Η Δανάη Σπηλιώτη αναζητά την αιώνια ζωή μέσα στο αρχαιότερο λογοτεχνικό έργο

Η σκηνοθέτιδα Δανάη Σπηλιώτη μιλά στο NEWS24/7 για την παράσταση «Γκίλγκαμες- Η αναζήτηση της αιώνιας ζωής» που θα παιχτεί στις 25 Αυγούστου στο θέατρο Πέτρας.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
13 Αυγούστου 2021 06:37

Θεωρείται το πρώτο παραμύθι του κόσμου, το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο, το οποίο θεωρείται ένα από τ’ αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο λόγος για το «Γκίλγκαμες- Η αναζήτηση της αιώνιας ζωής», το έπος του 21ου αιώνα π.Χ., που αποκαλύπτει πως η ουσία του ανθρώπου παραμένει μέχρι σήμερα η ίδια: υπέροχος και χωμάτινος μαζί. Και πως η επίγνωση ότι το τέλος του είναι αναπόδραστο, μας θυμίζει ότι η ζωή είναι για να αγαπάμε.

Το Έπος του Γκίλγκαμες βρέθηκε σε πήλινες πινακίδες, γραμμένο σε σφηνοειδή γραφή και χρονολογείται στον 21ο αιώνα π.Χ. Η ιστορία θέλει τον νεαρό βασιλιά Γκίλγκαμες μαζί με τον φίλο του Ενκιντού ν’ αναζητούν τη δόξα και να κατορθώνουν άθλους υπεράνθρωπους. Όταν όμως ο Ενκιντού πεθαίνει, ο Γκιλγκαμές ξεκινάει ένα ταξίδι για τον Κάτω Κόσμο για να βρει το μυστικό της αιώνιας ζωής.

Η παράσταση, τη σκηνοθεσία της οποίας υπογράφει η Δανάη Σπηλιώτη θα παιχτεί στις 25 Αυγούστου στο θέατρο Πέτρας στην Πετρούπολη.

Οι δύο αφηγητές, Νάνσυ Σιδέρη και Σπύρος Χατζηαγγελάκης μαζί με τη ζωντανή μουσική των Φώτη Σιώτα και Δημήτρη Χατζηζήση ξετυλίγουν την αφήγηση του έργου. Αρχαία ερωτήματα και αγωνίες, όπως ο φόβος για τον θάνατο, η αγάπη για τη ζωή, η αναζήτηση της δόξας και της αιωνιότητας, έρχονται και συναντούν εμάς, σήμερα στο 2021 μ.Χ.

To NEWS24/7 με αφορμή την παράσταση αυτή μίλησε με τη Δανάη Σπηλιώτη.

Γκίλγκαμες- Η αναζήτηση της αιώνιας ζωής Σπύρος Χατζηαγγελάκης

Τι είναι αυτό που σας γοήτευσε στο Γκιλγκαμές- Η αναζήτηση της αιώνιας ζωής;

Το βιβλίο το «Έπος του Γκίλγκαμες» σε μετάφραση Αύρα Ward από τις εκδόσεις Ιστός, ήρθε στα χέρια μου τα Χριστούγεννα που πέρασαν, δώρο δύο πολύ καλών φίλων. Γνωρίζοντας την αγάπη μου για το παραμύθι και την προφορική αφήγηση, μου χάρισαν αυτό το αρχαίο έπος, «το πρώτο παραμύθι του κόσμου». Ξεφυλλίζοντας την εισαγωγή, προσπαθούσα να προσδιορίσω χωροχρονικά και πολιτισμικά την τόσο παλιά ιστορία, την πολύ-πολύ πιο παλιά από τον Όμηρο. Οι πήλινες πινακίδες με την σφηνοειδή γραφή μού προκαλούσαν δέος. Έπειτα, διαβάζοντας την ιστορία διαπίστωσα ότι πρόκειται για πολύ υψηλής λογοτεχνικής αξίας κείμενο. Ποιητικό και λαϊκό μαζί. Ο τρανός ημίθεος Γκίλγκαμες που βάζει κάτω θεριά και δαίμονες έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο. Με την ίδια του την φθαρτότητα. Ο πλαγιότιτλος λοιπόν «η αναζήτηση της αιώνιας ζωής» που πρόσθεσα στον τίτλο, δηλώνει την πρόθεσή μου να εστιάσω στο στοιχείο του κειμένου που θεωρώ πως παραμένει απόλυτα αναλλοίωτο και σύγχρονο.

Πώς κινηθήκατε σκηνοθετικά;

Προσπάθησα να βρω τις συγγένειες τις δικές μου απο τη μία με την ιστορία ως νόημα και απο την άλλη με τη διαδικασία της προφορικής αφήγησης. Ο άνθρωπος λέει ιστορίες αμέτρητα χρόνια. Απο την αρχή της ύπαρξής του. Είναι στοιχείο του είδους του ανθρώπου η ανάγκη του να αφηγείται. Αυτό που ήταν για μένα καθαρό από την αρχή είναι ότι θα έπρεπε να ξεκινήσουμε να αφηγούμαστε και όχι να «παίζουμε». Και να δούμε αν η αφήγηση μπορεί να εμπλέξει τον αφηγητή και να τον σπρώξει στην περιοχή της αναπαράστασης και έπειτα της ταύτισης. Ακολουθήσαμε δηλαδή λίγο πολύ τη λειτουργία του παραμυθά. Έπειτα, προσπάθησα να αφήσω την αρχαία ιστορία να τρέχει σε πρώτο επίπεδο, ενώ παράλληλα οι ηθοποιοί στην σκηνή να επικοινωνούν με τα σώματα και τις στιγμές στο εδώ και τώρα των θεατών: οι γύρω ήχοι μας, ένα πραγματικό βλέμμα, μια αληθινή απεύθυνση, μία πραγματική ερώτηση των ηθοποιών. Με αυτόν τον τρόπο προσπάθησα να δημιουργήσω έναν διάλογο της αρχαίας ιστορίας με εμάς σήμερα.

Ποια ερωτήματα ξεπηδούν από το έργο αυτό που γράφτηκε τον 21ο αιώνα π.Χ;

Ένα από τα βασικά θέματα του έργου είναι η ανάγκη του ανθρώπου να νιώθει δυνατός. Να κατακτά. Η επιθυμία του να μείνει το όνομά του στην ιστορία. Να γίνει έτσι αθάνατος. Και μέσα σε αυτήν του την μάχη, χάνει το μέτρο και πλανάται. Ταυτόχρονα το έργο εμπεριέχει έντονη ευαισθησία στα νοήματα, στην εξέλιξη της ιστορίας και στην γραφή. Συγκινητική βρίσκω επίσης την σχέση των ανθρώπων της εποχής με τη φύση και τα ζώα. Μια σχέση ισότιμη και θα έλεγα ιερή. Σε όλο το έργο ταξιδεύουν μαζί αλληλένδετα και όχι αντιθετικά, η δύναμη με την ευαισθησία, ο πολιτισμός και η φύση, η ζωή και ο θάνατος.

Πώς επικοινωνεί με το σήμερα το έργο αυτό και τι αποκαλύπτεται τελικά;

Όταν ακούει κανείς «Το Έπος του Γκίλγκαμες» φαντάζεται ίσως κάτι δυσνόητο και βαρύ. Φταίει η λάθος αντίληψη που έχει διαμορφωθεί από την εκπαίδευση για την ιστορία και βέβαια η τάση του σύγχρονου πολιτισμού να περνιέται για ανώτερος των παλαιότερων. Οι άνθρωποι τότε ήταν σαν εμάς. Η αγάπη της μάνας για το παιδί, ο έρωτας, η φιλία, ο φόβος για τον θάνατο, η ανάγκη για ένα επέκεινα, ο κόσμος των νεκρών, ο θαυμασμός της φύσης, τα όνειρα και τα γλέντια, αυτά ήταν ίδια. Ο άνθρωπος είναι ίδιος όπως τότε. Και ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε για αυτήν την άσβεστη πείνα για δύναμη και κατάκτηση. Υπήρξαν σπουδαίοι πριν απο μας και χάθηκαν, όπως θα χαθούμε κι εμείς. Μήπως να ξαναβλέπαμε την σχέση μας με την φύση. Να βρούμε πάλι τη θέση μας. Τι είναι αυτή η μανία για δύναμη; Δεν φέρνει την αθανασία αυτή. Το πιο κοντινό στην αιώνια ζωή είναι ίσως η τέχνη. Οι ιστορίες των ανθρώπων που ταξιδεύουν από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά για χιλιάδες χρόνια.

Σπύρος Χατζηαγγελάκης

Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής στην παράσταση;

Υπήρχε η σκέψη η μουσική να λειτουργήσει ως πλαίσιο του λόγου και όχι περιγραφικά ή υποστηρικτικά. Η μουσική δημιουργεί λοιπόν «χώρους» μέσα στους οποίους συμβαίνει η αφήγηση ή η δράση και άλλοτε συνομιλεί με τους αφηγητές, πάει παρακάτω την ιστορία, άλλοτε βηματίζει μαζί με την ιστορία και άλλοτε λειτουργεί αντιστικτικά. Είμαι πολύ χαρούμενη που συνεργάστηκα με τον Φωτη Σιώτα και τον Δημήτρη Χατζηζήση. Προσέγγισαν με την μουσική τους το κείμενο και την παράσταση με ειλικρινές ενδιαφέρον και με πολλή έμπνευση, όρεξη και ευαισθησία. Η μουσική παίζει οργανικό ρόλο στην παράσταση. Είναι δομικό συστατικό της. Και μας κλείνει το μάτι, μας κάνει να αναρωτηθούμε για τους τρόπους των παλιών ραψωδών και το ταξίδι τους μέχρι σήμερα.

Ταυτότητα παράστασης

Γκίλγκαμες- Η αναζήτηση της αιώνιας ζωής. Σκηνοθεσία: Δανάη Σπηλιώτη. Παίζουν: Νάνσυ Σιδέρη, Σπύρος Χατζηαγγελάκης. Μετάφραση: Αύρα Ward. Μουσική σύνθεση/ εκτέλεση: Φώτης Σιώτας, Δημήτρης Χατζηζήσης. Σκηνικά/ κοστούμια: Αριστοτέλης Καρανάνος, Αλεξάνδρα Σιάφκου. Φωτογραφίες: Σπύρος Χατζηαγγελάκης. Σχεδιασμός αφίσας: Βάσω Μάρκου. Παραγωγή: Θεατρική Ομάδα Roswitha