλοφιλίας και θρησκείας, ένα καλειδοσκόπιο που γυρίζει γρήγορα, ρίχνοντας εκτυφλωτικό φως σε δυστοπικούς εφιάλτες εναλλάξ με πλάνα ομοερωτικής ποίησης.

Ο Τζάρμαν ήταν ήδη άρρωστος όταν γύρισε τις σκηνές της σταύρωσης και έβαλε στον ρόλο του υποκειμένου που υποφέρει ένα γκέι ζευγάρι, κάτι που μπορεί κανείς να δει ως αλληγορία σχετικά με τον στιγματισμό της γκέι κοινότητας και τη φυσική της ταλαιπωρία από τον –αμείλικτα θανατηφόρο τη συγκεκριμένη εποχή– ιό HIV. Με τη μορφή της Τίλντας Σουίντον ως Παναγίας να δίνει τον τόνο, ο Τζάρμαν ερευνά τη συνεχή ένταση ανάμεσα στο «ιερό» και το «βέβηλο», παραδίδοντας μια ταινία ορόσημο αυτού που σήμερα ονομάζουμε κουίρ σινεμά.

Βραβείο OCIC στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου το 1991.

Σάββατο 9 Αυγούστου

21:30
Ντέρεκ
των Άιζακ Τζούλιεν και Μπέρναρντ Ρόουζ (2008, 76΄)
Το πληρέστερο ντοκιμαντέρ για τον Τζάρμαν, με την υπογραφή ενός επίσης Βρετανού εικαστικού καλλιτέχνη και σκηνοθέτη, φωτίζει τη ζωή και το έργο του από τα πρώτα χρόνια της ανάμειξής του στην πανκ σκηνή του Λονδίνου, μέχρι την πρωτοποριακή του δουλειά στο κουίρ σινεμά και τον εμβληματικό του “Κήπο” στο Νταντζενές.

Η Τίλντα Σουίντον, στενή του φίλη και συνεργάτιδα, αφηγείται σαν να διαβάζει ευθέως μια επιστολή προς τον ίδιο, μία δεκαετία μετά τον θάνατό του, ενώ από την οθόνη περνούν αρχειακά πλάνα με τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ, τους Pet Shop Boys, τους Sex Pistols, τη Μάργκαρετ Θάτσερ, συνθέτοντας το πολιτικό και αισθητικό πλαίσιο της εποχής – μιας εποχής που η ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη, κάτι που επηρέασε βαθιά έναν καλλιτέχνη ο οποίος ζούσε τη σεξουαλικότητά του στα άκρα. Ο ίδιος ο Τζάρμαν εμφανίζεται μπροστά μας γεμάτος ανατρεπτικές ιδέες, αναμνήσεις, δηκτικές παρατηρήσεις και έντονες τοποθετήσεις, σε αποσπάσματα από μια εκ βαθέων συνέντευξη του 1990.

23:00
Μπλε
του Ντέρεκ Τζάρμαν (1993, 79΄)
Η τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του Τζάρμαν προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας το 1993, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του. Δεν υπάρχουν εικόνες, παρά μόνο μια μπλε οθόνη – μια προσομοίωση της χαμένης του όρασης από τις επιπλοκές του HIV, που τον ανάγκασε να βλέπει μόνο αποχρώσεις του μπλε. Πάνω σε αυτό το μονοχρωματικό φόντο, ανάμεσα σε ένα ηχητικό τοπίο από εφέ, μουσικά κομμάτια και ρυθμούς, ακούγεται η εκφραστική φωνή του Τζάρμαν να διαβάζει μια συγκλονιστική συλλογή αποσπασμάτων από το ημερολόγιό του.

«Το όνομά μας θα χαθεί μέσα στον χρόνο. Κανείς δεν θα θυμάται το έργο μας. Η ζωή μας θα σβήσει σαν τα ίχνη ενός σύννεφου και θα διαλυθεί σαν ομίχλη κυνηγημένη από τις ακτίνες του ήλιου». Το “Μπλε” είναι ένα συγκινητικό όσο και γενναίο ποίημα που προσφέρει άφθονο υλικό για στοχασμό πάνω στη ζωή, στη φθορά και στον επερχόμενο θάνατο.