Ο Γιάννης Τσορτέκης είναι άλλος ένας Ταρτούφος που του “στρώνουμε” το τραπέζι

Τετρακόσια χρόνια μετά και ο “Ταρτούφος” του Μολιέρου εξακολουθεί να λειτουργεί ως ανελέητος καθρέφτης των όσων καθημερινά ζούμε. Στη σκηνή του θεάτρου Αλκυονίς, η Έλενα Μαυρίδου στήνει μια παράσταση που εμπιστεύεται τη φόρμα, παίζει ευφυώς με την κωμωδία χαρακτήρων και, χωρίς να εκβιάζει επικαιροποίηση, αφήνει το ίδιο το έργο να σχολιάσει τη σημερινή κοινωνία της επίφασης, της θρησκοληψίας και της υποκρισίας,

Οι περούκες, τα κοστούμια εποχής του Πάρη Μέξη, η σχεδόν “ζαχαρωτή” σκηνική παλέτα του και η μουσική του Γιώργου Μαυρίδη φτιάχνουν εκ πρώτης όψεως ένα περιβάλλον «κλασικής» κωμωδίας που σε πολλούς ίσως φανεί παρωχημένο.

Όμως κάτω από την στιλπνή αυτή επιφάνεια, οι ήρωες δεν αντιμετωπίζονται ως απλές καρικατούρες. Η Έλενα Μαυρίδου διατηρεί την κωμική φόρμα, αλλά την αφήνει να ραγίσει, ώστε να φανεί το σκοτεινό βάθος των χαρακτήρων: αυτό το σημείο όπου το γέλιο συναντά την αμηχανία, και το ευτράπελο μετατρέπεται σε λεπτή, σχεδόν ύπουλη, τραγικότητα.

Η φόρμα ως όχημα, όχι ως φυλακή

Η σκηνοθεσία της Έλενας Μαυρίδου στηρίζεται σε μια αυστηρή φόρμα: ρυθμός, είσοδοι – έξοδοι, καθαρά τραβηγμένες γραμμές στον χώρο. Η κωμικότητα γεννιέται μέσα από αυτή τη γεωμετρία, όχι κόντρα σ’ αυτήν. Τα κοστούμια και οι περούκες δεν λειτουργούν ως «μεταμφίεση», αλλά ως σχόλιο για τον εγκλωβισμό των ηρώων σε ρόλους που τους υπερβαίνουν. Όλοι μοιάζουν λίγο μεταμφιεσμένοι στον εαυτό τους. Μέσα από αυτή τη στιβαρή φόρμα αναδεικνύεται το τραγικό στοιχείο: η ανθρώπινη ύπαρξη που παλεύει κάτω από τη μάσκα. Εκεί συναντιέται η κωμωδία του Μολιέρου με την κρίσιμη φράση του Τσώρτσιλ: ένα αστείο, πράγματι, είναι κάτι πολύ σοβαρό.

Το ενδιαφέρον είναι ότι η Έλενα Μαυρίδου δεν δαιμονοποιεί μόνο τον απατεώνα Ταρτούφο. Μας δείχνει μια οικογένεια ήδη έτοιμη να εξαπατηθεί: γεμάτη ενοχές, μικρά μυστικά, καταπιεσμένες επιθυμίες. Ο Ταρτούφος απλώς βρίσκει την πόρτα “μισάνοιχτη”. Και μπαίνει.

Οι ερμηνείες

Ο Μάξιμος Μουμούρης δίνει “ρεσιτάλ” στον εξαιρετικά δύσκολο ρόλο του Οργκόν, αποφεύγοντας τον εύκολο δρόμο του ξεκαρδιστικού ανόητου τύπου. Ο Οργκόν του είναι παρορμητικός, τυφλώνεται με ευκολία, όμως δεν είναι χαζός. Η σωματικότητά του, οι εκφράσεις του, οι γρήγορες εναλλαγές, οι απότομες χειρονομίες, οι εκρήξεις τρυφερότητας και θυμού, αποτυπώνουν έναν άνθρωπο που παλεύει να κρατηθεί από μια «πίστη» που τον βολεύει περισσότερο ψυχικά παρά ηθικά.
Έτσι, η πλάνη του δεν μοιάζει τόσο γελοία, όσο επικίνδυνα γνώριμη.

Η Βασιλική Τρουφάκου, ως Ντορίν, είναι ίσως η πιο λαμπερή παρουσία. Αυτή η «δαιμόνια» υπηρέτρια είναι μια γήινη, ευφυής και σπιρτόζα γυναίκα που επιμένει να βλέπει αυτό που οι άλλοι αρνούνται. Το χιούμορ της δεν είναι μόνο ατάκα, είναι στάση σώματος, ρυθμός, τρόπος που “διαβάζει” τους άλλους. Η Ντορίν λειτουργεί κάπως σαν τη συνείδηση του κοινού: λέει αυτά που σκεφτόμαστε, απογυμνώνει την παράνοια της οικογένειας, επιμένει μέχρι να γίνει ενοχλητική. Η Τρουφάκου υποστηρίζει την ηρωίδα της με ακρίβεια και καθαρότητα και έτσι ο χαρακτήρας της αποκτά βάθος: δεν είναι μόνο κωμική φιγούρα, είναι η γυναίκα της διπλανής πόρτας που βλέπει καλύτερα από όλους από την “κλειδαρότρυπα”.

Ο Γιάννης Τσορτέκης, ως Ταρτούφος, επιλέγει έναν πιο «χαμηλό» τόνο από αυτόν που θα περίμενε κανείς. Δεν είναι ο κραυγαλέος, υπερβολικός απατεώνας. Είναι συμπαθής, με μια μετρημένη παρουσία που κάνει την εισβολή του ακόμα πιο ύπουλη. Η Ιωάννα Παππά δεν αρκείται στον ρόλο της «ενάρετης» συζύγου που ξεσκεπάζει τον απατεώνα. Η Ελμίρα της κινείται ανάμεσα στη στρατηγική και την ευαισθησία και στη σκηνή της παγίδας, όπου αποφασίζει να ξεσκεπάσει τον Ταρτούφο, ισορροπεί με λεπτότητα ανάμεσα στο παιχνίδι και στην αποστροφή.

Το υπόλοιπο καστ (Χριστίνα Τσάφου, Βαγγέλης Αλεξανδρής, Ρένος Ρώτας, Σόλων Τσούνης, Ιζαμπέλλα Φούλοπ, Στέργιος Κοντακιώτης, Στάθης Γεωργαντζής) λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένο σύνολο που αναδεικνύει τις λεπτές μετατοπίσεις ισορροπιών μέσα στην οικογένεια. Όλοι εγκλωβισμένοι στο κοστούμι τους και στις κοινωνικές τους συμβάσεις, κινούνται σε μια χορογραφημένη καθημερινότητα που δείχνει πόσο εύθραυστη είναι η «τάξη» όταν εισβάλλει ο Ταρτούφος.

Μια παράσταση για όλες τις ηλικίες – και για την εποχή μας

Η παράσταση του «Ταρτούφου» στο Αλκυονίς απευθύνεται σε ένα ευρύ φάσμα κοινού: μπορεί να τη δει ένα παιδί και να γελάσει με τις περούκες και τις υπερβολές, μπορεί να τη δει ένας έφηβος και να αναγνωρίσει την υποκρισία των «μεγάλων», μπορεί να τη δει ένας ενήλικος και να νιώσει την άβολη οικειότητα της εξαπάτησης.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι υπενθυμίζει κάτι συχνά παραγνωρισμένο: το κλασικό δεν είναι συνώνυμο του βαρετού. Όταν υπηρετείται με συνέπεια, τρυφερότητα και αίσθηση μέτρου, η κλασική φόρμα δεν γίνεται καρικατούρα – γίνεται ζωντανός, αναπνέων οργανισμός.

Στον «Ταρτούφο» της Έλενας Μαυρίδου, το γέλιο έρχεται πρώτο. Λίγο αργότερα όμως, στην ησυχία μετά το χειροκρότημα, μένει μια πιο επίμονη σκέψη: πόσοι Ταρτούφοι κυκλοφορούν ανάμεσά μας – και, κυρίως, πόσες φορές τους στρώνουμε μόνοι μας το τραπέζι;