Η Μαρία Φιλοπούλου αποτυπώνει τη θεραπευτική συνύπαρξη του ανθρώπου με το υγρό στοιχείο

Στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Παραρτήματος Ναυπλίου της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, η Μαρία Φιλοπούλου παρουσιάζει την έκθεση «Ελευθερία», μια συγκινητική και εικαστικά μεστή καταβύθιση στο τοπίο, το σώμα και τη σχέση του ανθρώπου με το υγρό στοιχείο.

Έως τις 30 Οκτωβρίου 2025, εκεί θα παρουσιάζονται δεκαπέντε ζωγραφικά έργα και δύο γλυπτά συνθέτουν ένα εικαστικό σύμπαν γεμάτο φως, κίνηση και τρυφερότητα.

Η καλλιτέχνιδα, απόφοιτος της École Nationale Supérieure des Beaux-Arts του Παρισιού και μαθήτρια του Leonardo Cremonini, επιστρέφει στη φύση και στο σώμα όχι ως ρομαντικό καταφύγιο, αλλά ως εσωτερική αναγκαιότητα. Οι παραθαλάσσιες τοποθεσίες, οι λουόμενοι, τα ανοιχτά τοπία, τα θραύσματα καθημερινής ραστώνης, δεν είναι απλώς τεκμήρια ρεαλισμού· είναι συμβολικές πράξεις ελευθερίας απέναντι στον περιορισμό, τη φθορά και την πολιτισμική κρίση.

Με αφορμή την έκθεση στο Ναύπλιο και την προετοιμασία της, συζητήσαμε με τη ζωγράφο για τα βιώματα, τις αναζητήσεις και τις έννοιες που τροφοδοτούν τη δουλειά της: από τη μύηση στην παραστατική ζωγραφική στο Παρίσι, μέχρι τη βαθιά, σχεδόν ερωτική σχέση της με το νερό και τη φύση. Μιλήσαμε για την τέχνη ως γέφυρα με τον έξω και τον έσω κόσμο, για το σώμα ως φορέα νοήματος και για την προσωπική ελευθερία ως στόχο και ως δημιουργική στάση ζωής.

Ποια είναι η πιο βαθιά ανάγκη που σας ωθεί να δημιουργείτε; Πώς βιώνετε τη σχέση με το έργο σας;

Οδηγήθηκα στη ζωγραφική ενστικτωδώς. Νομίζω ότι η βαθύτερη μου ανάγκη είναι να εκφραστώ και, εκ των υστέρων, η επικοινωνία με τους άλλους. Η ζωγραφική για μένα είναι μια περιπέτεια, μια μάχη με μένα, μια διαδικασία αυτογνωσίας.

Η σπουδή σας στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι, δίπλα στον Leonardo Cremonini, πώς επηρέασε το δικό σας βλέμμα και την τέχνη σας;

Ήδη πριν φοιτήσω στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι, αγαπούσα και εκφραζόμουν μέσω της παραστατικής ζωγραφικής. Σχεδίαζα και ζωγράφιζα εμμονικά από το φυσικό. Επέλεξα τον Λεονάρντο Κρεμονίνι —γι’ αυτόν πήγα στο Παρίσι— και επέλεξε κι αυτός εμένα. Μου μετέφερε όλη του την αγάπη για τη ζωγραφική και είμαι τυχερή που τον είχα δάσκαλο, γιατί ήταν ένας φιλόσοφος. Οι αναλύσεις του πάνω στην τέχνη γενικότερα και πάνω στη δουλειά του καθενός μας στο εργαστήριο ήταν εξαιρετικές.

Εκτός από τον ίδιο, με επηρέασαν τα μουσεία και οι σύγχρονες εικαστικές εκθέσεις που έβλεπα στο Παρίσι, εποχή που στην Ελλάδα δεν είχαμε πολλά πράγματα να δούμε.

Η επιλογή σας να εστιάσετε σε παραθαλάσσια τοπία και την ανθρώπινη παρουσία στο νερό φαίνεται να έχει μια βαθιά συμβολική διάσταση. Ποια είναι η σχέση σας με τη θάλασσα και το νερό;

Από μικρή, στην επαφή μου με τη θάλασσα, έβρισκα την ελευθερία μου, τη γαλήνη και την κάθαρση. Η εμμονή μου, η αγάπη μου με το νερό «χειροτερεύει» με τα χρόνια στη ζωγραφική μου αλλά και στη ζωή μου. Αυτή την αίσθηση προσπαθώ να μεταφέρω στα έργα μου —κι αν γίνεται, να την επικοινωνήσω στον θεατή.

Το νερό είναι το στοιχείο που περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ενώνει τα ανθρώπινα πλάσματα με τον κόσμο γύρω τους. Αυτή η φράση θα μπορούσε να συνοψίσει τη δουλειά που κάνω τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αποτυπώνω τη θεραπευτική συνύπαρξη του ανθρώπου με το υγρό στοιχείο. «Η υλική φαντασία βρίσκει μέσα στο νερό την κατεξοχήν αγνή ύλη, τη φυσικά άγνη ύλη». «Το νερό προσφέρεται σαν φυσικό σύμβολο για την καθαρότητα, δίνει συγκεκριμένο νόημα σε μια εκτεταμένη ψυχολογία του καθαρμού», γράφει ο φιλόσοφος Gaston Bachelard.

Πώς ορίζετε την «ελευθερία» μέσα από την τέχνη σας; Είναι μια προσωπική ελευθερία, κοινωνική ή κάτι ευρύτερο;

Ζωγραφίζω την προσωπική μου ελευθερία, τους βιωμένους προσωπικούς παραδείσους, την ευτυχία, τη χαλάρωση, την ένωση με τη φύση, τον ερωτισμό που νιώθουν οι λουόμενοι μέσα στο νερό. Νομίζω ότι όλη η ύπαρξη είναι μια λεπτή ισορροπία της επίγνωσης ότι οι ευτυχισμένες στιγμές είναι πολύτιμες και πρέπει να τις αναγνωρίζουμε και να τις εκτιμάμε.

Ζωγραφίζω, λοιπόν, τα σύνορα της ευτυχίας, απομονωμένης από το πριν και το μετά. Δεν υπάρχει χρόνος, μόνο τόπος. Επικεντρώνομαι στον άχρονο, καθαρό χώρο που είναι ήρεμος, προσωπικός χώρος.

Στον «χαμένο παράδεισο» ο άνθρωπος μπορεί να βρει την πληρότητα και τη γαλήνη. Εγώ, τουλάχιστον, στη φύση —ειδικά στο νερό— συναντώ την ευτυχία, την ηρεμία, την ελευθερία, την κάθαρση. Κι αυτή την αίσθηση θέλω να μεταφέρω στα έργα μου σαν αντίδοτο σε μια εποχή πολιτιστικής και οικονομικής κρίσης.
Το γυμνό σώμα στα έργα σας είναι απόλυτα φυσικό και αθώο. Πώς προσεγγίζετε αυτή τη μορφή χωρίς να παγιδεύεται σε κοινωνικά στερεότυπα ή ταμπού;

Θέλω το γυμνό σώμα να είναι απόλυτα χαλαρό και ενταγμένο στη φύση —αν είναι δυνατόν, ν’ ανήκει στο περιβάλλον του— στην απόλυτη ελευθερία του, έξω από οποιοδήποτε κοινωνικά στερεότυπα και ταμπού.
Η κίνηση, η στάση του σώματος αλλάζει εντελώς όταν βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον πιο συμβατικό, σε μια οργανωμένη παραλία, σε ένα περιβάλλον που πρέπει να είμαστε μέσα σε κοινωνικές συμβάσεις.

Η σχέση ανθρώπου και φύσης σήμερα είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα για να ξαναχτίσουμε αυτήν τη σχέση;

Η τέχνη μπορεί να μας μεταφέρει σε άλλη πραγματικότητα, μετατοπίζει τη σκέψη μας, τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα γύρω μας. Μπορεί να μας αφυπνίσει —γι’ αυτό και είναι πολύτιμη για όλους τους ανθρώπους. Βεβαίως πιστεύω ότι μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα για να ξαναχτίσουμε τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Πώς βλέπετε τον ρόλο του καλλιτέχνη σήμερα, μέσα σε μια εποχή μεγάλων κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων;

Πάντα οι καλλιτέχνες αφουγκράζονται την εποχή τους και, μέσω της τέχνης τους, μεταφέρουν όλα τα κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά προβλήματα που υπάρχουν. Με το έργο τους μπορούν να αφυπνίσουν τον θεατή.

Τι είδους αντίδραση ή προβληματισμό ελπίζετε να προκαλέσει η έκθεση «Ελευθερία» στον θεατή;

Η μεγαλύτερή μου επιθυμία είναι να μπορούν τα έργα μου να είναι αγωγοί της ενέργειας που αντλώ από τη φύση.