Το πριόνι του Τραμπ και τα κατεβασμένα ρολά της κυβέρνησης

Τις τελευταίες μέρες, η αμερικανική κοινωνία ζει στην ευφορία από την εκλογή του Ζοράν Μαμντάνι, αλλά και στο χάος που προκαλεί, αισίως για πέμπτη εβδομάδα, το κλείσιμο (shutdown) της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση «κατεβάζει ρολά», με αποτέλεσμα να αναστέλλονται κρίσιμες λειτουργίες που η ίδια χρηματοδοτεί. Αυτή τη φορά όμως, το κλείσιμο κρατά σχεδόν 40 ημέρες (από την 1η Οκτωβρίου), εξέλιξη που για τις ΗΠΑ αποτελεί ρεκόρ.

Ο Πρόεδρος κατηγορεί γι’ αυτό τους «ριζοσπάστες Αριστερούς» του Κογκρέσου από τις τάξεις των Δημοκρατικών. Πίσω από το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών, ωστόσο, βρίσκεται ένα προεδρικό «πριόνι» για τις υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας, σαν αυτό που κρατά ο ομοϊδεάτης του Τραμπ, Χαβιέρ Μιλέι, στην Αργεντινή. Το πριόνισμα των κοινωνικών υπηρεσιών αποδοκίμασαν, μεταξύ άλλων, όσες και όσοι συνέρρευσαν στις κάλπες την περασμένη εβδομάδα για να στηρίξουν τον Μαμντάνι. Πώς οδηγηθήκαμε, όμως, στο μεγάλο «κλείσιμο» της ομοσπονδιακής κυβέρνησης; Ποια προβλήματα δημιουργεί και σε ποιους τομείς της αμερικανικής κοινωνίας; Μπορεί να ξεπεραστεί η κρίση – και πώς;

H αιτία και η αφορμή

Το προηγούμενο κλείσιμο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης είχε ως αφορμή την επιμονή του Τραμπ να απαιτεί την έγκριση κρατικής χρηματοδότησης για την ανέγερση τείχους στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, προκειμένου να αποτραπεί η είσοδος μεταναστών. Αυτή τη φορά, η αιτία και η αφορμή για το κλείσιμο αφορούν το σύνολο της αμερικανικής κοινωνίας – και πρώτα τους φτωχότερους, που απειλούνται από τη συρρίκνωση των δημόσιων υπηρεσιών.

Η επιδίωξη μιας «μικρής» και φτηνής κυβέρνησης στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής ήταν από τα βασικά κεφάλαια στο πρόγραμμα του Τραμπ για τη δεύτερη θητεία. Ήδη από τα χρόνια του «Κινήματος του Τσαγιού», όπου εκκολάφθηκε ο τραμπισμός, η ακύρωση της κρατικής επιδότησης προγραμμάτων υγείας για ανασφάλιστους (βλ. Obamacare) υπήρξε «σημαία» της αμερικανικής Δεξιάς εναντίον των Δημοκρατικών – όσο μετριοπαθής κι αν ήταν, στην πραγματικότητα, η κοινωνική πολιτική του Ομπάμα.

Στην πρώτη θητεία, ο Τραμπ δεν κατάφερε να ξηλώσει το Obamacare. Η σημαντικότερη «καινοτομία», λοιπόν, με την επανεκλογή του 2024, ήταν η σύσταση υπουργείου Αποδοτικότητας της Κυβέρνησης (DOGE), υπό τον διαβόητο Ίλον Μασκ. Τον περασμένο Ιούλιο ο Τραμπ θα πανηγύριζε την υπερψήφιση του «Μεγάλου Όμορφου Νομοσχεδίου», ενός νομοθετικού τερατουργήματος με το οποίο κόπηκαν περισσότερα από 1 τρισ. δολάρια κρατικής χρηματοδότησης σε υπηρεσίες υγείας, με αποτέλεσμα να μείνουν ανασφάλιστοι περισσότεροι από 10 εκ. Αμερικανοί. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση χάριζε μόνιμες φοροαπαλλαγές στους πλουσιότερους Αμερικανούς, που θα δημιουργήσουν δημοσιονομικό έλλειμμα άνω των 5 τρισ. δολαρίων.

Η σύγκρουση

Είναι στο φόντο αυτό που Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί συγκρούστηκαν στο Κογκρέσο γύρω από την κατάρτιση του προϋπολογισμού για το 2026. Οι μεν Ρεπουμπλικάνοι επέμειναν να τερματίσουν την επέκταση του Obamacare, που είχε αποφασιστεί μέσα στην πανδημία, επί κυβέρνησης Μπάιντεν το 2021 (Νόμος για το Αμερικανικό Σχέδιο Διάσωσης). Από την άλλη πλευρά, ούτε μία, ούτε δύο, αλλά 14 φορές (!) οι Δημοκρατικοί γερουσιαστές κατάφεραν να μπλοκάρουν το επίμαχο νομοσχέδιο: μολονότι οι Ρεπουμπλικάνοι διαθέτουν την πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου (Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία), η Γερουσία χρειάζεται 60 ψήφους προκειμένου να εγκρίνει νομοσχέδια της Βουλής σχετικά με τις δαπάνες του προϋπολογισμού. Δεδομένου, λοιπόν, του συσχετισμού (53-47), η περικοπή δημόσιων δαπανών υγείας για τους φτωχότερους έπρεπε να συμφωνηθεί και από Δημοκρατικούς, κάτι το οποίο τελικά δεν συνέβη.

Ο εκβιασμός του Τραμπ ήταν προφανής: ή οι Δημοκρατικοί θα συναινούσαν στο πριόνισμα δημόσιων υπηρεσιών, προγραμμάτων υγείας και κοινωνικής πολιτικής, και βεβαίως εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας, ή η καθημερινότητα των Αμερικανών θα οδηγούνταν στο χάος, τάχα με ευθύνη των Δημοκρατικών γερουσιαστών.

Η όξυνση της αντιπαράθεσης με τους Δημοκρατικούς δείχνει τη στρατηγική Τραμπ: η αναστολή της λειτουργίας δημόσιων υπηρεσιών γίνεται το προοίμιο του οριστικού τερματισμού τους– χρειάζεται να λάβει υπόψη τις επιπτώσεις του shutdown.

Οι επιπτώσεις του shutdown

Από την 1η Οκτωβρίου, σε αναγκαστική άδεια άνευ αποδοχών έχουν οδηγηθεί τουλάχιστον 900.000 ομοσπονδιακοί υπάλληλοι, ενώ άλλα δύο εκατομμύρια υποχρεώθηκαν να εργάζονται άνευ αποδοχών. Yπηρεσίες που υπάγονται σε υπουργεία της κυβέρνησης υπολειτουργούν, με κενά στη στελέχωση που ξεκινούν από 8% και μπορεί να φτάνουν το 89%, όπως συμβαίνει με την υπηρεσία προστασίας του περιβάλλοντος. Στον «κανόνα» της μερικής ή πλήρους αναστολής λειτουργίας υπηρεσιών ανήκουν μεταξύ άλλων τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ενώ σε κίνδυνο τέθηκαν επίσης τα προγράμματα επισιτιστικής βοήθειας για τους φτωχότερους (Supplemental Nutrition Assistance Program).Η αναστολή των πιστώσεων για την υγεία έχει ήδη ως αποτέλεσμα την αύξηση ασφαλίστρων για όσους μένουν χωρίς ασφαλιστική κάλυψη.

Προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι μεταφορές, με κορωνίδα το χάος στον εναέριο χώρο λόγω υπολειτουργίας των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, τις καθυστερήσεις χιλιάδων πτήσεων και την ακύρωση ταξιδιών.

Ο τραμπισμός ασκεί πολιτική δημιουργώντας «κανονικότητες» από κρίσεις: ο υπουργός Μεταφορών Σον Ντάφι δήλωσε ότι θα διατάξει δραστικές περικοπές, επικαλούμενος κινδύνους για την εναέρια κυκλοφορία, ενώ 50.000 υπάλληλοι ασφαλείας εργάζονται χωρίς αμοιβή. Ήδη από τις 2 Οκτωβρίου, ο Τραμπ έγραψε στην πλατφόρμα TruthSocial ότι θα συζητούσε με τον Ράσελ Βοτ (κυβερνητικό αξιωματούχο με ρόλο στη σύνταξη του προγραμματικού Project 2025) ποιες υπηρεσίες «των Δημοκρατικών» θα μπορούσαν να τερματιστούν οριστικά.

Προοπτικές

Τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια του shutdown, οι δημοσκοπήσεις αποτελούν κόλαφο για τον Τραμπ, καθώς οι πολίτες αποδίδουν στον ίδιο και στους Ρεπουμπλικάνους την ευθύνη για το κλείσιμο με ποσοστά άνω του 40-45%, υποστηρίζοντας επιπλέον τη διατήρηση της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης των προγραμμάτων υγείας. Η επικράτηση του Ζοράν Μαμντάνι ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση των Δημοκρατικών γερουσιαστών.

Πέρα από τη δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση που κλιμακώνεται, η παράταση του shutdown θα έχει βέβαιες δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία, βαθαίνοντας την πολιτική κρίση.

Όταν γράφονται αυτές οι γραμμές (Παρασκευή μεσημέρι), η Γερουσία συζητά πρόταση με την οποία:

• η κυβέρνηση θα χρηματοδοτηθεί προσωρινά,
• θα ψηφιστούν τρία νομοσχέδια σχετικά με τη χρηματοδότηση κοινωνικών υπηρεσιών,
• θα συμφωνηθεί μελλοντική ψηφοφορία στη Γερουσία σχετικά με την επέκταση του Obamacare για συμβόλαια που πρόκειται να λήξουν στο τέλος του έτους.

Το κλίμα δεν ευνοεί τους Ρεπουμπλικάνους και την ακροδεξιά κοινωνική πολιτική που προωθεί η κυβέρνηση Τραμπ. Την ίδια στιγμή, η συνοχή των Δημοκρατικών δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη.