Τα 4 εμβόλια που αποδεδειγμένα μειώνουν τον κίνδυνο άνοιας

Κάποια εμβόλια δεν μας προστατεύουν μόνο από μολυσματικές ασθένειες ή μειώνουν τις επιπτώσεις τους, αλλά μειώνουν παράλληλα και τον κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας, όπως δείχνουν έρευνες.

«Υπάρχουν εμβόλια που προστατεύουν, ειδικά ηλικιωμένους, από δυνητικά σοβαρές λοιμώξεις και η πρόληψη από μόνη της είναι τεράστια. Το εκπληκτικό είναι ότι φαίνεται παράλληλα να υπάρχει και κάποιο πρόσθετο όφελος», λέει ο Avram Bukhbinder, γιατρός στο Massachusetts General Hospital της Βοστώνης, ο οποίος έχει διεξάγει έρευνα σχετικά με τα εμβόλια και τον κίνδυνο άνοιας.

Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι πολλά εμβόλια μπορεί να σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο άνοιας και αυτά είναι τα τέσσερα από τα πιο συνηθισμένα με τις ισχυρότερες συνδέσεις που έχουν αποδειχθεί μέσα από πολλές επιστημονικές μελέτες.

Το εμβόλιο της γρίπης

Σύμφωνα με προκαταρκτικά δεδομένα από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, περίπου 82 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ προσβλήθηκαν από γρίπη κατά τη διάρκεια της περιόδου 2024-2025, με αποτέλεσμα να πεθάνουν έως 130.000 άνθρωποι.

Η γρίπη και η πνευμονία —μια πιθανή επιπλοκή της γρίπης— συνδέονται με πέντε νευροεκφυλιστικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της άνοιας και της νόσου του Πάρκινσον, σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 που ανέλυσε δεδομένα βιοτράπεζας από πάνω από 400.000 άτομα.

«Δεν ξέρω πόσες φορές στον κόσμο των ενηλίκων ακούμε ότι ο αγαπημένος μου έπαθε γρίπη, ήταν στο νοσοκομείο για μια ή δύο εβδομάδες και από τότε δεν ήταν ποτέ ο ίδιος. Σαν να πήρε γρήγορα την κάτω βόλτα από εκεί», είπε ο Bukhbinder.

Έτσι, έγιναν αρκετές μελέτες, πολλές από τις οποίες διαπίστωσαν ότι ο εμβολιασμός κατά της γρίπης συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας τα επόμενα χρόνια.

Σε μια μελέτη του 2022, ο Bukhbinder και οι συνεργάτες του στο Κέντρο Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Χιούστον, εξέτασαν μια μεγάλη βάση δεδομένων υγείας με πάνω από 1,8 εκατομμύρια ενήλικες ηλικίας 65 ετών και άνω.

Οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι όσοι έλαβαν τουλάχιστον ένα εμβόλιο κατά της γρίπης είχαν 40% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν νόσο Αλτσχάιμερ —την πιο κοινή μορφή άνοιας— κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης συσχετίστηκε επίσης με μείωση 17% του κινδύνου άνοιας σε μια μελέτη του 2024 με πάνω από 70.000 συμμετέχοντες.

Το CDC συνιστά σε όλα τα άτομα άνω των 6 μηνών να κάνουν ετήσιο εμβολιασμό κατά της γρίπης.

Το εμβόλιο του έρπητα ζωστήρα

Το εμβόλιο του έρπητα ζωστήρα έχει τα ισχυρότερα στοιχεία για τη μείωση του κινδύνου άνοιας, με πολλές μελέτες μεγάλης κλίμακας τα τελευταία δύο χρόνια να επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα παλαιότερων μελετών.

Σε μια μελέτη του 2025, οι ερευνητές παρακολούθησαν περισσότερους από 280.000 ενήλικες στην Ουαλία και διαπίστωσαν ότι το εμβόλιο του έρπητα ζωστήρα συνδέεται με μείωση του κινδύνου άνοιας κατά 20% σε περίοδο επτά ετών.

«Μπορεί να υπάρχουν πιθανά πρόσθετα οφέλη πέρα από την προστασία που παρέχει το εμβόλιο για μια συγκεκριμένη πάθηση», δήλωσε ο Pascal Geldsetzer, επίκουρος καθηγητής ιατρικής στη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Αυτό είναι λοιπόν ένας επιπλέον λόγος για να κάνετε το εμβόλιο».

Μια μεταγενέστερη μελέτη που εξέτασε περισσότερους από 100.000 ασθενείς στην Αυστραλία διαπίστωσε ομοίως ότι η χορήγηση του εμβολίου για τον έρπητα ζωστήρα συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο άνοιας.

Εάν πληροίτε τις προϋποθέσεις, θα πρέπει πιθανώς να εμβολιαστείτε για τον έρπητα ζωστήρα, ανεξάρτητα από τις πιθανότητες μείωσης του κινδύνου άνοιας.

Το εμβόλιο μειώνει την επανενεργοποίηση του ιού του έρπητα ζωστήρα, ο οποίος προκαλεί ανεμοβλογιά στην παιδική ηλικία και παραμένει αδρανής στα νευρικά κύτταρα στη συνέχεια.

Όταν επανενεργοποιείται στην ενήλικη ζωή, ο ιός εκδηλώνεται ως έρπης ζωστήρας, ο οποίος χαρακτηρίζεται από ένα καυστικό, επώδυνο εξάνθημα και μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει χρόνιες παθήσεις πόνου ή σοβαρές επιπλοκές σε ένα υποσύνολο των ατόμων που τον προσβάλλονται.

Το εμβόλιο του RSV

Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός, ή RSV, είναι ένας κοινός αναπνευστικός ιός που μπορεί να προκαλέσει ήπια συμπτώματα που μοιάζουν με κρυολόγημα στους περισσότερους ανθρώπους, αλλά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις σε παιδιά καθώς και σε ενήλικες ηλικίας 65 ετών και άνω.

Μια πρόσφατη μελέτη που παρακολούθησε πάνω από 430.000 άτομα διαπίστωσε ότι το εμβόλιο RSV (καθώς και το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα) συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο άνοιας σε διάστημα 18 μηνών σε σύγκριση με όσους έλαβαν το εμβόλιο της γρίπης.

Το εμβόλιο Tdap (τετάνου, διφθερίτιδας, κοκκύτης)

Αρκετές μελέτες έχουν αναφέρει ότι το εμβόλιο του τετάνου, της διφθερίτιδας και του κοκκύτης ή Tdap, συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο άνοιας.

Μια μελέτη του 2021 με πάνω από 200.000 ασθενείς ανέφερε ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες που έλαβαν τόσο το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα όσο και το εμβόλιο Tdap είχαν περαιτέρω μειωμένο κίνδυνο άνοιας σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν μόνο ένα από τα εμβόλια.

Πώς τα εμβόλια μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι σοβαρές λοιμώξεις, όπως η γρίπη, ο έρπης και οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, συνδέονται με επιτάχυνση της ατροφίας του εγκεφάλου και αυξημένο κίνδυνο άνοιας με την πάροδο των ετών.

«Πιστεύουμε ότι είναι το ανεξέλεγκτο είδος συστηματικής φλεγμονής που πιθανώς συμβάλλει σε αυτό», είπε ο Bukhbinder.

«Και είναι πολύ πιθανό ότι είχαν ήδη υποκείμενη νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλη παθολογία άνοιας, αλλά η φλεγμονή είναι αυτό που τους ώθησε στο χείλος του γκρεμού».

Ο Geldsetzer είπε ότι ο ιός της ανεμοβλογιάς-έρπητα ζωστήρα, έχει τις πιο σαφείς βιολογικές συνδέσεις, επειδή παραμένει αδρανής στο νευρικό μας σύστημα και μπορεί να επηρεάσει πιο άμεσα τον εγκέφαλο.

Αν και διαφορετικά εμβόλια συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο άνοιας, υπάρχουν εγγενείς περιορισμοί στον τρόπο διεξαγωγής της έρευνας. Η σύνδεση είναι συσχετιστική, όχι αιτιολογική, επειδή τα άτομα που εμβολιάζονται μπορεί να διαφέρουν από εκείνα που δεν εμβολιάζονται.

Οι εμβολιασμοί, όπως όλες οι ιατρικές θεραπείες, μπορεί να έχουν ορισμένους κινδύνους και παρενέργειες, επομένως είναι σημαντικό να συζητήσετε με τον γιατρό σας τις ιδιαίτερες ανάγκες σας σε θέματα υγείας.

Ωστόσο, «θα έλεγα ότι τα οφέλη από τη λήψη αυτών των εμβολίων υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων», δήλωσε ο Bukhbinder.

Επιπλέον, το 45% των περιπτώσεων άνοιας θα μπορούσε να καθυστερήσει ή να προληφθεί με αλλαγές στον τρόπο ζωής και στο περιβάλλον, σύμφωνα με την έκθεση της Επιτροπής Lancet για την άνοια του 2024.

Για να μειώσουμε τον κίνδυνο άνοιας και να επιμηκύνουμε τη διάρκεια της γνωστικής μας υγείας, οι έρευνες προτείνουν μέτρα όπως η αλλαγή των συνηθειών του τρόπου ζωής, η διατήρηση των κοινωνικών σχέσεων, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, η διατήρηση της υγιούς αρτηριακής πίεσης και η αντιμετώπιση της απώλειας ακοής (π.χ. με ακουστικά βαρηκοΐας).