Το αιρετικό Mount Olympus του Φαμπρ στην Επίδαυρο. Αντιδράσεις για τα ‘παλλόμενα πέη’

Ο Γιαν Φαμπρ (Jan Fabre) είναι ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών. Και αυτό από μόνο του προκάλεσε αντιδράσεις.

Ο Βέλγος καλλιτέχνης βρέθηκε την Τρίτη στο μουσείο της Ακρόπολης, όπου και έδωσε την πρώτη του συνέντευξη Τύπου, παρουσιάζοντας τα πλάνα του για την επόμενη τετραετία. Πολλοί καλλιτέχνες και δημιουργοί εκφράζουν την απορία και τις επιφυλάξεις τους σχετικά με το τί θα γίνει με τα έργα τους που θα παίζονταν το καλοκαίρι, βάσει του προγενέστερου προγραμματισμού.

“Σε αυτά τα τέσσερα χρόνια που θα επιμελούμαι το Διεθνές Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ελπίζω να χτίσω γέφυρες και να αναπτύξω το διάλογο. Ελπίζω να καταστήσω το Φεστιβάλ αντιπροσωπευτικό της πολυπολιτισμικής κοινωνίας μέσα στην οποία βρίσκεται”, είπε ο Φαμπρ στη συνέντευξη Τύπου. “Ένα Φεστιβάλ που μορφοποιεί  ένα καθρέπτη του κόσμου και την ίδια στιγμή ένα εσωτερικευμένο παράλληλο σύμπαν, όπου η ποικιλομορφία αποδεικνύεται ότι δεν είναι πρόβλημα, αλλά υπόσχεση – για μια καλύτερη τέχνη, ένα καλύτερο μέλλον και έναν καλύτερο κόσμο. Χαρείτε το!”, είπε ο Φαμπρ που είναι γνωστός για την εκκεντρική του “ματιά”. Είπε μάλιστα πως είναι “καλεσμένος” στη χώρα μας και πως θα έχει “μια καλλιτεχνική εποπτεία”, κάτι που προκάλεσε περαιτέρω προβληματισμό.

Η τοποθέτηση του πρωθυπουργού:

Από τα λίγα που έχουν γίνει γνωστά μέχρι στιγμής για το πρόγραμμα του Φεστιβάλ, στις 9 και 10 Ιουλίου θα παρουσιαστεί η 24ωρη παράσταση – performance “Mount Olympus. To glorify the cult of tragedy”. Πολλοί έγραψαν πως είναι η παράσταση με τα “παλλόμενα πέη”. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

“Βακχευμένο θέμα ολύμπιου κάλλους και αδυσώπητης πρόκλησης”. Όπως το προλογίζει ο ίδιος ο Φαμπρ

Το βίντεο με τα “παλλόμενα πέη” που προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις. Προσοχή, υπάρχουν γυμνά πλάνα:

Εδώ μπορείτε να δείτε ολόκληρη την παράσταση σε έξι μέρη

Όπως αναγράφεται στο επίσημο site της παράστασης, το έργο διερευνά τα όρια του τί “μπορεί να ειπωθεί και να παρουσιαστεί πάνω στη σκηνή”. Οι καλλιτέχνες κοιμούνται και ξυπνούν πάνω στη σκηνή, παίζουν για ένα ολόκληρο 24ωρο.

“Ο χρόνος γίνεται πέρασμα από το παρόν στο παρελθόν και αντιστρόφως”, καταγράφεται στο σημείωμα που συνοδεύει το έργο. Κεντρική θέση έχουν τα όνειρα και η ελληνική Μυθολογία. Η Μήδεια, η Αντιγόνη, ο Προμηθέας, ο Οιδίποδας και η Ηλέκτρα παρουσιάζονται στο κοινό σχεδόν γυμνοί ή απολύτως γυμνοί, κάτι που συμβολίζει το ότι έχουν παραδοθεί στα ένστικτα τους.

“Ο κόσμος της ελληνικής τραγωδίας κυριαρχείται από το σκοτάδι, από τη βία, από το τραγικό και την παράλογη αγάπη”, αναφέρει στην κριτική του ο Luk Van den Dries, από το πανεπιστήμιο του Antwerp. “Η μάχη αυτή δίνεται για 24 ώρες αλλά ο Τρωικός πόλεμος δεν τελειώνει ποτέ. Το 24ωρο project “κανιβαλίζει” το θέατρο. Τα απομεινάρια χωνεύονται και αποβάλλονται πάνω σε ένα πέρασμα που δεν έχει τέλος. Ο Φαμπρ μεταμορφώνει το θέατρο”.

Το “Mount Olympus / 24h: Η αποθέωση της κουλτούρας της τραγωδίας” είναι το πλέον προκλητικό έργο του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών, όπου συναθροίζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που τον έκαναν παγκόσμια καλλιτεχνική είδηση. Είναι μια performance που αποσκοπεί στο να μην καθησυχαστεί σε καμία στιγμή της ο θεατής, μιας και κυριαρχεί το απρόβλεπτο.

Αξίζει να σημειωθεί πως η παράσταση είχε παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 2015 και τον Σεπτέμβριο του 2015 στα 50α Δημήτρια.

Αντιδράσεις εκφράστηκαν από κόμματα του πολιτικού κόσμου τόσο για την ίδια την παράσταση, όσο και για τον “αφελληνισμό” του Φεστιβάλ, όπως ανέφερε η ΝΔ.

Οι ετήσιες θεματικές του φεστιβάλ:

Ετησίως, οι επιλογές θα προέρχονται από διαφορετική δεξαμενή ιδεών και στη βάση  διαφορετικών θεματικών.

2016

Ο πρώτος χρόνος θα είναι ένα αφιέρωμα στο Βέλγιο, χώρα προέλευσης του Fabre και πατρίδα πολλών διεθνούς φήμης καλλιτεχνών.

2017

Τα επόμενα δύο χρόνια θα έχουν διεθνή προσανατολισμό. Το 2017 η θεματική θα είναι η σύμπραξη (consilience) και θα επικεντρωθεί σε εικαστικούς, παραστατικούς καλλιτέχνες και συγγραφείς που έχουν συνεργαστεί ή εξακολουθούν να συνεργάζονται με τον Jan Fabre. Επιπλέον, τουλάχιστον το ένα τρίτο από τους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται θα είναι Έλληνες. Αυτή η τελευταία επιλογή θα γίνει βάση της αναζήτησης και έπειτα από την αξιολόγηση αιτήσεων.

2018

Κατά τον τρίτο χρόνο, στο επίκεντρο θα βρίσκεται ο Συγγραφέας και ο Ηθοποιός , καθώς και το συναρπαστικό τους δέσιμο.  Ο Fabre θα παρουσιάσει μια νέα παράσταση με την Isabelle Huppert. Και πάλι, τουλάχιστον το ένα τρίτο από τους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται θα είναι Έλληνες.

2019

Η επιμέλεια του Jan Fabre θα ολοκληρωθεί με τη θεματική «Ελληνικό Matrix». Ο ίδιος ο Fabre θα δημιουργήσει μια πρωτότυπη παράσταση για το Φεστιβάλ, εμπνευσμένη από ένα κλασικό ελληνικό θέμα. Επιπλέον, Έλληνες καλλιτέχνες θα έχουν κεντρική θέση καθώς ο Jan Fabre θα περνάει τη σκυτάλη του Φεστιβάλ σε νέους επιμελητές και σε μια νέα γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών.

Σύμφωνα με το επίσημο δελτίου Τύπου του υπ. Πολιτισμού:

“Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων της καλλιτεχνικής του διεύθυνσης ο Fabre έχει ως στόχο να πλάσει μια δημιουργική ισορροπία μεταξύ της συνέχειας και της καινοτομίας, καθώς και μεταξύ Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Η πρόθεσή του να εστιάσει στην καλλιτεχνική καινοτομία καθώς και στους Έλληνες καλλιτέχνες θα αναπτυχθεί και κατά τη διάρκεια της τετραετούς επιμέλειάς του. Ο Fabre θέλει ένα καθοριστικό μέρος του προγράμματος να αποτελείται από Έλληνες δημιουργούς – τόσο καθιερωμένους όσο και ανερχόμενους.

Το πρώτο έτος, θα παρουσιαστούν καταξιωμένοι Έλληνες καλλιτέχνες. Ο Fabre ενεπλάκη πολύ αργά στη διαδικασία συγκρότησης του προγράμματος του Φεστιβάλ και επομένως δεν ήταν δυνατό να συμπεριληφθούν πολλοί (νέοι) Έλληνες καλλιτέχνες στον προγραμματισμό του Φεστιβάλ για το 2016.

Τα χρόνια που θα ακολουθήσουν ο Fabre και η ομάδα του θα εξοικειωθούν πολύ περισσότερο με το ελληνικό καλλιτεχνικό περιβάλλον . Επίσης θα συνεργαστούν με αρκετούς Έλληνες βοηθούς-επιμελητές, ώστε να εξασφαλίσουν μια ενδιαφέρουσα επιλογή Ελλήνων καλλιτεχνών. Αυτή τους η εξοικείωση θα οδηγήσει και σε πιο προσαρμοσμένες δομές προγραμματισμού.

Ο Fabre και η ομάδα του αποσκοπούν στην εξασφάλιση της καινοτομίας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, μέσω, μεταξύ άλλων, της δημιουργίας περισσότερων ευκαιριών για τους νέους καλλιτέχνες. Ήδη κατά το πρώτο έτος της επιμέλειας, θα καταβληθούν προσπάθειες να πραγματοποιηθεί ένα συνέδριο και να δημιουργηθεί μια μαθησιακή πλατφόρμα για τους νέους Έλληνες καλλιτέχνες με τη μορφή της Ακαδημίας Νέων Καλλιτεχνών. Αυτή θα αποτελείται τόσο από τα υπάρχοντα όσο και από νέα εργαστήρια, σεμινάρια και πρακτικές ασκήσεις, καθώς και υποτροφίες για περίπου 50 νέους Έλληνες καλλιτέχνες (δείτε την ενότητα Ακαδημία Νέων Καλλιτεχνών)”.

Όπως διαβάσαμε παραπάνω, η διατύπωση: “το πρώτο έτος, θα παρουσιαστούν καταξιωμένοι Έλληνες καλλιτέχνες. Ο Fabre ενεπλάκη πολύ αργά στη διαδικασία συγκρότησης του προγράμματος του Φεστιβάλ και επομένως δεν ήταν δυνατό να συμπεριληφθούν πολλοί (νέοι) Έλληνες καλλιτέχνες στον προγραμματισμό του Φεστιβάλ για το 2016” είναι και εκείνη που έχει κάνει τον καλλιτεχνικό κόσμο να ξεσηκωθεί δικαίως. Άλλωστε η συντριπτική πλειοψηφία των σχολίων καυτηριάζει τον κίνδυνο ενδεχόμενου “αφελληνισμού” και όχι τα “παλλόμενα πέη” και το γυμνό που κυριαρχεί στο προσωπικό, μεγαλεπήβολο project του Φαμπρ.

Η αντίδραση της Έλενας Ακρίτα με χειμαρρώδη τοποθέτηση της μέσω Facebook:

“Κύριε Μπαλτά μου,

Προφανώς, το κοντινότερο που έχετε φτάσει στην Επίδαυρο είναι η ταβέρνα του Λεωνίδα στο Λυγουριό.

Γιατί το να λέει ο Γιάν Φαμπρ – αυτός που θεωρεί ‘δρώμενο’ να εκσφενδονίζονται στον αέρα ουρλιάζοντας ζωντανές γάτες – ότι θα γίνει ΤΩΡΑ διεθνές το Φεστιβάλ, τόσα ξέρει τόσα λέει. Εδώ όμως συμφωνείτε κι εσείς. Κοτζάμ υπουργός Πολιτισμού ένα πράμα. Συμφωνείτε ότι θα γίνει ΤΩΡΑ διεθνές το Φεστιβάλ.

Γι’ αυτό λέω. Στον Λεωνίδα αδελφέ μου, στον Λεωνίδα. Δεν εξηγείται αλλιώς πως δεν ενημερώθηκατε πως ε, όλο και κάτι κομπάρσοι ξέπεσαν – όχι μόνο στην Επίδαυρο, αλλά στην Ελλαδίτσα γενικώς. Π.χ. κάτι σκηνοθετάκια της πλάκας ένας Πίτερ Χολ, ο Πέτερ Στάιν, Ρόμπερτ Στούρουα, Ρονκόνι, Οστερμάγιερ.

Και κάτι τυχάρπαστοι ηθοποιοί β’ διαλογής…πως τους λένε μωρέ να δεις…Κέβιν Σπέισι, Έλεν Μίρεν, Ζεράρ Ντεπαρντιέ… Μετά Μπόμπ Μπομπ Γουιλσον, Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, Σβετλάνα Ζαχάροβα, Μονσερά Καμπαγιέ…

Γενικώς, όλα τα άνεργα τσόλια, που δεν τα ξέρει ούτε η μάνα τους, εδώ μας μαζεύτηκαν τα τελευταία 30 χρόνια.

Κι επειδή αυτοί οι τιποτάδες μας πιάσανε κορόιδα για να μας τα πάρουνε – ήρθατε τώρα εσείς με τον Φαμπρ – να κάνετε το φεστιβάλ το σωστό το βέλγικο, το βαρελίσιο. Κι όταν σας έκραξε το σύμπαν – ο κόζμος είναι κακός και βάζει εμπόδια στην αγάπη σας – είπατε μετά “ας ξεπετάξουμε ρε συ και τίποτις φτηνές ελληνικές παραγωγές” – με έμφαση στο ‘φτηνές’, όχι στο ‘ελληνικές’. Ίσα για να βουλώσουμε τα στόματα.

Συγγνώμη, κύριε Μπαλτά μου. Χίλια συγγνώμη σας εύχομαι ολόψυχα. Όμως, εγώ – όταν πηγαίνω θέατρο – θέλω να κρατάω στα χέρια το πρόγραμμα της παράστασης και τα όνειρα των δημιουργών. Δεν θέλω να κρατάω τις χάντρες και τα καθρεφτάκια των ιθαγενών.

Άντε πια με τον “πολιτιζμο_ό,τι_να ‘ναι” εδώ χάμω.

Τα σέβη μου

Μια γυναίκα στην πλατεία

Έλενα Ακρίτα

Υ.Γ. Ξέρετε, έχουμε πολύ σπουδαίους έλληνες καλλιτέχνες κύριε Υπουργέ μου, αλλά δεν το μάθατε από μένα.

Υ.Γ. 2 Η ταβέρνα του Λεωνίδα είναι after βασικά, αλλά ούτε αυτό το μάθατε από μένα”

Το βιογραφικό του Jan Fabre όπως δόθηκε και αυτό στη δημοσιότητα από το υπουργείο:

O Jan Fabre (Αμβέρσα, 1958) θεωρείται ένας από τα πιο καινοτόμους και πολύπλευρους καλλιτέχνες των ημερών του. Τα τελευταία 30 χρόνια, έχει παράγει έργα ως εικαστικός, θεατρικός δημιουργός και συγγραφέας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο νεαρός Jan Fabre προκάλεσε αίσθηση ως παραστατικός καλλιτέχνης (performing artist). Το 1982, το έργο του  «Αυτό είναι το θέατρο όπως ήταν αναμενόμενο και όπως έχει προβλεφθεί» (This is theatre like it was to be expected and foreseen) και δύο χρόνια αργότερα «Η δύναμη της θεατρικής τρέλας» (The power of theatrical madness) προκάλεσαν τα θεμέλια του κατεστημένου ευρωπαϊκού θεάτρου. Το χάος και η πειθαρχία, η επανάληψη και η τρέλα, η μεταμόρφωση και η έννοια του ανώνυμου είναι απαραίτητα συστατικά του θεάτρου του Fabre. Το σώμα σε όλες του τις μορφές, ήταν πάντα ένα κεντρικό αντικείμενο της έρευνάς του. Παραγωγές όπως τα Je suis sang, Angel of Death, Quando l’uomo principale è una donna, Orgy of Tolerance, Preparatio Mortis and Prometheus-Landscape II, κατέκτησαν για τον Fabre τη διεθνή αναγνώριση.

Το 2005, ο Jan Fabre ήταν καλλιτεχνικός σύμβουλος του Φεστιβάλ της Αβινιόν. Στη συνέχεια δημιούργησε την Ιστορία των Δακρύων (Histoire des Larmes) για το Cour d’ Honneur, όπου ήδη το 2001 είχε ανεβάσει το Είμαι Αίμα (Je suis sang), καθώς και μια επανέκδοση του ίδιου το 2005. Το 2007 ο Fabre δημιούργησε το Ρέκβιεμ για μια Μεταμόρφωση (Requiem für eine Metamorphose) για το Felsenreitschule του Salzburg. Ο Jan Fabre έχει δημιουργήσει μια ποικιλία από μονολόγους για τους αγαπημένους του ερμηνευτές, που ως επί το πλείστον βασίζονται σε κείμενα που γράφτηκαν ειδικά για αυτούς. Το 2015 ο Jan Fabre δημιούργησε το Mount Olympus. To glorify the cult of tragedy. Α 24 hour performance (Όλυμπος. Για να δοξαστεί η λατρεία της τραγωδίας. Μια 24ωρη απόδοση), βασισμένο στις Ελληνικές Τραγωδίες, με 27 ηθοποιούς/χορευτές επί σκηνής. Έτυχε διεθνούς αποδοχής, χαρακτηρίστηκε ως αριστούργημα και ως μια νέα στροφή του σύγχρονου θεάτρου. 

Ως συγγραφέας, έχει γράψει ένα εντυπωσιακό corpus κειμένων για το θέατρο, συμπεριλαμβανομένων μονολόγων καθώς και κειμένων για περισσότερες φωνές. Για τον Όλυμπο έγραψε ποιητικά κείμενα για τον ύπνο και τα όνειρα: Απομεινάρια (Remnants). Ο Jan Fabre γράφει ημερολόγια τη νύχτα: τα λεγόμενα Νυχτερινά του Ημερολόγια, δύο τόμοι εκ των οποίων έχουν ήδη δημοσιευθεί, και αποτελούν μια μοναδική επισκόπηση στη ζωή του ως καλλιτέχνη, στα όνειρά του, τους φόβους, και το καλλιτεχνικό του κίνητρο.

Ο Jan Fabre έχει επίσης αναπτύξει ένα εξαιρετικό έργο ως εικαστικός καλλιτέχνης. Έχει γίνει γνωστός στο ευρύ κοινό με το κάστρο  Tivoli (1990), το Heaven of Delight (2002),  στο οποίο το ταβάνι του Δωματίου με τους Καθρέπτες του Βασιλικού Ανακτόρου των Βρυξελλών κοσμήθηκε με τα φτερά χρυσοκάνθαρων και με τα γλυπτά του για αίθρια, The man who measures the clouds (1998), Searching for Utopia (2003) και Totem (2000-2004).

Ο Jan Fabre ήταν ο πρώτος εν ζωή καλλιτέχνης που παρουσίασε το έργο του στο Μουσείο του Λούβρου (2008). Έχει, επίσης, παρουσιάσει μεγάλης κλίμακας εκθέσεις στο  Kunsthistorisches Museum της Βιέννης (2011), στην Μπιενάλε της Βενετίας του 2009 και του 2011, και στο Kröller-Müller Museum  Otterlo (2011). Stigmata. Actions and Performances 1976 – 2013 παρουσιάστηκε στο MAXXI, τη Ρώμη, το 2013 και στο ΜHKA στην Αμβέρσα, το 2015. Θα παρουσιαστεί επίσης στο MACC της Λυών το Σεπτέμβριο του 2016, μετά το πέρας της παρουσίασής του στο Μουσείο Μπενάκη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2016. Το Μάιο του 2016, ο Jan Fabre θα παρουσιάσει το έργο Spiritual Guards (Πνευματικοί Φρουροί), ένα ταξίδι μέσα από την πόλη της Φλωρεντίας, περνώντας από το Forte Belvedere, την Piazza della Signoria και το Palazzo Vecchio. Το κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ της Αγία Πετρούπολη τον έχει προσκαλέσει να δημιουργήσει μια έκθεση μεγάλης κλίμακας το 2016, τα εγκαίνια της οποίας θα γίνουν στις 21 Οκτωβρίου.

Σημειώνεται πως το 2012 είχε κατηγορηθεί λόγω της “δράσης” που είχε κάνει στο δημαρχείο της Αμβέρσας κατά την οποία άνθρωποι εκσφενδόνιζαν γάτες στον αέρα. Όπως είναι λογικό οι φιλοζωικές οργανώσεις τον στοχοποίησαν ενώ ο ίδιος παραλίγο να λιντσαριστεί από κόσμο που αντιδρούσε στο “θέαμα” βασανισμού των τετράποδων ζώων.

Όλα τα στοιχεία της παράστασης που θα ανέβει στην Επίδαυρο, εδώ