Δοκιμάζεται εφάπαξ θεραπεία για την κληρονομική χοληστερίνη

Το 39% των ενηλίκων, παγκοσμίως, έχουν υψηλή χοληστερίνη. Όπως αναφέρει έκθεση της World Heart Federation, κάθε χρόνο πεθαίνουν πρόωρα εκατομμύρια άνθρωποι, από καρδιακές προσβολές ή εγκεφαλικά επεισόδια.

Εκ του συνόλου, περίπου 3.000.000 άνθρωποι, στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν τη γνωστή σε όλους ως, κληρονομική χοληστερίνη. Οι επιστήμονες προτιμούν το «γενετική διαταραχή του μεταβολισμού, που προκαλεί πολύ υψηλά επίπεδα LDL χοληστερόλης στο αίμα».

Πώς κληρονομείται η χοληστερίνη

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Ελληνική Εταιρεία Λιπιδιολογίας Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου, ο αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ευάγγελος Λυμπερόπουλος, γράφει ότι «η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι η πιο συχνή γενετική διαταραχή του μεταβολισμού.

Αυτή η πάθηση οφείλεται σε κάποιο ελαττωματικό γονίδιο που κληρονομεί ένα άτομο από τους γονείς του με αποτέλεσμα να μην μπορεί ο οργανισμός να απομακρύνει την «κακή» (LDL) χοληστερόλη που κυκλοφορεί στο αίμα.

Συνηθέστερα το παθολογικό γονίδιο αφορά στον υποδοχέα της LDL χοληστερόλης που ονομάζεται LDL υποδοχέας και ο οποίος είναι υπεύθυνος για την απομάκρυνση της LDL χοληστερόλης από την κυκλοφορία.

Συνήθως ένα άτομο κληρονομεί ένα παθολογικό και ένα φυσιολογικό γονίδιο και τότε η κατάσταση ονομάζεται ετερόζυγη οικογενής υπερχοληστερολαιμία.

Πολύ πιο σπάνια ένα παιδί μπορεί να κληρονομήσει δύο παθολογικά γονίδια και τότε η κατάσταση ονομάζεται ομόζυγη οικογενής υπερχοληστερολαιμία».

Αν ένας γονιός έχει τη διαταραχή, κατά 50% θα την περάσει στο παιδί του.

Εν τω μεταξύ, όποιος έχει “κληρονομήσει” την υψηλή χοληστερίνη, ξέρει πως ό,τι και αν κάνει, από αυτά που σε άλλους ανθρώπους ρίχνουν τα επίπεδα (πχ υγιεινή διατροφή, διακοπή καπνίσματος και αλκοόλ και άσκηση), δεν βλέπει αποτέλεσμα.

Κοινώς, είμαστε καταδικασμένοι.

Ή καλύτερα ήμασταν.

Ερευνητές χρησιμοποιούν πρωτοπόρο τεχνολογία που μπορεί να οδηγήσει σε θεραπεία που θα κάνουμε μια φορά! Στην παρούσα φάση, δεν υπάρχει καμία. Μόνο οι στατίνες που βοηθούν στον έλεγχο των τιμών, αλλά έχουν μειονεκτήματα, όπως κάποιες ενοχλητικές παρενέργειες. Επίσης, πρέπει να τις λαμβάνουμε καθημερινά.

Η απαρχή της πρόληψης ασθενειών

Στην κλινική δοκιμή της νέας τεχνολογίας που λέγεται “επεξεργασία βάσης”, οι επιστήμονες, άλλαξαν ένα γράμμα στο DNA, με ένα άλλο και στην ουσία, εξουδετέρωσαν το PCSK9, δηλαδή το γονίδιο που συνδέεται με τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης.

Βιολόγος που έχει πει τον πιο απλό τρόπο που υπάρχει, για να εξηγήσει κάποιος τι είναι DNA. Είχε σχολιάσει ότι «είναι σαν να έχεις τη σελίδα ενός βιβλίου, να την αντιγράφεις και σε κάθε αντίγραφο αλλάζει ένα γράμμα».

Τώρα μάλλον έγινε πιο κατανοητή η τροποποίηση της υποκείμενης βιολογίας, που μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό.

Σε συνέντευξη που έδωσε ο επικεφαλής της μελέτης και πρωτοπόρος της επεξεργασίας βάσης, David Liu στο Forbes, εξήγησε πως η δοκιμή που κάνει είναι τεχνικά, μια δοκιμή πρόληψης ασθενειών, γενικότερα.

«Ο επεξεργαστής βάσης εγκαθιστά μια εναλλαγή ενός γράμματος σε ένα υγιές γονίδιο PCSK9, για να προκαλέσει μόνιμη μείωση του επιπέδου LDL χοληστερόλης στον ασθενή, έως και περίπου στα 2/3 τρίτα».

Στη συνέχεια, η τεχνική θα δοκιμαστεί σε άτομα με την οικογενειακή διαταραχή για υψηλή χοληστερόλη.

«Εάν αυτή η δοκιμή αποδειχθεί ασφαλής και αποτελεσματική, ίσως η ομάδα να επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει ασθενείς που υπέστησαν πρόσφατη καρδιακή προσβολή ή ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό καρδιακών παθήσεων.

Και αν αποδειχθεί πως επωφελούνται και αυτές οι διευρυμένες ομάδες, θα επωφεληθεί η συντριπτική πλειοψηφία των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων της Γης, καθώς η στεφανιαία νόσος είναι η κύρια αιτία θανάτου».

Η τεχνολογία θα δοκιμαστεί και στη θεραπεία χρόνιας ηπατίτιδας Β

Στις αρχές του 2025 είχε δημοσιευτεί μελέτη στην οποία επιστήμονες “σίγησαν” το γονίδιο PCSK9 σε ποντίκια, για τουλάχιστον ένα χρόνο, δίχως να αλλάξει η υποκείμενη αλληλουχία DNA.

Χρησιμοποιήθηκε ένα λιπιδικό νανοσωματίδιο που ενθυλακώνει το mRNA (κάτι παρόμοιο με τα εμβόλια COVID-19), που εν προκειμένω παρείχε έναν επιγενετικό σιγαστήρα στο ήπαρ των ζώων, προκειμένου να προκαλέσει μεθυλίωση του DNA.

Σε απλά ελληνικά, εστάλησαν σήματα διακοπής στον μηχανισμό γονιδιακής έκφρασης, με το γονίδιο να περνά από την ενεργή στη σιωπηλή κατάσταση.

Η επιστημονική διευθύντρια και επικεφαλής της εργασίας, Melissa Bonner διευκρίνισε πως «όταν το κύτταρο αναπαράγεται, αυτά τα κατασταλτικά σημάδια μεταδίδονται στα θυγατρικά κύτταρα με το ίδιο μοτίβο, έτσι ώστε η κατάσταση σίγασης του PCSK9 να διατηρείται σταθερά, μέσω της κυτταρικής διαίρεσης».

Η ομάδα πέτυχε επίσης τη σίγαση γονιδίων σε μη ανθρώπινα πρωτεύοντα, η οποία είναι ισχυρή και ανθεκτική για 16 μήνες μέχρι στιγμής, χωρίς διαρκείς ανεπιθύμητες παρενέργειες.

Τονίστηκε ότι η θεραπεία είναι αναστρέψιμη, εν αντιθέσει με την επεξεργασία γονιδίων.

«Είμαστε βέβαιοι ότι η ανθεκτική σίγαση υποδηλώνει μια θεραπεία που γίνεται μία φορά», πρόσθεσε η Bonner, η οποία θα αρχίσει το 2026 κλινική δοκιμή του προγράμματος, για την θεραπεία χρόνιας ηπατίτιδας Β.