Πώς οι γονείς “τραυματίζουν” τα παιδιά τους (και τι να μην κάνεις)

Ο ψυχίατρος – ψυχαναλυτής και συγγραφέας, Σάββας Σαββόπουλος, φιλοξενήθηκε στη  “Χώρα των Στερεοτύπων” και μας μίλησε για τους μύθους και τις αλήθειες γύρω από τα ψυχοσωματικά, μας εξήγησε τι σημαίνει “αλεξιθυμία”, ενώ στάθηκε στον ρόλο που επιτελεί ο γονιός στο τι εμφανίζεται στον ψυχισμό μας, στο μέλλον.

“Ανεβαίνουμε στη βάρκα των γονιών μας για να ικανοποιήσουμε εκείνους, “αν δεν κάνεις αυτό, εγώ πέθανα”, λέει χαρακτηριστικά και εξηγεί, κάνοντας ειδική αναφορά στους γονείς που δεν έχουν λύσει τα δικά τους ζητήματα (ή αρνούνται να τα παραδεχθούν) και τα μεταβιβάζουν στα παιδιά τους: 

“Πολλές φορές οι γονείς που γαντζώνονται στα παιδιά τους, τους λένε “πρέπει να κάνεις αυτό και τίποτα άλλο”. Αυτά τα παιδιά μαθαίνουν να συμμορφώνονται. Η συμμόρφωση σε κάνει να χάσεις επαφή με τον εαυτό σου, σε κάνει να ανεβείς στη βάρκα του πατέρα και της μάνας για να ικανοποιήσεις τα δικά τους όνειρα, αλλά γιατί όμως; Για να μην τον κάνεις τον γονιό πιο ευάλωτο, να μην τον αποσταθεροποιήσεις κι άλλο. Σου λέει “αν δεν γίνει αυτό, πέθανα εγώ”. Βλέπει αυτός ο γονιός ως προϋπόθεση το παιδί του, να πάρει την άλφα ή τη βήτα απόφασή του. Έτσι για να μην “πεθάνει”, “πεθαίνει” το παιδί, θυσιάζει το παιδί ένα κομμάτι του εαυτού του για να είναι συμβατό με τα θέλω των άλλων και όχι του εαυτού του και αυτό γεννά ελλείμματα που βγαίνουν στο μέλλον.

“Μπορεί κάποιο πολύ γενναίο παιδί να είχε τραύματα αλλά με ένα δυναμικό μέσα του να τα ξεπέρασε και να έφτιαξε σπουδαία πράγματα. Λαμπροί άνθρωποι ωστόσο νόσησαν από καρκίνο, κανείς δεν είναι στο απυρόβλητο. Σε μερικές περιπτώσεις οι ελλείψεις στον ψυχισμό προκάλεσαν τους τύπους προσωπικότητας που μπορούν να εμφανίσουν τις διαταραχές της αλεξιθυμίας, να μην έχουν σχέση με τον συναισθηματικό τους κόσμο και να συρρικνώνουν τον χώρο των ονείρων, των συμβόλων, της φαντασίας. Μερικοί μπορεί να είναι πολύ ενεργοί, υπερδραστήριοι, αλλά τι παρατηρείται; Δεν έχουν χρόνο να ονειροπολήσουν, να ευχαριστηθούν, να ξεκουραστούν και κάνουν πολύ συχνά έμφραγμα. Λειτουργούν στον αυτόματο πιλότο αλλά με ένα πολύ υψηλό ιδεώδες που δεν ικανοποιείται ποτέ. Για να ικανοποιήσουν το πρότυπο του “δεν θα έχω ποτέ κανέναν ανάγκη”, θέλουν να φύγουν από το τραύμα και να κάνουν το καλύτερο για να ικανοποιήσουν τους δικούς τους, όχι τον εαυτό τους. Δυστυχώς ζούμε σε μια μηχανιστική εποχή, της εικόνας, του λούστρου, παρά του συναισθήματος. Η εποχή μάς λέει για “ανάπτυξη” αλλά όχι για συντροφικότητα, αλληλεγγύη, με αποτέλεσμα οι κοινότητες να συρρικνώνονται”.

Όπως συνεχίζει ο κ. Σαββόπουλος: “Οι πιο ευάλωτοι σε νόσηση δεν εξετάζουν την εσωτερική πραγματικότητά τους, τα αληθινά τους θέλω. Ένα άτομο που δεν είχε μάθει να είναι ψυχικά αυτόνομο, ήταν πιο ευάλωτο στην ανασφάλεια της πανδημίας, πόσω μάλλον στη χώρα μας που οι δομές δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη”

Τέλος, σημειώνει πως το παιδί πρέπει να αυτονομείται πιο σύντομα και να μαθαίνει την ευθύνη: “Στην Ευρώπη υπάρχει μέριμνα για το παιδί που αυτονομείται, να μπορεί να συντηρηθεί. Αυτό εδώ δεν υπάρχει ως δυνατότητα. Για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει το παιδί να αναλάβει παραπάνω πρωτοβουλίες. Οι περισσότεροι περιμένουν και από άλλους. Το θέμα είναι κάποιος να νιώσει ασφάλεια, όπως στη Γερμανία που από 18 ετών θα πάρει ένα δάνειο και θα βρει δουλειά για να το αποπληρώσει. Από νωρίς δηλαδή μπαίνει στην υπευθυνότητα. Εδώ ζούμε με ανευθυνότητα που συντηρεί αυτή την εξαρτητικότητα που λέγαμε, το παιδί είναι σαν να συντηρεί διαρκώς τη συμβίωση με τη μητέρα του”.

Ποια είναι η λύση;

Η αποδοχή του συναισθήματος και η ανακάλυψη του πραγματικού μας εαυτού μέσα από το μοίρασμα.

Όπως μας λέει ο κ. Σαββόπουλος: “έχουμε μάθει την αλεξιθυμία, δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και τα καταπιέζουμε. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει εξορίσει τα δύσκολα συναισθήματα, όλοι ψάχνουν το τέλειο, αλλιώς είμαστε “αποτυχημένοι”. Μας απαγορεύουν τον πόνο. Αν όμως πεις ότι ο πόνος είναι σκάνδαλο, λες πως είναι σκάνδαλο η ίδια η ζωή. Τίποτα δεν χάνεται στον κόσμο, ό,τι έχουμε ζήσει θα βγει. Το κλάμα κάνει καλό, όχι η καταπίεση και η διάψευση. Να θυμόμαστε. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς το “μαζί” με τον άλλον”. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς την αποδοχή όλων των συναισθημάτων και των “θέλω”, ως δικά μας.

Τι είναι τα ψυχοσωματικά και γιατί εκδηλώνονται

Τεκμηριώνεται επιστημονικά η σύνδεση αυτοάνοσων και στρες;

Μπορείτε να βρείτε τα πιο πρόσφατα βιβλία του Σάββα Σαββόπουλου εδώ

Τα πιο γνωστά του βιβλία είναι: “Η Θεοφαγία. Πρωτογενής και Μεταφορική Στοματικότητα” (εκδόσεις Εστία), που συνέγραψε με τον Νίκο Νικολαΐδη, “Επτά παραμύθια Ζωής. Είναι η Νόσος ένα Αμετάφραστο Μήνυμα;” (εκδόσεις Αρμός) – καρπός της εργασίας του με καρκινοπαθείς καθώς και το “Εμείς και η Ψυχή μας. Όλα όσα θα θέλατε να ρωτήσετε έναν ψυχίατρο-ψυχαναλυτή”, μία συζήτηση με τον Κώστα Γιαννακίδη (εκδόσεις Παπαδόπουλος). Το τελευταίο του βιβλίο είναι το “Σώμα από ουρανό, ψυχή από σώμα – Η δημιουργία του ψυχοσωματικού ανθρώπου” (εκδόσεις Παπαδόπουλος).

Στη Χώρα των Στερεοτύπων – Podcast

Κάθε Πέμπτη, ο Χρήστος Δεμέτης και η ψυχολόγος Εύη Καραγεώργου καταγράφουν τα ταμπού και τα στερεότυπα της ελληνικής κοινωνίας και προσπαθούν να τα “φωτίσουν” μιλώντας με ανθρώπους που έχουν “συνδεθεί” με αυτά. Συζητήσεις για στερεότυπα που λίγο – πολύ έχουν αγγίξει όλους μας, για τα ταμπού που μας ταλαιπωρούν, αλλά και για τις κοινωνικές παθογένειες που έχουν έρθει στην επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα.

Μπορείτε να ακούσετε όλα τα Podcast της εκπομπής και να κάνετε subscribe στο Spotify και στα Apple Podcasts.