Χτίζοντας δεξιότητες δίπλα στα κελιά: Η άλφα-βήτα της δεύτερης ζωής

Όταν περνάς την πόρτα ενός Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας, οι ήχοι δεν θυμίζουν σχολική αίθουσα. Οι τοίχοι είναι ψηλοί, οι πόρτες βαριές και ο χρόνος έχει άλλη διάσταση. Περπατώντας στον κεντρικό διάδρομο που ενώνει όλες τις πτέρυγες του Σωφρονιστικού Καταστήματος Τρικάλων, το μόνο που σκέφτεσαι είναι το πλάκωμα στο στήθος – το πώς αισθάνονται οι κρατούμενοι. Ένα αίσθημα που συχνά συνοδεύει καταστάσεις άγχους, ιδιαίτερα σε ευάλωτες ομάδες με τις οποίες η ActionAid συνεργάζεται σταθερά.

Όμως, για λίγες ώρες, εκεί όπου ο περιορισμός είναι κανόνας, γεννήθηκε χώρος για ελευθερία — μέσω της σκέψης, της δημιουργίας, της προοπτικής.

Στα περίπου 170 τετραγωνικά μέτρα του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ), ο Διευθυντής του Φάνης Κατσάνος και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου μοχθούν κάθε ημέρα για να δημιουργήσουν για τους κρατούμενους ευκαιρίες για τη ζωή μετά. Συνολικά 27 απολυτήρια έδωσε πέρυσι το σχολείο και συνεχίζουν απτόητοι φέτος.

Στις τέσσερις ώρες του εκπαιδευτικού εργαστηρίου που διοργάνωσε η ActionAid στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Τρικάλων χώρεσαν τα όνειρα και τα σχέδια 40 κρατουμένων. Όνειρα για το τι θα κάνουν στην επόμενη φάση της ζωής τους, αλλά κυρίως σχέδια για το πώς θα το κάνουν.

Η ActionAid, βρέθηκε εκεί, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Αλφαβητάρι Οικονομικών», και πραγματοποίησε ένα βιωματικό εργαστήριο οικονομικού αλφαβητισμού για κρατούμενους-μαθητές του ΣΔΕ. Το πρόγραμμα, που υλοποιείται εδώ και έξι χρόνια στην Ελλάδα με στόχο να καταστήσει την οικονομική γνώση προσιτή και κατανοητή σε όλους, έκανε μία στάση με ιδιαίτερο νόημα: σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα, όπου το δικαίωμα στη δεύτερη ευκαιρία παίρνει σάρκα και οστά μέσα από τη βιωματική εκπαίδευση. Στο πλαίσιο του προγράμματος έως σήμερα έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 1.700 εκπαιδευτικοί και περισσότεροι από 15.000 μαθητές και μαθήτριες.

Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, οι κρατούμενοι-μαθητές, συγκρατημένοι και με περιέργεια στην αρχή, χαμογελαστοί και προσηνείς στο τέλος, δεν ήταν απλώς ακροατές. Συμμετείχαν ενεργά, έφτιαξαν ομάδες, συζήτησαν, συνεργάστηκαν, ονειρεύτηκαν. Ονειρεύτηκαν ένα καλύτερο μέλλον με τους ίδιους πρωταγωνιστές.

Κατανόησαν βασικές οικονομικές έννοιες και πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κατάλληλα εργαλεία: από τον προϋπολογισμό και τη διαχείριση χρημάτων, μέχρι την κατανόηση της αξίας της αποταμίευσης και της επιχειρηματικής σκέψης.

Το περιεχόμενο είχε σχεδιαστεί με τρόπο βιωματικό, προσαρμοσμένο στην καθημερινότητα των συμμετεχόντων, ενισχύοντας την προσωπική ενδυνάμωση και την καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής.

Και το αποτέλεσμα των ιδεών που παρήγαγαν; Έτοιμο για άμεση εφαρμογή.

Smart γυαλιά ηλίου, κινητή μονάδα περιποίηση κατοικίδιών και βιολογικές γαλοπούλες
Με 45.000 ευρώ έχουμε έτοιμη επιχειρηματική ιδέα καλλωπισμού κατοικίδιων ζώων. Κανονικό business plan με πρόβλεψη για έσοδα, έξοδα, διαφήμιση και διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού. Ένα mini van που θα γυρίζει από συνοικία σε συνοικία σε ακριβές περιοχές της Αττικής και θα παρκάρει τα απογεύματα σε πάρκα σκύλων ήταν η ιδέα που ξεχώρισε στην άσκηση επιχειρηματικότητας που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος της ActionAid. Κέρδισε με μικρή διαφορά τα γυαλιά που αλλάζουν effect με το πάτημα ενός κουμπιού. Τα smart glasses έχουν πολλά design, υφές και μοτίβα, είναι για όλες τις ηλικίες και οι ιδρυτές της εταιρείας σκοπεύουν να τα προωθήσουν μέσα από συλλεκτικά μοντέλα που θα μοιράζονται δωρεάν σε τράπερ (influencer marketing). Τιμή πώλησης 130 ευρώ, κόστος κατασκευής 30, design και πωλητές in house.

Αυτοί οι 40 άνθρωποι, σε ένα πρωινό έμαθαν πώς οι ιδέες που σκέφτονται δίπλα στα κελιά τους μπορούν να μπουν σε μια σειρά και να γίνουν πράξη με φαντασία, με όνειρα, με όρεξη για δουλειά. Ένιωσαν ότι έχουν κάτι να περιμένουν.

Όπως τονίζει ο Φάνης Κατσάνος, Διευθυντής του ΣΔΕ, «πολλές ημέρες μετά την ολοκλήρωση της δράσης, στους διαδρόμους του σωφρονιστικού καταστήματος συνεχίζονταν οι συζητήσεις. Οι κρατούμενοι αντάλλασσαν απόψεις για τις επιχειρηματικές ιδέες που ανέπτυξαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Και μόνο το γεγονός ότι συνέχισαν να σκέφτονται δημιουργικά και συλλογικά, σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχεί ο περιορισμός, είναι απόδειξη της δύναμης της εκπαίδευσης», μεταφέρει χαρακτηριστικά.

Οι πραγματικοί φρουροί της εκπαίδευσης
Η Αναστασία, η Αθανασία, η Εύη, η Όλγα, ο Φάνης, ο Δημήτρης, ο Χρήστος, ο Γιάννης είναι οι πραγματικοί θεματοφύλακες της εκπαίδευσης. Είναι ο συνδετικός κρίκος δύο κόσμων – εντός και εκτός κάγκελων. Μεταφέρουν εντός σωφρονιστικών καταστημάτων τις εμπειρίες τους από τη ζωή τους μετά το 8ωρο δουλειάς, ενώ κατά τη διάρκεια της παρουσίας τους στο ΣΔΕ αποκομίζουν έναν μοναδικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς που τους κάνει πιο ολοκληρωμένους ανθρώπους.

«Δεν είναι αυτονόητο να έχει κανείς ανθρώπους δίπλα του που να θέλουν να βοηθήσουν – κι εσύ το έκανες με χαμόγελο και διάθεση συνεργασίας», αναφέρει η Ελίζα Κωνσταντακοπούλου, Συντονίστρια Εκπαίδευσης της ActionAid, σε ένα μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού του ΣΔΕ. Η ανθρώπινη επαφή, το χαμόγελο, η αποδοχή και η έμπρακτη στήριξη είναι κομμάτια της επιτυχίας της καθημερινότητας μέσα σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα.

Το «Αλφαβητάρι Οικονομικών» είναι πολλά περισσότερα από ένα πρόγραμμα οικονομικής εκπαίδευσης. Είναι ένας τρόπος να φέρει τη γνώση πιο κοντά σε εκείνους που την έχουν περισσότερο ανάγκη. Γιατί καμιά φορά, αρκεί ένα αλφαβητάρι για να μάθεις ξανά να ελπίζεις.

Σε έναν κόσμο που συχνά κρίνει εύκολα και σκληρά και προσφέρει δεύτερες ευκαιρίες με φειδώ, η δράση αυτή υπενθυμίζει πως κάθε άνθρωπος αξίζει την πρόσβαση στη γνώση και την υποστήριξη να αλλάξει τη ζωή του.