Το γλυπτό–παράσιτο του Αλέξανδρου Τζάννη “ξυπνά” το παλιό λατομείο του Φιλοπάππου

Ένα παλιό λατομείο στο λόφο του Φιλοπάππου ενεργοποιεί ο οργανισμός ΝΕΟΝ για να παρουσιάσει την έκθεση “Athens Dies In Dreams At Sunrise” του Αλέξανδρου Τζάννη, από τις 25 Νοεμβρίου έως τις 21 Δεκεμβρίου 2025, σε επιμέλεια της Γαλήνης Νώτη.

Η νέα ανάθεση στον Αλέξανδρο Τζάννη εντάσσεται στο πρόγραμμα Έργο στην Πόλη 2025, στο πλαίσιο του οποίου ο ΝΕΟΝ αναθέτει σε έναν Έλληνα καλλιτέχνη τη δημιουργία έργου που εκτίθεται σε δημόσιο χώρο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Σκοπός του προγράμματος είναι η παρουσίαση της σύγχρονης τέχνης σε δημόσιους και ιστορικούς χώρους, συμβάλλοντας στη διάδραση μεταξύ της τέχνης, της κοινωνίας και της πόλης.

“Athens Dies In Dreams At Sunrise”: Στο τέλος του ονείρου με το ξύπνημα

Η έκθεση του Αλέξανδρου Τζάννη “Athens Dies In Dreams At Sunrise” πραγματοποιείται στο παλιό λατομείο, στη νότια πλευρά του λόφου Φιλοπάππου. Στο σημείο αυτό, οι αρχιτέκτονες Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη και Αντώνης Νουκάκης δημιούργησαν μια ανοιχτή κατασκευή – υποδομή για υπαίθρια έκθεση γλυπτικής, στο πλαίσιο του προγράμματος ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων το 2003.

Η κατασκευή αυτή, αν και δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ για τον αρχικό της σκοπό, παραμένει αγκιστρωμένη στον βράχο ως σιωπηλό αποτύπωμα της πρόθεσης εκείνης. Πάνω σε αυτήν προσαρτάται το γλυπτό του Αλέξανδρου Τζάννη, επαναφέροντας την αρχική πρόθεση.

Όπως λέει η επιμελήτρια Γαλήνη Νώτη, «Η δουλειά του Αλέξανδρου Τζάννη επικεντρώνεται στην πόλη, τις διαστρωματώσεις υλικών και ιστοριών που σχηματίζουν αυτό το ετερόκλητο μόρφωμα. Η πόλη εξελίσσεται διαρκώς και τα έργα του εξερευνούν αυτές τις μεταλλάξεις, λειτουργούν ως ζωντανοί οργανισμοί που αναπτύσσονται και προσαρμόζονται στον χώρο στον οποίο βρίσκονται, ενώ τον αλλάζουν εξίσου. Μια κεντρική διάσταση της δουλειάς του σχετίζεται με αυτή του παράσιτου, ενός οργανισμού που ζει μέσα σ’ έναν άλλον και τρέφεται από αυτόν.

Ο χώρος του λατομείου στο λόφο του Φιλοπάππου όπου γίνεται η έκθεση αποτελεί ένα τοπίο φυσικό αλλά και διαμορφωμένο από την ανθρώπινη παρέμβαση. Από τον αρχαιολογικό χώρο -που στο σημείο αυτό δεν παρουσιάζει αρχαιολογικά ευρήματα αλλά χρησιμοποιήθηκε ως λατομείο- στον σχεδιασμό και οραματισμό για δημόσιο χώρο των αρχιτεκτόνων Μπαμπάλου και Νουκάκη, η έκθεση του Αλέξανδρου Τζάννη ‘Athens Dies In Dreams At Sunrise’ ενσωματώνει όλα τα προηγούμενα δεδομένα, αναπτύσσεται μέσα τους και «χτίζει» πάνω σε αυτά ένα επιπλέον επίπεδο».

Ο Αλέξανδρος Τζάννης δημιουργεί ένα γλυπτό-παράσιτο που περικυκλώνει τη διάτρητη κατασκευή που έχει μείνει σαν σκελετός, και την κατοικεί. Εισάγει μια αυστηρή γεωμετρία, σχηματίζει ένα άκαμπτο πλαίσιο που λειτουργεί ως όριο και περιχαρακώνει το χώρο.

Τα Παράσιτα του Τζάννη, μια σειρά έργων που έχει ξεκινήσει από το 2017, προσκολλώνται σε δομικά στοιχεία κτιρίων ως σημάδια ζωής και οικειοποίησης του περιβάλλοντος. Αποτελούνται κυρίως από σίδηρο και μαγνήτες συνθέτοντας ένα σύμπλεγμα υλικών και σχέσεων. Επαναπροσδιορίζουν τη σχέση παράσιτου και ξενιστή, αναγνωρίζοντας τους δύο οργανισμούς ως εξίσου σημαντικούς και αλληλένδετους.

Στο γλυπτό αποτυπώνονται μέρη από τα κλαδιά του φυτού που βρίσκεται διάσπαρτο στο λόφο, ‘μεταφρασμένα’ σε σίδερο, μέσα από τον σχεδιασμό τρισδιάστατων μοντέλων και από διαδικασίες βιομηχανικής παραγωγής. Το φυτό αυτό, η μηδική, μοιάζει ξερό ενώ δεν είναι, πέφτει σε φθινοπωρινό λήθαργο και όταν επιστρέψουν οι ευνοϊκές συνθήκες αναπτύσσεται πάλι. Υπενθυμίζει τον κύκλο ζωής περνώντας μέσα από τον θάνατο. 

Στη βάση του γλυπτού διακρίνονται βυθισμένες αθλητικές μπλούζες, μια ενδυματολογική αναφορά στη rave κουλτούρα και στα πάρτι της δεκαετίας του ’90. Κάποια έγιναν στο λόφο του Φιλοπάππου. Τα ρούχα, πετρωμένα σ’ ένα πλαίσιο που μοιάζει ρευστό αλλά έχει στερεοποιηθεί, απηχούν αυτή την κουλτούρα.

Ο τίτλος της έκθεσης Athens Dies In Dreams At Sunrise μας φέρνει στο τέλος του πάρτι με το ξημέρωμα, στο τέλος του ονείρου με το ξύπνημα.

Ο καλλιτέχνης

O Aλέξανδρος Τζάννης (γενν. 1979, Αθήνα) ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Η πρακτική του λειτουργεί ως ένα κολάζ, μια σύνθεση φαινομενικά αντιθετικών αφηγήσεων που αντέχουν μέσα σε ανενεργά πλαίσια, αντιστέκονται στην επιμονή της μνήμης και χαρτογραφούν άγνωστους τόπους.

Έχει λάβει μέρος σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με πιο πρόσφατες τις: States in Concept, KADIST, Παρίσι (2018)· Tidal Ground, Luleå Biennial 2018, Νόρμποτεν (2018)· Portals, πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, Αθήνα (2021)· 38,0025-23,7374, Papigion Projects, Αθήνα (2022)· This Current Between Us, Ιστορικές Εγκαταστάσεις Υδροηλεκτρικού Σταθμού Νέου Φαλήρου, Αθήνα (2023)· Summer, Spring, Winter, Autumn, Αίθουσα Τέχνης Ι. & Ε. Βάτη, Ερμούπολη, Σύρος (2023).

Επιμέλεια

Η Γαλήνη Νώτη (γενν. 1980, Αθήνα, Ελλάδα) είναι επιμελήτρια που ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Από το 2020 εργάζεται στον οργανισμό ΝΕΟΝ. Το 2024 επιμελήθηκε την έκθεση της Ίριδας Τουλιάτου Before and after science στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στο πλαίσιο του προγράμματος Έργο στην Πόλη 2024 του Οργανισμού ΝΕΟΝ. Παράλληλα, επιμελείται ανεξάρτητα. Μεταξύ άλλων, το 2023 επιμελήθηκε την έκθεση Νίκος Βέλμος (1890-1930). Σχέδια στο Radio Athènes και το 2020 την έκθεση Αγαλματάκια, ακούνητα, αμίλητα κι αγέλαστα σε δύο πλατείες κι ένα γήπεδο στην ευρύτερη περιοχή της Πλατείας Αμερικής και των Κάτω Πατησίων.

Η σημασία του τόπου

Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με την εταιρία του Δήμου Αθηναίων GREEN ATHENS | ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ – ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ, που διαχειρίζεται το φυσικό τοπίο και τον ιστορικό χαρακτήρα του Εθνικού Κήπου και του αρχαιολογικού πάρκου των Δυτικών Λόφων Ακρόπολης.

Η εταιρία έχει ως προτεραιότητα την ορθή διαχείριση και περιβαλλοντική προστασία της σπάνιας όασης του Εθνικού Κήπου και του φυσικού αρχαιολογικού ιστορικού πάρκου των Δυτικών Λόφων Ακρόπολης. Παράλληλα αναδεικνύει και προβάλλει τα δύο πολιτισμικά τοπομνημεία, άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιστορία της αρχαίας και της νεότερης Αθήνας, αλλά και με τη σύγχρονη πολιτιστική της ταυτότητα. Ο Εθνικός Κήπος αποτελεί ένα πολιτιστικό μνημείο αρχιτεκτονικής τοπίου, της δυτικοευρωπαϊκής κηποτεχνίας του 19ου αιώνα, και το 2011 χαρακτηρίστηκε Ιστορικός Τόπος από το Υπουργείο Πολιτισμού και Πολιτιστικό Μνημείο της Ευρώπης από τη Διεθνή Επιτροπή Ιστορικών Κήπων και Πολιτιστικών Τόπων. Η περιοχή των τριών σημαντικών λόφων της αρχαίας Αθήνας (ο λόφος του Μουσείου, γνωστός ως λόφος Φιλοπάππου, της Πνύκας και των Νυμφών) στα δυτικά της Ακρόπολης των Αθηνών, έχει διττό χαρακτήρα, καθώς είναι Αρχαιολογικός και Ιστορικός χώρος με σπουδαία αρχαία τοποσημεία, αλλά συγχρόνως καλύπτεται στη μεγαλύτερη έκτασή του από πράσινο και προσφέρεται για περίπατο και για αναψυχή.

Έργο στην Πόλη

Με το πρόγραμμα Έργο στην Πόλη, σκοπός του ΝΕΟΝ είναι η παρουσίαση της σύγχρονης τέχνης σε δημόσιους και ιστορικούς χώρους, συμβάλλοντας στη διάδραση μεταξύ της τέχνης, της κοινωνίας και της πόλης. Στο πλαίσιο του προγράμματος, ο ΝΕΟΝ έχει πραγματοποιήσει αναθέσεις στους καλλιτέχνες: Ίριδα Τουλιάτου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (2024), Διονύση Καβαλλιεράτο στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου (2020), Πάνο Κοκκινιά σε εγκαταλειμμένο χώρο γραφείων στην οδό Σοφοκλέους 4 στην Αθήνα (2019), Ανδρέα Λόλη στη Βρετανική Σχολή Αθηνών (2018), Κωστή Βελώνη στην κατοικία του αριθμού 11 της οδού Καπλανών (2017), Ζάφο Ξαγοράρη σε χώρο στάθμευσης πίσω από το ιστορικό θέατρο Αθήναιον (2016), Μαρία Λοϊζίδου στον Αρχαιολογικό Χώρο και το Μουσείο του Κεραμεικού (2015) και Αιμιλία Παπαφιλίππου στην Αρχαία Αγορά Αθηνών (2014).

Ξεναγήσεις

• Με τον καλλιτέχνη Αλέξανδρο Τζάννη |11 Δεκεμβρίου | 6:30 μ.μ.
• Με την επιμελήτρια Γαλήνη Νώτη | 4, 18 Δεκεμβρίου | 6:30 μ.μ.

Δήλωση συμμετοχής https://neon.org.gr/gr/event/guided-tours-neon-city-project-2025-2/ 

Πληροφορίες neon.org.gr