Ο Φερνάντο Πεσσόα “χορεύει” στο Θέατρο Αργώ

Τη χοροθεατρική παράσταση «Το Βιβλίο της Ανησυχίας – Ημερολόγιο Αποχαιρετισμού», εμπνευσμένη από το Βιβλίο της Ανησυχίας και τη Θαλασσινή Ωδή του Φερνάντο Πεσσόα, παρουσιάζουν στο Θέατρο Αργώ κάθε Παρασκευή και Σάββατο ο Πάρης Μαντόπουλος και η Ομάδα Θεάτρου και Χορού 4PLAY .

O Πάρης Μαντόπουλος αναφέρει στο NEWS 24/7 “αυτό που με γοήτευσε περισσότερο στο έργο του Πεσσόα είναι ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνει την πολλαπλότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Πεσσόα δεν γράφει απλώς· δημιουργεί φωνές, προσωπεία, εσωτερικούς κόσμους που συγκρούονται και συνυπάρχουν ταυτόχρονα. Αυτή η πολυφωνία, αυτή η συνεχής διαπραγμάτευση του “ποιος είμαι”, έχει μια βαθιά σωματικότητα για μένα. Είναι σαν χορός: συνεχείς μεταμορφώσεις, εναλλαγές, αβεβαιότητες, εκρήξεις.

Με συγκίνησε επίσης η ποιητική του μελαγχολία, η αίσθηση ότι κάθε ταυτότητα είναι μια προσπάθεια να σταθεί κανείς απέναντι στο χάος. Αυτό το υλικό έχει μια φοβερή θεατρικότητα· προσφέρεται για να μεταφερθεί στο σώμα, στην κίνηση, στη σκηνική εικόνα.
Ο Πεσσόα μιλάει για την εσωτερική ζωή με τρόπο που μοιάζει σχεδόν χορογραφικός, κι αυτό με έκανε να θέλω να το “μεταφράσω” σε μια παράσταση όπου ο λόγος, η σιωπή και η κίνηση συνομιλούν συνεχώς”.

Το Contact Improvisation

Στην παράσταση, ο λόγος συναντά τον σύγχρονο χορό και το Contact Improvisation (αυτοσχεδιασμός με επαφή), συνθέτοντας ένα σκηνικό σύμπαν όπου το σώμα μετατρέπεται σε φορέα της ποίησης. Μέσα από αυτοσχεδιασμούς, ντουέτα και ακροβατικούς συνδυασμούς, η μυσταγωγική ατμόσφαιρα του Πεσσόα αποκτά σωματική υπόσταση, μεταμορφώνοντας την εσωτερική του αγωνία σε εικόνες της ανθρώπινης περιπέτειας και της διαρκούς αναζήτησης της ύπαρξης.

Ο Πάρης Μαντόπουλος εξηγεί: “Το Contact Improvisation είναι για μένα ένας ζωντανός τρόπος σκέψης πάνω στη σχέση. Δεν είναι απλώς μια τεχνική· είναι μια γλώσσα που βασίζεται στην εμπιστοσύνη, στην ανταπόκριση και στη συνεχή διαπραγμάτευση του βάρους και της πρόθεσης. Στην παράσταση λειτουργεί ως το βασικό εργαλείο για να φανερωθούν οι αόρατοι δεσμοί ανάμεσα στους ερμηνευτές – οι στιγμές που στηρίζονται, που αντιστέκονται, που αφήνονται ή που χάνουν τον συγχρονισμό τους.

Η συμβολή του είναι καθοριστική: δημιουργεί μια δυναμική σωματική γραφή που γεννιέται από την επαφή και όχι από μια προκαθορισμένη φόρμα. Έτσι, η κίνηση γίνεται αποτέλεσμα μιας πραγματικής συνάντησης, με όλα τα ρίσκα και τις ευαισθησίες που αυτό συνεπάγεται.

Σε επίπεδο νοήματος, το Contact Improvisation υπογραμμίζει το κεντρικό θέμα της παράστασης: τη ρευστότητα της ταυτότητας και την ανάγκη μας για σύνδεση. Το σώμα δεν λειτουργεί μόνο ως φορέας συναισθημάτων, αλλά ως πεδίο διαλόγου. Κάθε άγγιγμα, κάθε μετατόπιση βάρους, αποκαλύπτει κάτι για το πώς σχετιζόμαστε, πώς ακούμε και πώς επιτρέπουμε στον άλλον να μας μεταμορφώσει”.

Στοχαστική ακινησία του Πεσσόα – δυναμική σωματικότητα της κίνησης

Η σκηνοθετική του προσέγγιση βασίζεται στην ιδέα ότι η στοχαστική ακινησία του Πεσσόα και η δυναμική σωματικότητα της κίνησης δεν είναι αντίθετες δυνάμεις, αλλά δύο όψεις του ίδιου υπαρξιακού παλμού.
Και εξηγεί ο ίδιος: “Ο Πεσσόα βυθίζεται στην εσωτερικότητα, στη σιωπή, στις μικρές εσωτερικές μετατοπίσεις· αυτά για μένα αντιστοιχούν σε στιγμές έντασης στο σώμα πριν αυτό κινηθεί – ένα είδος “ενσωματωμένης σκέψης”.

Στην παράσταση, λοιπόν, η ακινησία δεν είναι στατικότητα· είναι χώρος. Είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδύεται η κίνηση. Χτίζουμε σκηνές όπου ο θεατής μπορεί να «ακούσει» την εσωτερική φωνή του κειμένου μέσα από παύσεις, αναπνοές, μικροκινήσεις, και στη συνέχεια αφήνω το σώμα να εκραγεί, να διαρρήξει αυτή τη σιωπή και να μεταμορφώσει την ποιητική σκέψη σε καθαρή ενέργεια.

Η ισορροπία προκύπτει από την εναλλαγή: η ακινησία δίνει βάρος στη δράση, και η δράση φωτίζει τη σιωπή. Έτσι, η παράσταση κινείται διαρκώς ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό τοπίο, όπως και ο ίδιος ο Πεσσόα, ο οποίος περνά από την απόλυτη ενδοσκόπηση στη διαύγεια της παρατήρησης.

Με αυτόν τον τρόπο, η χορογραφία και η σκηνοθεσία δεν «εικονογραφούν» τον Πεσσόα, αλλά συνομιλούν με την ουσία του: ότι η ταυτότητα είναι μια συνεχής ταλάντωση ανάμεσα στο μέσα και το έξω, στο βλέπω και στο νιώθω, στο σκέφτομαι και στο υπάρχω”.

Και καταλήγει μιλώντας για το πώς λειτούργησε η ομάδα στη διαμόρφωση του τελικού κειμένου: “Η διαμόρφωση του τελικού κειμένου ήταν μια βαθιά συλλογική διαδικασία. Από την αρχή επέλεξα να δουλέψω με έναν ανοιχτό, εργαστηριακό τρόπο, όπου οι ερμηνευτές δεν εκτελούν απλώς οδηγίες, αλλά λειτουργούν ως συμπαραγωγοί νοήματος. Πολλές από τις σκηνές γεννήθηκαν μέσα από αυτοσχεδιασμούς, σωματικές δοκιμές, συζητήσεις πάνω στα κείμενα του Πεσσόα και ανταλλαγές προσωπικών εμπειριών. Η ομάδα έφερε δικές της εικόνες, αντιφάσεις, ερωτήματα — υλικό που τελικά διαμόρφωσε καθοριστικά τον δραματουργικό ιστό.

Από την άλλη, η προσωπική μου καλλιτεχνική ματιά λειτούργησε ως ο άξονας που οργάνωσε αυτά τα πολυδιάστατα στοιχεία. Η επιλογή των θεματικών, ο τρόπος που η σιωπή και η κίνηση μπλέκονται, η σκηνική γεωμετρία, η ατμόσφαιρα — όλα αυτά ήταν συνειδητές αποφάσεις που κράτησαν ενιαία την παράσταση. Η ομάδα άνοιξε τις δυνατότητες και το προσωπικό μου βλέμμα έδωσε κατεύθυνση και συνοχή.

Θα έλεγα πως το τελικό κείμενο είναι το αποτέλεσμα μιας συνάντησης: της συλλογικής δημιουργικότητας, και της προσωπικής μου ανάγκης να διατυπώσω έναν πιο καθαρό, ποιητικό πυρήνα. Αυτή η αλληλεπίδραση δημιούργησε ένα έργο που δεν ανήκει αποκλειστικά σε κανέναν, αλλά μας εμπεριέχει όλους”.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία-Χορογραφία-Επιμέλεια κειμένου: Πάρης Μαντόπουλος
Κείμενα: Η ομάδα
Επιμέλεια σκηνικού & κοστουμιών: Αλεξία Θεοδωράκη
Φωτισμοί: Θωμάς Οικονομάκος
Μουσική Επιμέλεια: Πάρης Μαντόπουλος
Επιμέλεια Γραφιστικών: Κωνσταντίνα Ευθυμίου
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου / Art Ensemble
Φωτογραφίες: Σοφία Καρρά – Πάρης Μαντόπουλος
Οργάνωση Παραγωγής: 4PLAY AMKE

Παίζουν οι: Θησέας Μαρκόπουλος, Νικόλας Ρούβαλης, Λεωνίδας Σιούπουλης,
Ιωάννα Ταπίνη, Αναστασία Τζιωρτζίδη, Ανατολή Τσελαρίδου

INFO

Θέατρο ΑΡΓΩ
Ελευσινίων 15, Αθήνα
Έναρξη παραστάσεων: Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2025
Παραστάσεις: Κάθε Παρασκευή στις 21:00 και Σάββατο στις 18:00
Διάρκεια: 65΄