Ρομπ Ράινερ: Ο σκηνοθέτης που ήξερε να κάνει το κοινό να διασκεδάζει

Κάποιες φορές δεν χρειάζεσαι να είσαι auteur (με την πολύ στενή θεωρητική έννοια του όρου) για να στιγματίσεις το σινεμά. Ο Ρομπ Ράινερ, ο οποίος έπεσε θύμα δολοφονικής επίθεσης με τη σύζυγό του, μέσα από την απολαυστική φιλμογραφία και καριέρα του μεταπηδούσε διαρκώς ανάμεσα στα είδη, γυρίζοντας τις ταινίες που έμοιαζε να θέλει κι ο ίδιος να απολαύσει ως θεατής.

Το έκανε τόσο πετυχημένα, που σε τελική ανάγνωση της καριέρας του σήμερα, έχουμε ένα σύνολο ταινιών όχι απλά διάσημων, αλλά απολύτως καθοριστικών για το εκάστοτε είδος.

Δε θα ήταν υπερβολή να πει κανείς πως ο Ρομπ Ράινερ σκηνοθέτησε την απόλυτη, καθοριστική ταινία-σημείο αναφοράς σε τουλάχιστον 5 κινηματογραφικά είδη: Ρομαντική κομεντί (“Όταν ο Χάρι Γνώρισε τη Σάλι”), δικαστικό δράμα (“Ζήτημα Τιμής”), coming of age / ιστορία ενηλικίωσης (“Στάσου Πλάι Μου”) και mockumentary (“This Is Spinal Tap”), νεανικό παραμύθι (“The Princess Bride”).

Και για κερασάκι στην τούρτα, έχει γυρίσει άλλη μια ταινία που έγινε αυτόνομο σημείο αναφοράς: Το “Misery”, με το δικαιότατο Όσκαρ ερμηνείας για την Κάθι Μπέιτς, είναι μια ταινία που μπήκε στο κοινό λεξικό όρων: Όταν κανείς θέλει να μιλήσει για απειλητικά αφοσιωμένους και μονομανείς φανς στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα, μιλάμε για “κατάσταση Misery”.

Ο Ρομπ Ράινερ προέρχεται από πετυχημένη οικογένεια της σόουμπιζ. Ο πατέρας του, Καρλ, είχε τιμηθεί σε δεκάδες βραβεία (ανάμεσά τους 11 Έμμυ), με μεγάλη πορεία στην κωμωδία, και έχοντας δημιουργήσει τη διάσημη σειρά “The Dick Van Dyke Show”. Η μητέρα του, Εστέλ, ήταν πετυχημένη ηθοποιός και τραγουδίστρια.

Στην πορεία της δικής του καριέρας, ο Ρομπ Ράινερ ξεκίνησε από ηθοποιός (στο πετυχημένο οικογενειακό σίτκομ “All in the Family”) και παρέμεινε χαρακτηριστική φιγούρα στην οθόνη μέχρι τέλους: Πρόσφατα credits του περιλαμβάνουν τον “Λύκο της Wall Street” και την 4η σεζόν του “The Bear”.

Όμως το σημαντικότερό του αποτύπωμα το άφησε όταν γύρισε στη σκηνοθεσία, με ένα τρομερό σερί επιτυχιών από τα μέσα των ‘80s ως τα μέσα των ‘90s που περιλαμβάνει κυριολεκτικά 6 από τις διασημότερες ταινίες του σύγχρονου αμερικάνικου σινεμά.

Παράλληλα είχε έντονη ακτιβιστική παρουσία, στηρίζοντας μέχρι τέλους δημοκρατικούς θεσμούς και μιλώντας παθιασμένα εναντίον του Τραμπ, ενώ συνέχιζε να σκηνοθετεί ακούραστος. Η τελευταία του ταινία ήταν το 40-χρόνια-αργότερα σίκουελ “Spinal Tap II: The End Continues” που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ πριν τρεις μήνες.

Αυτές είναι οι ταινίες μέσα από τις οποίες το έργο του Ρομπ Ράινερ θα ζει για πάντα:

This Is Spinal Tap (1984)

Στο κινηματογραφικό του σκηνοθετικό ντεμπούτο, ο Ράινερ γυρίζει μια από τις διασημότερες κωμωδίες όλων των εποχών. Ένα απίστευτο καστ με μπροστάρηδες τους Κρίστοφερ Γκεστ, Μάικλ ΜακΚιν και Χάρι Σίρερ, παίζουν τα μέλη μιας fictional μπάντας την οποία η ταινία αντιμετωπίζει σαν αληθινή, σατιρίζοντας τα διάφορα αγιογραφικά μουσικά ντοκιμαντέρ που είχαν τότε (και συνεχίζουν να έχουν) πέραση.

Μια ταινία που καθόρισε τη ροκ μουσική όσο και την κινηματογραφική κωμωδία, παραμένει το διασημότερο ίσως mockumentary που έχει γυριστεί, και παραμένει κλασική για ατάκες όπως “these go to eleven” και το concept του καταδικασμένου εκάστοτε μπασίστα – όλοι πέθαιναν σε όλο και πιο σουρεαλιστικής φύσης ατυχήματα.

Στάσου Πλάι Μου (Stand By Me, 1986)

Διασκυεάζοντας τη νουβέλα “The Body” του Στίβεν Κινγκ για μια παρέα 4 αγοριών που ξεκινούν να βρουν το θρυλούμενο πτώμα ενός αγοριού που αγνοείται, ο Ράινερ σκηνοθέτησε τη μάλλον καθοριστική ταινία ενηλικίωσης… ίσως στην ιστορία του Χόλιγουντ. Είναι πρακτικά αδύνατον να σκεφτείς το είδος χωρίς να φέρεις στο μυαλό σου τα πρόσωπα αυτών των αγοριών καθώς ζουν την καθοριστική περιπέτεια της ζωής τους.

Εδώ ο θάνατος μοιάζει κάτι μακρινό αλλά και κοντινό την ίδια στιγμή, ένα σχεδόν απόκοσμο concept που εξάπτει την περιέργεια όσο και περικυκλώνει τα παιδιά με φόβο. Σπάνια το σινεμά έχει καταφέρει να αποτυπώσει την ακριβή στιγμή που η αόριστη, μακρινή πραγματικότητα και η σκληρότητα της ενηλικίωσης, μετατρέπεται σε απτή αλήθεια. Περιπέτεια, ειλικρίνεια, συναίσθημα κι ένα εμβληματικό καστ με ηθοποιούς σαν τον Ρίβερ Φοίνιξ και τον Κόρι Φέλντμαν.

The Princess Bride (1987)

Η αγαπημένη κωμική περιπέτεια φαντασίας που κατά σύμπτωση μόλις πριν λίγες μέρες προβλήθηκε πάλι σε σινεμά της Αθήνας, αφηγείται την ιστορία ενός άντρα που, μαζί με τους συντρόφους που θα κάνει στην πορεία, θα πρέπει να σώσουν την αληθινή του αγάπη, Πριγκίπισσα Μπάτερκαπ, από τον απεχθή Πρίγκιπα Χάμπερντινκ.

Με ένα φοβερό καστ (Κάρι Έλγουες, Ρόμπιν Ράιτ, Μάντι Πατίνκιν, Κρίστοφερ Γκεστ, Andre the Giant, Πίτερ Φολκ, Γουάλας Σον, Μπίλι Κρίσταλ, Κάρολ Κέιν) και διατηρώντας το μετα-αφηγηματικό ύφος του μυθιστορήματος, η ταινία γέννησε καλτ στιγμές (“Hello. My name is Inigo Montoya. You killed my parents. Prepare to die.”), πέτυχε μια εντυπωσιακή μίξη τόνων και αφηγηματικής ισορροπίας, και αποτέλεσε ένα από τα πρώτα πετυχημένα δείγματα meta αφήγησης, προπομπό του μισού σύγχρονου εμπορικού σινεμά.

Όταν ο Χάρι Γνώρισε τη Σάλι (When Harry Met Sally…, 1989)

Σε σενάριο της Νόρα Έφρον (“Άγρυπνος στο Σιατλ”) και εμπνευσμένο από τα βιώματα του Ράινερ μετά τον χωρισμό του από την ηθοποιό και σκηνοθέτρια Πένι Μάρσαλ (“Ξυπνήματα”), το καθοριστικό rom com του αμερικάνικου σινεμά εξερευνά τη σχέση δύο πολύ καλών φίλων ανάμεσα στους οποίους δεν υπάρχει αρχικά το ερωτικό στοιχείο.

Αμέτρητες casual “μπορούν άντρες και γυναίκες να είναι απλά φίλοι;;;” μετουσιώνονται σε ταινία με τον καλύτερο τρόπο, με τον Μπίλι Κρίσταλ (και τα πουλοβεράκια του) και τη Μεγκ Ράιαν (και την κλασική σκηνή του ψεύτικου οργασμού) να γίνονται icons. Μια από τις πιο γλυκές και συναισθηματικά αβίαστες που έχει να παραθέσει το είδος, και ένα από εκείνα τα φιλμ που αν θες να κάνεις ταινία τέτοιου είδος δεν γίνεται παρά να την έχεις στο μυαλό σου.

Misery (1990)

Ο Ράινερ επιστρέφει στον Στίβεν Κινγκ, αυτή τη φορά με λίγο πιο φρικιαστικές ορέξεις. Η Κάθι Μπέιτς παίζει μια εμμονική φαν ενός συγγραφέα (Τζέιμς Κάαν) τον οποίο κρατά φυλακισμένο και δεμένο στο κρεβάτι του επειδή εκείνη ξέρει καλύτερα τι πρέπει να γίνει στους αγαπημένους της χαρακτήρες.

Ένα από τα πιο κουλ ερμηνευτικά Όσκαρ όλων των εποχών (χωρίς το Όσκαρ για αυτό το ρόλο της Μπέιτς, είναι η Ακαδημία τόσο έτοιμη να χαρίσει τα πάντα στη “Σιωπή των Αμνών” την επόμενη χρονιά;;) για ένα άμεσα καλτ ψυχολογικό θρίλερ το οποίο παραμένει σήμερα πιο ανατριχιαστικά επίκαιρο από ποτέ καθώς τα online fandoms συχνά προσεγγίζουν Misery-επιπέδου εμμονικότητα.

Ζήτημα Τιμής (A Few Good Men, 1992)

“DID YOU ORDER CODE RED???”. Χωρίς υπερβολή μια από τις 4-5 διασημότερες στιγμές του χολιγουντιανού σινεμά, ο νεαρός Τομ Κρουζ να φωνάζει στον μπαρουτοκαπνισμένο συνταγματάρχη Τζέσαπ (Τζακ Νίκολσον) κι εκείνος να πέφτει στην συναισθηματική παγίδα που του έστησαν τα νεαρά νομικά τσακάλια.

Μια από τις πιο rewatchable ταινίες που έχουν γυριστεί ποτέ, με τον Άαρον Σόρκιν να διασκευάζει το θεατρικό του και το έμπειρο χέρι του Ράινερ να κατευθύνει άψογα την κάμερα απολαμβάνοντας αντιδράσεις, πρόσωπα, εντάσεις και αποκαλύψεις. Η ταινία προτάθηκε για 4 Όσκαρ, ανάμεσά τους Ταινίας και Β’ Ανδρικού Ρόλου (για τον Νίκολσον), θεμελίωσε Τομ Κρουζ και Ντέμι Μουρ ως απόλυτα a-list ονόματα του ‘90ς Χόλιγουντ και παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από αυτά τα classics που μετά από εκατομμύρια επαναλήψεις, δε λένε να λιώσουν.

Δεν ξέρω, αλλά αυτή η τελευταία φράση κλείνει μέσα της και την όλη αίσθηση του σινεμά του Ρομπ Ράινερ: Ο σκηνοθέτης που ήξερε πώς να γυρίζει τις πιο απολαυστικές, rewatchable ταινίες για κάθε είδος που μπορείς να βάλεις στο μυαλό σου.