Το όργανο της Notre-Dame χτυπά στην καρδιά του Βενσάν Ντυμπουά

Σήμερα θεωρείται ένας από τους κορυφαίους οργανίστες της γενιάς του και μία από τις εξέχουσες μορφές του εκκλησιαστικού οργάνου διεθνώς. Ο λόγος για τον Βενσάν Ντυμπουά, οι ήχοι του οποίου ταξιδεύουν από την Παναγία των Παρισίων για μια ανεπανάληπτη σύμπραξη με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 12 Δεκεμβρίου.

Με διακρίσεις όπως τα πρώτα βραβεία από δυο διεθνείς διαγωνισμούς εκκλησιαστικού οργάνου, του Κάλγκαρυ και της Τουλούζης το 2002, ο Ντυμπουά έχει εμφανιστεί με μερικές από τις πιο διακεκριμένες ορχήστρες και σε ορισμένους από τους σημαντικότερους συναυλιακούς χώρους του κόσμου. Το τελευταίο του άλμπουμ με τίτλο «Eternal Notre-Dame» είναι αφιερωμένο στην επαναλειτουργία του κτιρίου της Παναγίας των Παρισίων.

Ο Γάλλος οργανίστας θα ερμηνεύσει στις 12 Δεκεμβρίου με την ΚΟΑ στο Μέγαρο Μουσικής δύο έργα, το Κοντσέρτο για εκκλησιαστικό όργανο και ορχήστρα του Χέντελ και την εντυπωσιακή Συμφωνία Κοντσερτάντε του Ζονγκέν, υπό τη διεύθυνση του Αντριάν Περυσόν σε μια βραδιά που προαναγγέλλει ιδανικά την περίοδο των Χριστουγέννων.

Το πρόγραμμα συμπληρώνεται με το συγκλονιστικό Les Offrandes oubliées (Οι λησμονημένες προσφορές) του Ολιβιέ Μεσσιάν – ένα μεταπολεμικό έργο με έντονα θρησκευτικό χαρακτήρα.

Ο Ντυμπουά μοιράζεται με το NEWS 24/7 τις σκέψεις του για το όργανο που αποτελεί την καρδιά της καριέρας του, το πώς η θέση του στον περίφημο καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων διαμόρφωσε την καλλιτεχνική του πορεία και τις προκλήσεις της τέχνης του στην σύγχρονη εποχή.

Είστε ο οργανίστας στον περίφημο Καθεδρικό της Παναγίας των Παρισίων, κάτι που αποτελεί τεράστια τιμή. Πώς επηρεάζει αυτή η θέση την καλλιτεχνική σας προσέγγιση και την ερμηνεία σας;

Το όργανο της Παναγίας των Παρισίων αποτελεί τεράστιο κομμάτι της ζωής μου από τα 16 μου χρόνια. Αυτό το όργανο, με τη θαυμαστή «προσωπικότητά» του, έχει επηρεάσει το παίξιμό μου, ιδίως στον τρόπο που προσπαθώ να κάνω ένα άλλο όργανο να ηχήσει.

Προσπαθώ να παίζω με τρόπο που να ανακτώ το χρώμα ή έστω την υφή του ήχου του οργάνου της Notre-Dame: κάποτε “βγάζω” μια γενναιόδωρη και πυκνή ηχητική υφή, κάποτε την ποίηση κάποιων σολιστικών ρετζίστρων, άλλοτε τον λυρισμό κάποιων επιμέρους ή συνδυασμένων ηχητικών ομάδων.

Στην πορεία της καριέρας σας γίνατε ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους οργανίστες διεθνώς. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα βασικά σύγχρονα ζητήματα και προκλήσεις της εκτέλεσης και της τέχνης του οργάνου;

Καλλιτεχνικά, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να αναδείξουμε το όργανο στο ίδιο επίπεδο με οποιοδήποτε άλλο όργανο, συμφωνικό ή πολυφωνικό. Εννοώ να πάψει να θεωρείται στατικό και μηχανικό, και να αντιμετωπίζεται ως κάτι δυναμικό, λυρικό και πολύχρωμο.

Επίσης, μια πρόκληση είναι η διάδοση του οργάνου στο ευρύ κοινό. Γι’ αυτό είμαι τόσο ευγνώμων στις αίθουσες συναυλιών και στις ορχήστρες που το εντάσσουν στα προγράμματά τους. Είναι εξίσου σημαντικό όταν ανοίγουν τις πρόβες σε παιδιά από σχολεία της πόλης και της γύρω περιοχής· έτσι δημιουργείται νέο κοινό (όχι μόνο άνθρωποι που πηγαίνουν σε εκκλησίες) και αυτό είναι ζωτικής σημασίας για να παραμείνει το όργανο ζωντανό.

Η γαλλική σχολή οργάνου είναι παγκοσμίως γνωστή για την τεχνική και το βάθος της. Πώς ενσωματώνετε αυτή την παράδοση στο παίξιμό σας, και ποιοι Γάλλοι συνθέτες θεωρείτε ότι διαμόρφωσαν την πορεία σας;

Σπούδασα στο Κονσερβατουάρ των Παρισίων μέσα σε αυτή τη γραμμή της γαλλικής σχολής οργάνου, που ιδρύθηκε από τον Σέζαρ Φρανκ στα μέσα του 19ου αιώνα και που παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Στη Γαλλία έχουμε συνείδηση ότι πρέπει να διατηρήσουμε αυτή την κληρονομιά στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο.

Προσωπικά, διάφοροι καλλιτέχνες έχουν διαμορφώσει την πορεία μου, όχι μόνο συνθέτες αλλά και αυτοσχεδιαστές: πρώτα απ’ όλους ο Μορίς Ραβέλ, ο αγαπημένος μου συνθέτης από τα 14 μου (έχω παίξει πολλά έργα του για πιάνο — μερικά τα έχω διασκευάσει για όργανο). Επίσης ο Πιερ Κοσσερώ, οργανίστας της Notre-Dame από το 1955 έως το 1984, ιδιοφυΐα στον αυτοσχεδιασμό. Είμαι επίσης μεγάλος θαυμαστής των Φορέ, Σοπέν, Σούμαν, Πουλένκ, Ραχμάνινοφ… τους οποίους επίσης έχω διασκευάσει για όργανο.

Το πρόγραμμα της συναυλίας σας περιλαμβάνει έργα του Χαίντελ και του Ζονγκέν, με το δεύτερο να ξεχωρίζει για τη χρήση του οργάνου. Τι σας τραβά σε αυτά τα έργα και πώς αντιλαμβάνεστε τη μοναδική σχέση οργάνου–ορχήστρας;

Είναι πάντα πρόκληση για έναν συνθέτη να γράψει έργο για ορχήστρα και όργανο, καθώς το ίδιο το όργανο είναι μια ολόκληρη ορχήστρα. Πρέπει λοιπόν να είμαστε προσεκτικοί ώστε οι χρωματισμοί μας να μην συμπίπτουν με τα όργανα της ορχήστρας.

Για παράδειγμα, όταν παίζουν τρομπέτες ή άλλα χάλκινα, δεν χρησιμοποιούμε γλωσσίδες στο όργανο, αλλά μείγματα που έχουν πολλές αρμονικές. Αντίστοιχα, όταν μια φλογέρα της ορχήστρας έχει σόλο και το όργανο παίζει ταυτόχρονα, θα χρησιμοποιήσουμε έγχορες βάσεις και όχι φλογέρες που υπάρχουν και στην ηχητική παλέτα του οργάνου.

Ποια είναι η σχέση σας με τη σύγχρονη μουσική; Έχετε ερμηνεύσει σύγχρονα έργα και πώς βλέπετε την εξέλιξη του οργάνου στη σύγχρονη εποχή;

Σε όλες τις εποχές υπήρξαν συνθέτες —οργανίστες και μη— που έγραψαν για όργανο, και ευτυχώς αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπήρξαν οργανίστες-συνθέτες που πρόσφεραν πραγματικές «πέτρες» στο οικοδόμημα της μουσικής γενικότερα, όχι μόνο του οργάνου (όπως οι Μπουξτεχούδε, Μπαχ, Γκρινί, Φρανκ, Μεσιάν, Φλοράντς), και άλλοι που έμειναν πιο πίσω σε σχέση με τα ρεύματα της εποχής τους.

Παίζω πολλά σύγχρονα έργα, ειδικά όταν μου αρέσει η αισθητική και το μουσικό τους λεξιλόγιο. Μπορεί να είναι έργα που παραπέμπουν στο παρελθόν, μια μορφή «νεο-μοντερνισμού» (Φλοράντς, Εσκές, Γκιγιού…) ή και έργα εντελώς πρωτοποριακά (Λίγκετι, Ξενάκης, Λεγκέ…).

Είστε γνωστός για την έντονη παρουσία σας στις σημαντικότερες αίθουσες συναυλιών του κόσμου. Ποια είναι μερικά από τα πιο συγκινητικά ή αξέχαστα στιγμιότυπα που ζήσατε επάνω στη σκηνή;

Μία από τις πιο αξέχαστες στιγμές ήταν η εκτέλεση του Κοντσέρτου του Πουλένκ με τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες και τον Έσα-Πέκκα Σαλονέν στο Disney Hall. Ήταν μια απίθανη εμπειρία: τέτοιοι μουσικοί και ένα από τα καλύτερα εκκλησιαστικά όργανα στις ΗΠΑ.

Μια άλλη ήταν στο Παρίσι πριν από 25 χρόνια, με τον Ευγένιο Σβετλάνοφ, στο μεγαλειώδες ορατόριο «Christus» του Λιστ. Η συγκίνηση ήταν τεράστια με τον «Καραγιάν της Ανατολής».

Με τόσες διεθνείς εμφανίσεις, πώς βλέπετε το μέλλον της κλασικής μουσικής και ειδικότερα του οργάνου στο παγκόσμιο πολιτιστικό σκηνικό;

Ήμουν διευθυντής εθνικών Κονσερβατουάρ στη Γαλλία επί 17 χρόνια (Ανζέ, Ρεμς, Στρασβούργο) και μπορώ να πω ότι η κλασική μουσική θα συνεχίσει να ζει και να βρίσκει κοινό, με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού συστήματος και των επαγγελματιών μουσικών.

Όσα συμβαίνουν επί δεκαετίες στη Βενεζουέλα με το El Sistema ή στη Γερμανία με τα δίκτυα χορωδιών και μπαντών πνευστών είναι εξαιρετικά παραδείγματα για τη διατήρηση της κλασικής μουσικής.
Αλλά σε κάποιο σημείο, αυτό απαιτεί προσπάθεια από όλους: επαγγελματίες μουσικούς, εκπαιδευτικούς, και γονείς, που πρέπει να στηρίζουν τα παιδιά σε αυτή τη θαυμαστή διαδρομή.

Όσον αφορά το όργανο, τα πράγματα είναι ακόμη πιο περίπλοκα, καθώς το 95% των οργάνων βρίσκεται σε εκκλησίες. Και οι εκκλησίες σήμερα δεν προσελκύουν τόσο πολύ κόσμο, εκτός από εκείνες που αποτελούν σημαντικά μνημεία.

Μία από τις σημαντικές προκλήσεις είναι να αναπτυχθεί η επικοινωνία και η προβολή γύρω από το όργανο (το οποίο παρόλα αυτά υπάρχει σε πολλές μουσικές σχολές), ώστε να προσελκύεται συνεχώς νέο κοινό στις συναυλίες οργάνου.