Νέα ναρκωτικά απειλούν την Ελλάδα

Μαζικά φορτία από άγνωστα προηγουμένως ναρκωτικά για ψυχαγωγική χρήση και ισχυρά νέα οπιοειδή απειλούν την Ευρώπη, ενώ η κατάσταση με τη διακίνηση κοκαΐνης και κάνναβης γίνεται όλο και χειρότερη, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Οργανισμού Ναρκωτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δημοσιεύθηκε, χθες, Πέμπτη.

Αύξηση συνθετικών ναρκωτικών

Συγκεκριμένα, καταγράφεται αύξηση πιο ισχυρών συνθετικών ναρκωτικών, όπως οι συνθετικές καθινόνες, τα συνθετικά οπιοειδή (π.χ. νιταζένια) και τα κανναβιοειδή, που προκαλούν πρωτοφανή πίεση στα συστήματα υγείας και το ποινικό σύστημα.

Τα νιταζένια συνδέονται με αυξημένους θανάτους από υπερδοσολογία και ανιχνεύονται σε νοθευμένα φάρμακα. Οι μεγάλες κατασχέσεις συνθετικών καθινονών, κυρίως από Ινδία και χώρες της ΕΕ, όπως η Πολωνία, δείχνουν μία αυξητική τάση.

Η πιθανή έλλειψη ηρωίνης λόγω απαγόρευσης της παραγωγής οπίου στο Αφγανιστάν προκαλεί έντονες ανησυχίες για αλλαγή της ουσίας χρήσης προς πιο επικίνδυνα συνθετικά ναρκωτικά στο ευρωπαϊκό πεδίο.

Παράλληλα, αυξάνεται η χρήση κάνναβης και κοκαΐνης, με την κάνναβη να γίνεται πιο ισχυρή και την κοκαΐνη να σημειώνει ρεκόρ κατασχέσεων (419 τόνοι το 2023), φαινόμενα που όχι μόνο επηρεάζουν τις διαδρομές διακίνησης, αλλά και εντείνουν τη βία σχετιζόμενη με τα ναρκωτικά στην ΕΕ.

Νέοι μηχανισμοί ανίχνευσης και προειδοποίησης

Στις προκλήσεις αυτές, ο EUDA ανταποκρίνεται με νέα εργαλεία, όπως συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης και μηχανισμούς προειδοποίησης σε πραγματικό χρόνο, στρατηγικές αξιολόγησης των απειλών, βελτιωμένη εγκληματολογική και τοξικολογική ανάλυση και παρακολούθηση χημικών πρόδρομων ουσιών.

Επιπλέον, προωθεί την επέκταση παρεμβάσεων μείωσης της βλάβης, τη θεραπεία με χορήγηση υποκατάστατου, τα προγραμμάτα ανταλλαγής/συλλογής συριγγών και τη διάθεση ναλοξόνης για χρήση από όλους, καθώς και τη δημιουργία ολοκληρωμένων μοντέλων φροντίδας για υψηλού κινδύνου χρήστες.

Η Ελλάδα, όντας σε κομβική θέση,  αποτελεί χώρα διέλευσης ναρκωτικών από Ασία και Αφρική προς την ΕΕ. Το 2023, ήταν μία από τις τρεις χώρες της ΕΕ (μαζί με την Ολλανδία και τη Γαλλία) όπου εξαρθρώθηκαν παράνομα εργαστήρια συσκευασίας ηρωίνης, που χρησιμοποιούνταν για κοπή και συμπίεση της ουσίας προς διανομή εντός και εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Πρόγραμμα ανάλυσης συρίγγων ESCAPE

Στην έκθεση συμπεριλήφθηκαν και τα στοιχεία που δόθηκαν από τον Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ) για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ESCAPE του EUDA, το οποίο αναλύει τα υπολείμματα χρησιμοποιημένων συρίγγων ως προς τις ουσίες χρήσης, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα στην ενέσιμη χρήση που αντιμετωπίζει η χώρα μας.

Συγκεκριμένα, στην Αθήνα, το 25% των συριγγών ήταν θετικό σε μεθαμφεταμίνη, στη Θεσσαλονίκη το 73% των συρίγγων περιείχαν υπολείμματα κοκαΐνης και το 52% υπολείμματα ηρωίνης, ενώ στην Πάτρα το 58% των συριγγών περιείχε βουπρενορφίνη. Επίσης, στην Αθήνα βρέθηκαν τραμαδόλη (17%), βενζοδιαζεπίνες (10%) και πρεγκαμπαλίνη (<1%), υποδεικνύοντας χρήση πολλαπλών ουσιών. Ανησυχητικοί δείκτες καταγράφονται και για τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα, με το 19% των νέων διαγνώσεων HIV να συνδέεται με ενέσιμη χρήση ναρκωτικών, κατατάσσοντας την Ελλάδα μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά στην ΕΕ.

Σε απάντηση αυτής της σοβαρής πρόκλησης ο ΕΟΠΑΕ δηλώνει ότι έχει εντατικοποιήσει τις παρεμβάσεις μείωσης της βλάβης στο πεδίο. Με τη διανομή περισσότερων από 1.300.000 συριγγών για την αποφυγή μετάδοσης HIV/HCV το 2024, η Ελλάδα ξεπέρασε τον στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, κάτι το οποίο θα έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και σε βάθος 6ετίας.

Στην έκθεση υπογραμμίζεται για την Ελλάδα η σημασία της νέας νομοθεσίας του 2023 για τη διάθεση ναλοξόνης προς χρήση από όλους, ως μέτρο άμεσης προτεραιότητας για την αντιμετώπιση των υπερδοσολογιών.

ΕΟΠΑΕ: Διαθέσιμες όλες οι θεραπευτικές επιλογές σε όλη τη χώρα

Στη χώρα μας, με τη λειτουργία του ΕΟΠΑΕ που αποτελεί τομή στον τομέα των εξαρτήσεων, καθιερώνεται ένα ενιαίο σύστημα λειτουργίας, εξασφαλίζοντας την παροχή όλων ανεξαιρέτως των διαθέσιμων θεραπευτικών επιλογών στη βάση του θεραπευτικού πλουραλισμού και της προσφοράς όλων των επιστημονικά τεκμηριωμένων προσεγγίσεων και πρωτοκόλλων για την ολιστική αντιμετώπιση των πάσης φύσεως εξαρτήσεων.

Στον ΕΟΠΑΕ εντάσσονται και συνεχίζουν απρόσκοπτα να λειτουργούν όλες οι υπηρεσίες και τα προγράμματα πρόληψης, θεραπείας, απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης, που λειτουργούσαν μέχρι πρότινος με την ίδια ακριβώς σύνθεση και διεπιστημονική προσέγγιση. Η διαφορά όμως έγκειται στο γεγονός ότι πλέον λειτουργούν ενιαία και ομογενοποιημένα με αδιάλειπτη συνεργασία και δεσμευτική δικτύωση μεταξύ τους.

Για πρώτη φορά παρέχεται ένα ολοκληρωμένο φάσμα ποιοτικών υπηρεσιών υποστήριξης σε κάθε συνάνθρωπό μας που αντιμετωπίζει πρόβλημα εξάρτησης στο εδώ και τώρα και σε κάθε σημείο της χώρας διασφαλίζοντας το δικαίωμα στον ωφελούμενο να επιλέγει το θεραπευτικό του πλαίσιο και θωρακίζοντας τη θεραπευτική του συνέχεια χωρίς εμπόδια και περιορισμούς.

Συμμετοχή ωφελούμενων στη διαμόρφωση πολιτικών για 1η φορά

Για πρώτη φορά οι ωφελούμενοι αποκτούν θεσμοθετημένα βήμα και φωνή, έτσι ώστε να ακούγονται και να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι ανάγκες τους και οι προβληματισμοί τους επί θεραπευτικών ζητημάτων, προκειμένου για τη λήψη μέτρων, τη συμβολή τους στη διαμόρφωση πολιτικών και τον σχεδιασμό δράσεων. Τόσο στο Επιστημονικό Συμβούλιο, όσο και στην Εθνική Επιτροπή Σχεδιασμού και Συντονισμού για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων μετέχουν εκπρόσωποι των ληπτών υπηρεσιών. Παράλληλα, για 1η φορά θεσμοθετείται Αυτοτελές Τμήμα Προστασίας Δικαιωμάτων Ληπτών Υπηρεσιών για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους, την εξάλειψη των εμποδίων πρόσβασής τους στις υπηρεσίες αντιμετώπισης των εξαρτήσεων και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Στον στρατηγικό σχεδιασμό του ΕΟΠΑΕ είναι η επίτευξη της μέγιστης γεωγραφικής κάλυψης και η διεύρυνση των διαθέσιμων υπηρεσιών του σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησής του, σε όλη τη χώρα με την ίδρυση νέων δομών, όπως Πολυδύναμα Κέντρα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, Κέντρα Σωματικής Αποτοξίνωσης, Συνδυαστικές Μονάδες για το αλκοόλ και άλλες εξαρτήσεις και με ιδιαίτερη έμφαση έμφαση στους νέους και εφήβους, αλλά και την υποστήριξη της οικογένειας, για τα οποία έχει ήδη εγκριθεί ιδιαίτερα αυξημένη συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), μοναδική στα χρονικά δεδομένα και η οποία ξεπερνά τα 70 εκ. ευρώ για την επόμενη 3ετία. Για 1^η φορά οι εξαρτήσεις αντιμετωπίζονται τόσο σοβαρά ως προς την αναπτυξιακή τους πορεία και υποστηρίζονται από την Ελληνική Πολιτεία.

Στο επίκεντρο της δραστηριότητας του ΕΟΠΑΕ βρίσκεται ο άνθρωπος και οι ανάγκες του και πρωταρχικό μέλημα είναι η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υποστήριξης, θεραπείας και απεξάρτησης σε κάθε συνάνθρωπό μας που αντιμετωπίζει πρόβλημα  εξάρτησης και αναζητά φροντίδα και βοήθεια.

Ο Εθνικός Συντονιστής για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων Αθανάσιος Θεοχάρης δήλωσε ότι «σε μία περίοδο έντονης ανησυχίας για την ανάπτυξη ενός νέου προφίλ χρήσης πανευρωπαϊκά, με τα συνθετικά ναρκωτικά, οπιοειδή και διεγερτικά, να κερδίζουν έδαφος, αλλά και τις νέες μορφές εξαρτήσεων να εμφανίζονται αυξητικά, όπως ο τζόγος, το διαδίκτυο και τα τυχερά παιχνίδια, η χώρα μας πραγματοποιεί μία σημαντική μεταρρύθμιση. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε μία ουσιαστική καμπή για τις εξαρτήσεις, καθώς για 1^η φορά αντιμετωπίζουμε μέσω του ενιαίου Οργανισμού όλες τις εξαρτήσεις, ολιστικά, χωρίς περιορισμούς και σε κάθε περιοχή. Με τον ΕΟΠΑΕ αναπτύσσεται ένα ευρύ δίκτυο υπηρεσιών, με στόχο την κάλυψη των αναγκών των πολιτών της χώρας. Αυτό επιτυγχάνεται με τον ΕΟΠΑΕ συντονισμένα και εστιασμένα, και όχι κατακερματισμένα και αποσπασματικά όπως γινόταν μέχρι πρόσφατα. Ως χώρα ανταποκρινόμαστε κάθε μέρα και κάθε στιγμή στις ανάγκες των εξαρτημένων ατόμων, και παρέχουμε υποστήριξη και φροντίδα στο εδώ και τώρα».