Πώς θα επιβραδύνεις την γήρανση του εγκεφάλου σου

Οι επιστήμονες που ασχολούνται με τις λειτουργείες του εγκεφάλου γνωρίζουν πως κάποιες απλές καθημερινές συνήθειες λειτουργούν ως “ασπίδα” επιβράδυνσης της φθοράς που με την πάροδο του χρόνου υφίστανται η ανθρώπινη μνήμη και σκέψη.

Η σωματική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή, η κοινωνική δραστηριότητα, ο καλός ύπνος και η φροντίδα της καρδιακής υγείας συγκαταλέγονται στις βασικές στρατηγικές για να διατηρήσει κανείς τον εγκέφαλό του σε καλή κατάσταση με την πάροδο του χρόνου.

Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότερες από αυτές τις διαπιστώσεις βασίζονται κυρίως σε παρατηρητικές μελέτες, δηλαδή σε έρευνες που απλώς εντοπίζουν σχέσεις ανάμεσα στις συνήθειες και τα αποτελέσματα, χωρίς να αποδεικνύουν αιτιακή σχέση μεταξύ τους. Αν και πολύτιμες, αυτού του τύπου οι μελέτες δεν παρέχουν το ισχυρό επιστημονικό υπόβαθρο που χρειάζονται οι γιατροί για να συστήσουν με σιγουριά συγκεκριμένες πρακτικές στους ασθενείς τους.

Όπως αναφέρει το TIME, μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA και παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο της Ένωσης Αλτσχάιμερ (Alzheimer’s Association) ίσως αλλάξει αυτό το τοπίο, προσφέροντας πλέον ισχυρότερες επιστημονικές αποδείξεις που μπορούν να χρησιμοποιούν οι γιατροί.

Ο τρόπος διεξαγωγής

Η μελέτη περιελάμβανε περισσότερους από 2.100 ενήλικες ηλικίας 60 έως 79 ετών χωρίς να έχουν κάποια συμπτώματα “γνωστικής έκπτωσης” ή άνοιας, αλλά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισής τους. Οι παράγοντες κινδύνου περιλάμβαναν καθιστικό τρόπο ζωής, κακή διατροφή, οικογενειακό ιστορικό άνοιας ή γενετική προδιάθεση, καρδιαγγειακά προβλήματα ή καταγωγή από εθνοτικές ομάδες με αυξημένο ποσοστό εμφάνισης άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ.

Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες και ακολούθησαν διαφορετικά προγράμματα, που αφορούσαν τις καθημερινές του συνήθειες, διάρκειας δύο ετών. Η πρώτη ομάδα συμμετείχε σε ένα πιο δομημένο πρόγραμμα με 38 ομαδικές συνεδρίες, καθορισμό στόχων με γιατρούς, εβδομαδιαίες online ασκήσεις για τον εγκέφαλο, ανασκόπηση ιατρικών εξετάσεων και επιστροφή 10 δολαρίων τον μήνα (ευγενική χορηγία του Highbush Blueberry Council των ΗΠΑ) για αγορά μύρτιλων, γνωστών για τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες και την ευεργετική επίδραση στον εγκέφαλο.

Η δεύτερη, λιγότερο δομημένη ομάδα, έλαβε γενικές πληροφορίες για τον υγιεινό τρόπο ζωής, συναντήθηκε μόλις τρεις φορές τον χρόνο και έπαιρνε από μία δωροκάρτα 75 δολαρίων σε κάθε συνάντηση για να την αξιοποιήσει κατά βούληση.

Η Φίλις Τζόουνς, μια εκ των συμμετεχόντων από το Ιλινόις έλαβε μέρος στην έρευνα με προσωπικό κίνητρο. “Είδα τη μητέρα μου να ζει με άνοια για 8,5 χρόνια”, λέει. “Ήταν δύσκολο να το παρακολουθώ. Ακόμα δυσκολότερο όμως ήταν ότι είχα δει τη μητέρα μου να φροντίζει τη γιαγιά μου. Είδα δύο γενιές πριν από μένα να περνούν το ίδιο”. Η συμμετοχή της στη μελέτη, όπως λέει, της έδωσε “τη δυνατότητα να προσπαθήσει να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο”.

Τα αποτελέσματα της έρευνας

Αυτό που παρατηρήθηκε μετά το πέρας της συγκεκριμένης μελέτης είναι πως και οι δύο ομάδες παρουσίασαν σημάδια βελτίωσης στην γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου τους. Η πρώτη -πιο δομημένη ομάδα- είχε βέβαια εμφανώς καλύτερα αποτελέσματα με την πρόοδό τους να αντισοιχεί σε επιβράδυνση της γνωστικής φθοράς κατά 1-2 χρόνια.

“Λόγω του μεγέθους και της αυστηρής μεθοδολογίας της μελέτης, έχουμε πλέον επιστημονικά δεδομένα που αποδεικνύουν ότι οι υγιεινές συνήθειες έχουν όντως αποτέλεσμα”, αναφέρει η Λόρα Μπέικερ, καθηγήτρια γηριατρικής στο Πανεπιστήμιο Wake Forest. “Όλοι το πιστεύαμε, αλλά μέχρι τώρα δεν το είχαμε αποδείξει επιστημονικά”.

Η Τζόουνς, η οποία συμμετείχε στο δομημένο πρόγραμμα, παραδέχεται ότι πριν τη μελέτη ήταν στρεσαρισμένη, δεν φρόντιζε την υγεία της, δεν ασκούνταν και είχε κακές διατροφικές συνήθειες. Το σημείο καμπής ήρθε όταν ο γιος της τής είπε: “Μαμά, δεν περίμενα να πρέπει να αρχίσω να σε προσέχω σε αυτή τη φάση της ζωής σου”. Τότε κατάλαβε ότι έπρεπε να αλλάξει πορεία.

Παρόλο που το πρόγραμμα απαιτούσε συνέπεια και δέσμευση, η Τζόουνς λέει ότι δεν απογοητεύτηκε, καθώς οι αλλαγές έγιναν σταδιακά και πάντα με τη στήριξη της ομάδας της. “Ξεκινήσαμε με 10 λεπτά άσκησης την ημέρα και σταδιακά φτάσαμε τα 30. Αν ζεις καθιστική ζωή, 10 λεπτά είναι ένα πολύ καλό ξεκίνημα”. Μαζί της συμμετείχε και η Πάτι Κέλι, 81 ετών, η οποία είχε παλέψει με το βάρος όλη της τη ζωή και είχε φροντίσει τη μητέρα της με άνοια για επτά χρόνια. “Ήθελα να προστατεύσω τους γιους μου από την ίδια εμπειρία”, λέει.

Οι δύο γυναίκες νιώθουν σήμερα εντελώς διαφορετικές. Η Κέλι λέει ότι ακόμη και η οδήγησή της έχει βελτιωθεί, χάρη στις ασκήσεις εγκεφάλου στον υπολογιστή και η Τζόουνς πλέον καταφέρνει να εργάζεται σε μια δουλειά που λατρεύει: “Ζω τη ζωή μου με ανοιχτές αγκάλες και διασκεδάζω πραγματικά”.

Τα θετικά αποτελέσματα της μελέτης παρατηρήθηκαν τόσο σε άτομα με το γονίδιο APOE4, που αυξάνει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ, όσο και σε άτομα χωρίς αυτή τη γενετική προδιάθεση δείχνοντας πως οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να ωφελήσουν τον καθένα ανεξαρτήτως. “Η γνωστική φθορά με την ηλικία είναι φυσιολογική”, σχολιάζει η καθηγήτρια Λόρα Μπέικερ, “Αλλά όχι αναπόφευκτη”, συνεχίζει.

Η μελέτη βασίστηκε σε προηγούμενη φινλανδική έρευνα του 2015 και εστίασε σε πιο ποικιλόμορφο πληθυσμό, καλύπτοντας όχι μόνο την περίπτωση του Αλτσχάιμερ αλλά και γενικότερα την άνοια. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα σύνολο αξιόπιστων τεστ για να μετρήσουν τη γνωστική λειτουργία των συμμετεχόντων.

Η Μπέικερ σκοπεύει να συνεχίσει την παρακολούθηση των συμμετεχόντων για άλλα τέσσερα χρόνια, για να δει αν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μειώνουν τελικά τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Ήδη το 30% των συμμετεχόντων είχε βιοδείκτες Αλτσχάιμερ στον εγκέφαλο χωρίς όμως εμφανή συμπτώματα.

Η Μαρία Καρίγιο, επιστημονική υπεύθυνη της Ένωσης Αλτσχάιμερ, δήλωσε ότι στο μέλλον η μελέτη μπορεί να δείξει και πώς συνδυάζονται οι αλλαγές τρόπου ζωής με φαρμακευτικές αγωγές, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει και για τη σχέση γνωστικής λειτουργίας με τα φάρμακα GLP-1 για απώλεια βάρους, τα οποία ενδέχεται να μειώνουν τη φλεγμονή που συνδέεται με τη νόσο.

Η Καρίγιο τονίζει, πως χάρη στην αξιοπιστία της μελέτης, οι γιατροί μπορούν πλέον να ενθαρρύνουν τους ασθενείς τους να υιοθετήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

“Αν τέτοιες παρεμβάσεις εφαρμοστούν μέσω των συστημάτων υγείας και των κοινοτήτων, περισσότεροι άνθρωποι θα καταλάβουν πόσο σημαντικές είναι οι καθημερινές τους συνήθειες”, λέει. “Οι γιατροί σπάνια ρωτούν για τη μνήμη. Αυτό θα αλλάξει”.

Το πιο ενθαρρυντικό εύρημα είναι ότι ακόμη και όσοι έκαναν μερικές μόνο αλλαγές —π.χ. ξεκίνησαν με καλύτερη διατροφή χωρίς άσκηση— είδαν βελτίωση.
“Το κάτι είναι πάντα καλύτερο από το τίποτα”, ενθαρρύνει η Μπέικερ.

Η συμμετέχουσα Φίλις Τζόουνς εφαρμόζει πλέον τις νέες συνήθειές της καθημερινά και βλέπει τον εαυτό της ως πρότυπο για την 7χρονη εγγονή της.

Σήμερα, εργάζεται εθελοντικά ως εκπαιδεύτρια στην Ένωση Αλτσχάιμερ, βοηθώντας άλλους ανθρώπους να κάνουν τις ίδιες αλλαγές που άλλαξαν και τη δική της ζωή.

Το μήνυμα είναι απλό: κάνε το πρώτο βήμα, γιατί πλέον υπάρχουν αποδείξεις ότι αξίζει.