Κώστας Καλδάρας: Ο Θεοδωράκης έλεγε τον πατέρα μου “Σοπέν” του λαϊκού τραγουδιού

Πριν από 4 χρόνια, στις 2 Σεπτεμβρίου, ο κορυφαίος μας συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης έφυγε από τη ζωή. Την ημέρα αυτή, στη μνήμη του, διοργανώνεται μια μεγάλη λαϊκή συναυλία που θα θυμίσει στο κοινό τη σημαντική μουσική συνάντηση του Μίκη με τον Απόστολο Καλδάρα.

Η συναυλία «Από τον Μίκη Θεοδωράκη στον Απόστολο Καλδάρα» φέρνει στη σκηνή τη μαγεία της ελληνικής μουσικής μέσα από την Ορχήστρα «100 χρόνια Μίκης Θεοδωράκης», υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Μαργαρίτας Θεοδωράκη.

Την Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη», δύο ξεχωριστοί κόσμοι της ελληνικής μουσικής ενώνονται πάνω στη σκηνή: ο λαϊκός κόσμος και η δεξιοτεχνία του Απόστολου Καλδάρα συναντά τη διεθνή φήμη και το πλούσιο έργο του Μίκη Θεοδωράκη.

Τα τραγούδια τους, πλεγμένα αρμονικά, δημιουργούν ένα πρόγραμμα γεμάτο ένταση, συναίσθημα και μελωδική μαγεία, που ταξιδεύει το κοινό από τη χαρά στη συγκίνηση.

Κατά τη διάρκεια της συναυλίας θα ακουστούν τα πιο αγαπημένα κομμάτια και των δύο συνθετών: από τον Καλδάρα τραγούδια όπως «Όνειρο απατηλό», «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», «Μικρά Ασία», «Όποια και να ‘σαι», «Συ μου χάραξες πορεία» και από τον Μίκη Θεοδωράκη τραγούδια όπως «Δραπετσώνα», «Το φεγγάρι κάνει βόλτα», «Μαργαρίτα Μαργαρώ», «Βάρκα στο γιαλό», «Στρώσε το στρώμα σου», «Περιγιάλι», «Μυρτιά». Η βραδιά κορυφώνεται με τη διάσημη μελωδία του Ζορμπά, που έχει γοητεύσει και συνεχίζει να ταξιδεύει μουσικά σε όλο τον κόσμο.

Στο τραγούδι, η βραδιά ζωντανεύει με τις φωνές του Βασίλη Λέκκα και του Στέλιου Διονυσίου, ενώ η Σοφία Παπάζογλου προσθέτει τη δική της ξεχωριστή ερμηνεία. Ο Παναγιώτης Πετράκης και ο Άγγελος Θεοδωράκης συμπληρώνουν το μουσικό μωσαϊκό, δημιουργώντας μοναδικές στιγμές έντασης και συγκίνησης.

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν επίσης οι Τεκετζήδες, οι μουσικοί του δρόμου που προσφέρουν ζωντάνια και αυθεντικότητα στη σκηνή, ενώ την έκπληξη της βραδιάς προσφέρει η εμφάνιση του Κώστα Καλδάρα, φέρνοντας μια επιπλέον νότα λαϊκής μαγείας. Ο συνθέτης στιχουργός και εικαστικός Κώστας Καλδάρας, γιος του σπουδαίου συνθέτη, μιλά στο News24/7 για την εν λόγω συναυλία.

“Ο Μίκης Θεοδωράκης αγαπούσε την μουσική του Απόστολου Καλδάρα”

Πώς η κληρονομιά του Μίκη Θεοδωράκη θα συναντήσει την κληρονομιά του Απόστολου Καλδάρα;

– Η μουσική, το τραγούδι ειδικότερα είναι ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της μνήμης ενός λαού, αλλά και βασικό στοιχείο για την συνέχιση και την εξέλιξη του Πολιτισμού μας. Οπότε αυτονόητα η κληρονομιά ενός σπουδαίου δημιουργού αφήνει δυνατό στίγμα στον επόμενο. Αφού όμως το τραγούδι είναι μια ροή της καθημερινότητας μας, της κοινωνικής κατάστασης και της πολιτικής μας πορείας αυτή η επίδραση είναι αμφίδρομη από τον παλαιότερο στον νεότερο και αντίστροφα.

Επόμενο λοιπόν δύο σπουδαίοι δημιουργοί, με κοινές ευαισθησίες να αλληλεπιδρούν ο ένας στο τραγούδι του άλλου, αλλά και να συνυπάρχουν μέσα στον ποικιλότροπο πολιτισμό της καθημερινότητας.

Ο Μίκης Θεοδωράκης αγαπούσε την μουσική του Απόστολου Καλδάρα (μάλιστα τον είχε αποκαλέσει “Σοπέν” του λαϊκού μας τραγουδιού). Αντίστοιχα κι ο Απόστολος σεβόταν την εξέλιξη που έφερε ο Μίκης στο ελληνικό τραγούδι, κάνοντας ένα βήμα πιο πέρα με την μελοποίηση σπουδαίων ποιητών, φέρνοντας τους στα χείλη, το μυαλό και την ψυχή του ελληνικού λαού.

Το μοναδικό συμπέρασμα μου τελικά είναι ότι εμείς οι νεότεροι είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε μια τέτοια ανεκτίμητη κληρονομιά.

Τι σας ενέπνευσε να συνδυαστεί το έργο του πατέρα σας με του Μίκη Θεοδωράκη;

– Η αλήθεια είναι ότι η ιδέα γεννήθηκε από τον φίλο και συνθέτη Γιώργο Ανδρέου και έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από εμένα και από την Μαργαρίτα Θεοδωράκη, η οποία ανέλαβε και το δύσκολο έργο της επιλογής των τραγουδιών της συναυλίας.

Ένα έργο δύσκολο, επειδή όταν έχεις έναν τέτοιο θησαυρό στα χέρια σου είναι πολύ βασανιστικό να πρέπει να αφαιρέσεις τραγούδια, έτσι ώστε να χωράνε σε μια συναυλία. Είμαι σίγουρος ότι και δέκα συναυλίες να κάναμε και σε κάθε μια να είχαμε και διαφορετικά τραγούδια, ο κόσμος θα τα ήξερε και θα τα αγαπούσε όλα.

Ποιο είναι το κοινό σημείο που θεωρείτε ότι συνδέει τις δύο αυτές μουσικές πορείες;

Πρώτα από όλα το τεράστιο ταλέντο των δύο δημιουργών. Από την μεριά την μουσική, θα έλεγα η αγάπη και η γνώση των βυζαντινών δρόμων στις μελωδικές τους γραμμές. Είναι οι δρόμοι που ακολουθούν αιώνες τώρα το συναίσθημα των Ελλήνων. Επίσης, κοινό σημείο είναι ο σεβασμός και η αφοσίωση στον απλό αγωνιστή άνθρωπο, στα συναισθήματα του, στις ανάγκες του αλλά και στους αγώνες του. Τα έργα και των δύο συνθετών αποτελούν τον διαχρονικό καθρέφτη της κοινωνίας μας.

 

Ποιες είναι οι πιο δυνατές προσωπικές σας αναμνήσεις από τη συνεργασία ή τη σχέση τους;

Δεν γνωρίζω πολλά για τις προσωπικές τους σχέσεις, αλλά μπορώ να πω με συγκίνηση ότι ο Μίκης Θεοδωράκης είχε ερμηνεύσει μοναδικά, και με το δικό του πάθος, σε συναυλία του, το “Νύχτωσε Χωρίς Φεγγάρι”. Παράλληλα, ο Απόστολος στις συγκεντρώσεις μας με φίλους και συγγενείς, ακόμη και στα χρόνια της χούντας, έπαιζε τραγούδια του Μίκη! Εκτός όμως από τις προσωπικές τους επαφές, υπήρχε και ο κοινός τους αγώνας για τα πνευματικά δικαιώματα στην Ελλάδα… ένας αγώνας ο οποίος συνεχίζεται -δυστυχώς- ακόμα.

Στη συναυλία αυτή, θα ακούσουμε τραγούδια που ενσωματώνουν και τις δύο μουσικές παραδόσεις. Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην ενορχήστρωση και την ερμηνεία αυτών των έργων;

Προκλήσεις υπάρχουν πολλές. Οι δύο δημιουργοί έχουν διδάξει τρόπους ερμηνείας και ενορχήστρωσης. Ο Μίκης Θεοδωράκης – από τους λίγους Έλληνες συνθέτες με γνώση διεύθυνσης ορχήστρας- ήταν βαθύς γνώστης της Μουσικής Παιδείας. Ο Απόστολος Καλδάρας από τη μεριά του, είχε σπουδαία γνώση στους βυζαντινούς δρόμους, τους οποίους έπλεκε στα τραγούδια του με μεγάλη τεχνική. Ήταν όμως και απαιτητικός με τους ερμηνευτές του. Δεν θα έφευγε τραγουδιστής ή τραγουδίστρια από το σπίτι μας όπου έκανε τις πρόβες του ο Απόστολος, εάν δεν είχε μάθει απόλυτα το τραγούδι όπως ακριβώς το ήθελε ο ίδιος ο δημιουργός, χωρίς να χαρίσει ούτε μια νότα διαφορετική. Ήταν ένας πραγματικός δάσκαλος…αν και πολύ αυστηρός.

“Το τραγούδι πάντα συντελούσε μια σπίθα για την κοινωνική αφύπνιση”

Ποιο τραγούδι του πατέρα σας θεωρείτε ότι αντικατοπτρίζει περισσότερο τη μουσική του ταυτότητα και γιατί;

Ο ίδιος θεωρούσε όλα του τα τραγούδια “παιδιά” του, όπως έλεγε. Η αλήθεια είναι ότι με την διαχρονικότητα των τραγουδιών του και την συνεχή επαφή του με την εξέλιξη και πρόοδο της δισκογραφίας, παράλληλα με την κοινωνία, για περισσότερα από σαράντα χρόνια θα ήταν πολύ δύσκολο να διαλέξει εκείνος ποιο τραγούδι θα μπορούσε να τον αντικατοπτρίζει. Ποιο αλήθεια θα μπορούσε να ξεχωρίσει μέσα από το πέρασμα τόσων χρόνων; Το “Νύχτωσε Χωρίς Φεγγάρι”, Το “ Όνειρο Απατηλό”, την “Φαντασία”, ή κάποιο από τα ολοκληρωμένα έργα του όπως η “Μικρά Ασία” ή ο “Βυζαντινός Εσπερινός”; Οπότε κι εγώ δεν θα μπορέσω να τον περιορίσω σε ένα τραγούδι με μια μελωδική γραμμή ή στίχο. Ο Απόστολος ήταν και θα παραμείνει διαχρονικός μέσα από τα τραγούδια του για τον κόσμο και μέσα από τον πατέρα-δάσκαλο για μένα.

Πώς ερμηνεύετε την έννοια της «κοινωνικής αφύπνισης» που διατρέχει το έργο και του Θεοδωράκη και του Απόστολου Καλδάρα;

Είχαν και οι δύο τις ανάλογες και πολλές φορές ταυτόσημες αντιλήψεις για την πολιτική. Ήταν Αριστεροί και ο καθένας τους ξεχωριστά το εξέφραζε με τον δικό του τρόπο. Προσωπικά γαλουχήθηκα με τις προοδευτικές ιδέες του πατέρα μου, που με οδηγούσαν στις πορείες και τις διαδηλώσεις όπου τραγουδούσα Θεοδωράκη. Την απαγόρευση τραγουδιών του Απόστολου Καλδάρα ή οι απαιτήσεις της λογοκρισίας των δεκαετιών ‘40 και ‘50 να διαφοροποιηθεί ο στίχος τους, ακολούθησε η συνολική και καθολική απαγόρευση των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη από την χούντα. Όταν όμως ο λαός έχει θέληση, όραμα κι ελπίδα το τραγούδι πάντα συντελούσε μια σπίθα για την κοινωνική αφύπνιση. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο θεωρείται “επικίνδυνο” από καθεστώτα του που θέλουν τον λαό παθητικό, αδρανή και χωρίς μνήμη.

Η συναυλία αυτή γίνεται σε μια σημαντική εποχή για την ελληνική μουσική σκηνή. Τι πιστεύετε ότι έχει να προσφέρει το έργο των δύο συνθετών στους νέους καλλιτέχνες και στους θεατές σήμερα;

Σε τέτοιου είδους συναυλίες ο κόσμος που τις παρακολουθεί είναι περισσότερο ακροατής και συμμέτοχος, παρά θεατής. Τραγουδάνε μαζί με τους τραγουδιστές, με τους διπλανούς τους και τελικά με την καρδιά τους. Αυτό είναι το πιο σημαντικό κέρδος σε όποιον βρεθεί σε αυτές τις συναυλίες. Το αναφέρω αυτό επειδή τα τελευταία χρόνια αυτό που προσπαθούν να επιβάλουν στον κόσμο είναι το θέαμα και μόνο.

Όσο για την προσφορά τους στις νεότερες γενιές, θα μιλήσω διαχρονικά, με ένα ερώτημα: Φανταστείτε το ελληνικό τραγούδι και τελικά τον ελληνικό πολιτισμό χωρίς δημιουργούς όπως ο Θεοδωράκης, ο Καλδάρας, ο Τσιτσάνης, ο Χατζιδάκις, ο Λοΐζος, ο Ξαρχάκος ή η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου,ο Νίκος Γκάτσος, ο Ελύτης, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, αλλά κι ο Μανώλης Ρασούλης ο Άλκης Αλκαίος, μαζί και σπουδαίοι ερμηνευτές και τόσοι πολλοί άλλοι, που ο καθένας με τον τρόπο του, με την τέχνη του, με το ταλέντο του, έχτισαν τον σύγχρονο πολιτισμό μας; Πώς θα ήταν το ελληνικό τραγούδι, πώς θα ήταν τελικά η ζωή μας;

Αυτό λοιπόν είναι το ερώτημα που με βασανίζει βλέποντας την απαξίωση, την αδιαφορία, την ηθελημένη υποβάθμιση των Ελλήνων δημιουργών, όχι μόνο από την όποια “μόδα” αλλά και από την ίδια την Πολιτεία. Οπότε εδώ βρίσκεται και η απάντηση μου στο τελευταίο σας ερώτημα…

Πώς πιστεύετε ότι τα έργα αυτών των δύο μουσικών συνεχίζουν να επηρεάζουν τη σύγχρονη ελληνική μουσική πραγματικότητα;

Η σύγχρονη ελληνική μουσική πραγματικότητα, έχει λίγο θολώσει. Από την μια η ζωή, τα συναισθήματα, τα όνειρα, η έκφραση και από την άλλη οι οθόνες, το θέαμα, η τεχνητή νοημοσύνη, η απομίμηση, η παθητικότητα και πολλές φορές η εξάρτηση. Η τεχνολογία είναι και πρέπει να υπάρχει ως εργαλείο. Έχει απίστευτες δυνατότητες χρήσης και πολλά  πλεονεκτήματα, αρκεί να την δούμε ως μέσο κι όχι ως αποτέλεσμα. Ελπίζω η νέα γενιά να το διακρίνει, να το καταλάβει και να το ξεχωρίσει από την κοινωνική πραγματικότητα, έτσι ώστε οι οθόνες να μας δείχνουν τον κόσμο κι όχι να μας τον κρύβουν.

Info:
Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου
Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη»
Εισιτήρια more.com