Μήπως είναι λάθος ο παγκόσμιος χάρτης που διδαχθήκαμε στο σχολείο;

Φανταστείτε έναν χάρτη όπου η Γροιλανδία μοιάζει να είναι σχεδόν ίση σε μέγεθος με την Αφρική. Κι όμως, στην πραγματικότητα, 14 Γροιλανδίες θα μπορούσαν να χωρέσουν μέσα στα σύνορα της αφρικανικής ηπείρου.

Αυτή η παραμόρφωση δεν είναι τυχαία: προέρχεται από την κυλινδρική “προβολή Mercator”, τον χάρτη που δημιούργησε ο Φλαμανδός γεωγράφος Gerardus Mercator το 1569 και ο οποίος κυριάρχησε στην εκπαίδευση, στις κυβερνήσεις και – μέχρι σήμερα – ακόμη και στις διαδικτυακές πλατφόρμες. Αν και αποτέλεσε επανάσταση για τη ναυσιπλοΐα του 16ου αιώνα, η προβολή Mercator δεν απεικονίζει με ακρίβεια το μέγεθος των χωρών, διογκώνοντας τις περιοχές κοντά στον Βόρειο και τον Νότιο Πόλο εις βάρος εκείνων κοντά στον Ισημερινό. Μεταξύ των χαμένων αυτής της παραμόρφωσης, είναι και η Αφρική.

Η κριτική ότι η προβολή Mercator δεν αντανακλά με ακρίβεια το πραγματικό μέγεθος της Αφρικής δεν είναι καινούργια. Ωστόσο, μια πρόσφατη εκστρατεία από αφρικανικές οργανώσεις υπέρ της διεκδίκησης δικαιωμάτων κερδίζει έδαφος στο διαδίκτυο, καλώντας οργανισμούς και σχολεία να υιοθετήσουν την “προβολή Equal Earth”, η οποία – όπως υποστηρίζουν – απεικονίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια το μέγεθος της ηπείρου που φιλοξενεί περισσότερους από 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους.

Η Αφρική φαίνεται υπερβολικά μικρή στους περισσότερους σύγχρονους χάρτες

Όπως είπαμε και παραπάνω, ο χάρτης Mercator δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα από τον χαρτογράφο Gerardus Mercator. Σχεδιασμένος για να βοηθήσει τους Ευρωπαίους θαλασσοπόρους, ο χάρτης παραμορφώνει τις εκτάσεις της ξηράς, μεγεθύνοντας περιοχές κοντά στους πόλους – όπως η Βόρεια Αμερική και η Γροιλανδία – ενώ ταυτόχρονα συρρικνώνει την Αφρική και τη Νότια Αμερική.

Η προβολή Equal Earth του 2018 είναι ένας σύγχρονος χάρτης που ακολουθεί την καμπυλότητα της Γης και δείχνει τις ηπείρους στις πραγματικές τους αναλογίες, σε αντίθεση με τον παραμορφωμένο χάρτη του Mercator. Η Google Maps σταμάτησε να χρησιμοποιεί αυτή την προβολή Mercator για την έκδοση υπολογιστή το 2018, αντικαθιστώντας την με ένα τρισδιάστατο παγκόσμιο μοντέλο, αλλά οι χρήστες μπορούν να επιστρέψουν στον παλιό χάρτη. Στην εφαρμογή για κινητά, ωστόσο, η προβολή Mercator παραμένει η προεπιλογή.

Εκστρατεία για την αντικατάσταση του παγκόσμιου χάρτη

Δύο αφρικανικές οργανώσεις, οι Africa No Filter και Speak Up Africa, ξεκίνησαν εκστρατεία τον Απρίλιο προκειμένου να πιέσουν τα σχολεία, και στη συνέχεια διεθνείς οργανισμούς και μέσα ενημέρωσης, να υιοθετήσουν την προβολή Equal Earth, η οποία – όπως υποστηρίζουν – αντανακλά με μεγαλύτερη ακρίβεια το πραγματικό μέγεθος της Αφρικής.

«Η διόρθωση του χάρτη δεν είναι μόνο αφρικανικό ζήτημα. Είναι θέμα αλήθειας και ακρίβειας που αφορά ολόκληρο τον κόσμο. Όταν ολόκληρες γενιές, στην Αφρική και αλλού, μαθαίνουν από έναν παραμορφωμένο χάρτη, αναπτύσσουν μια προκατειλημμένη αντίληψη για τον ρόλο της Αφρικής στον κόσμο», δήλωσε η Fara Ndiaye, συνιδρύτρια και αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια της Speak Up Africa. Για τους μη Αφρικανούς, η συρρικνωμένη απεικόνιση της Αφρικής μειώνει τη δημογραφική, οικονομική και στρατηγική της σημασία, πρόσθεσε.

Η Αφρικανική Ένωση, ο διπλωματικός οργανισμός της ηπείρου με 55 κράτη-μέλη, ενέκρινε την εκστρατεία στις 14 Αυγούστου, αποτελώντας τον μεγαλύτερο φορέα που έχει στηρίξει μέχρι τώρα την πρωτοβουλία Change The Map.

Οι γεωγράφοι λένε πως η προβολή Mercator είναι ξεπερασμένη

Όπως μεταδίδει το AP, o Mark Monmonier, καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Syracuse, δήλωσε ότι η προβολή Mercator είναι πλέον απαρχαιωμένη και οι γεωγράφοι εδώ και καιρό συνιστούν να μην χρησιμοποιείται ως παγκόσμιος χάρτης.

«Ήταν χρήσιμο εργαλείο ναυσιπλοΐας τον 16ο αιώνα, επειδή είχε ευθείες γραμμές, δίνοντας στους ναυτικούς μια σταθερή κατεύθυνση για να πλέουν», ανέφερε ο Monmonier. «Αλλά πέρα από αυτή τη στενή εφαρμογή στη ναυσιπλοΐα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να χρησιμοποιείται.»

Αν και οι χάρτες που ακολουθούν την καμπυλότητα της Γης, όπως η Equal Earth, προσφέρουν πιο ακριβή κλίμακα για τα πραγματικά μεγέθη των ηπείρων, ο Monmonier προειδοποιεί πως τα ραβδογράμματα (bar graphs) παραμένουν ο καλύτερος τρόπος για σύγκριση εκτάσεων. «Όταν τοποθετείς περιοχές με ακανόνιστο σχήμα σε επίπεδο χαρτί, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να συγκρίνουν με ακρίβεια τα μεγέθη τους», είπε.