Ποια βιταμίνη επιβραδύνει τη γήρανση – Τι ανακάλυψαν επιστήμονες

Τα άτομα που προσλαμβάνουν περισσότερη ποσότητα βιταμίνης D, μπορεί να επιβραδύνουν μια σημαντική βιολογική διαδικασία που συνδέεται με τη γήρανση, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα.

Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν να μην βιαστείτε να αγοράσετε συμπληρώματα βιταμινών, καθώς τα ευρήματα πρέπει να επιβεβαιωθούν με πρόσθετες έρευνες και η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων λαμβάνει ήδη αρκετή βιταμίνη D από τη διατροφή και τον ήλιο, σύμφωνα με τους ειδικούς. Κι αυτό διότι η υπερβολική βιταμίνη D μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην υγεία.

Στη νέα ανάλυση, ερευνητές του Brigham and Women’s Hospital, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και -άλλων πανεπιστημίων- εξέτασαν τα τελομερή, δηλαδή τα προστατευτικά καλύμματα του DNA στα άκρα των χρωμοσωμάτων, τα οποία τείνουν να συντομεύονται καθώς γερνάμε.

Πρόκειται για ένα είδος βιολογικού «ρολογιού» και όσο μικρότερα είναι τα τελομερή τόσο πιο αυξημένος είναι ο κίνδυνος ορισμένων ασθενειών.

Ωστόσο, τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να επιβραδύνουν αυτή τη διαδικασία συρρίκνωσης των τελεμερών, σύμφωνα με τη νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση American Journal of Clinical Nutrition.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει μια συσχέτιση μεταξύ της βιταμίνης D και του μήκους των τελομερών, όμως οι περισσότερες ήταν παρατηρητικές. Η νέα μελέτη είναι τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή και ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, γεγονός που προσδίδει μεγαλύτερη αξιοπιστία στα ευρήματα.

«Πιστεύουμε ότι αυτά τα ευρήματα είναι πολλά υποσχόμενα και δικαιολογούν περαιτέρω μελέτη. Ωστόσο, θεωρούμε ότι είναι σημαντικό να επαναληφθεί η μελέτη πριν αλλάξουμε τις γενικές οδηγίες για την πρόσληψη βιταμίνης D», δήλωσε η Jo Ann Manson, συνσυγγραφέας της μελέτης και επικεφαλής του Τμήματος Προληπτικής Ιατρικής στο Brigham and Women’s Hospital της Βοστώνης.

Μείωση του μήκους των τελομερών

Τα ευρήματα αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης μελέτης, της VITAL, την οποία διεξάγουν εδώ και πέντε χρόνια η Manson και άλλοι ερευνητές του Brigham and Women’s Hospital, ενός παραρτήματος της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.

Στη μελέτη συμμετέχουν 25.871 άτομα, γυναίκες ηλικίας 55 ετών και άνω και άνδρες ηλικίας 50 ετών και άνω, στους οποίους χορηγήθηκαν 2.000 IU βιταμίνης D3 και 1 γραμμάριο ωμέγα-3 λιπαρών οξέων ημερησίως, με σκοπό να προσδιοριστεί η επίδρασή τους κυρίως στην πρόληψη του καρκίνου και των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Η μελέτη για τα τελομερή επικεντρώθηκε σε περίπου 900 από αυτούς τους συμμετέχοντες, κυρίως από τη Βοστώνη, των οποίων το μήκος των τελομερών στα λευκά αιμοσφαίρια αξιολογήθηκε κατά την έναρξη της μελέτης και ξανά μετά από 2 και 4 χρόνια.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, σε σύγκριση με την ομάδα που έλαβε εικονικό φάρμακο, όσοι έλαβαν συμπληρώματα βιταμίνης D παρουσίασαν μείωση του κοντέματος των τελομερών σε διάστημα τεσσάρων ετών.

Η συμπλήρωση με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, από την άλλη πλευρά, δεν είχε εμφανή επίδραση στο μήκος των τελομερών.

Πώς τα τελομερή μπορεί να σχετίζονται με τη γήρανση

Κατά τη διάρκεια κάθε κυτταρικής διαίρεσης (πολλαπλασιασμού), τα τελομερή διασφαλίζουν ότι τα χρωμοσώματα του κυττάρου δεν συγχωνεύονται μεταξύ τους ή αναδιατάσσονται, και με κάθε αναπαραγωγή, τα τελομερή μικραίνουν λίγο.

Αυτή η διαδικασία σχετίζεται με τη γήρανση, καθώς και με αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα οφέλη της βιταμίνης D σχετίζονται με την καταστολή της φλεγμονής, δήλωσε η Manson, καθώς η φλεγμονή έχει συσχετιστεί με αυτοάνοσες ασθένειες καθώς και με τον καρκίνο.

Η υγιεινή διατροφή και ο τρόπος ζωής είναι κρίσιμοι

Αν και η βιταμίνη D μπορεί να έχει οφέλη, η Manson τόνισε ότι δεν είναι πανάκεια.

Υπάρχουν πολλές χρόνιες ασθένειες που δεν φαίνεται να μειώνονται με τη την προσθήκη λήψης βιταμίνης D, είπε.

«Τα συμπληρώματα διατροφής δεν θα αντικαταστήσουν ποτέ την υγιεινή διατροφή και τον υγιεινό τρόπο ζωής, και έχουμε καταστήσει σαφές επανειλημμένα ότι η έμφαση πρέπει να δίνεται στη διατροφή και στον τρόπο ζωής και όχι στα συμπληρώματα», είπε.

«Ωστόσο, η στοχευμένη συμπλήρωση της D για άτομα που έχουν υψηλότερα επίπεδα φλεγμονής ή υψηλότερο κίνδυνο χρόνιων ασθενειών που σχετίζονται σαφώς με τη φλεγμονή, είναι σημαντική».

Τι λένε άλλες έρευνες και ειδικοί για τη γήρανση και τη βιταμίνη D

Πάντως, δεν είναι όλες οι μελέτες τόσο ελπιδοφόρες όσον αφορά τη διατήρηση των τελομερών.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2023 στο Journal of Nutrition, Health and Aging, για παράδειγμα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η τακτική συμπλήρωση της διατροφής των ηλικιωμένων, οι οποίοι είναι σε μεγάλο βαθμό επαρκείς σε βιταμίνη D, με μηνιαίες δόσεις βιταμίνης D είναι απίθανο να επηρεάσει το μήκος των τελομερών».

Μεταξύ 2014 και 2020, ερευνητές του Ινστιτούτου Ιατρικής Έρευνας QIMR Berghofer στο Μπρίσμπεϊν της Αυστραλίας διεξήγαγαν μια τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή σε 1.519 συμμετέχοντες, για να διαπιστώσουν εάν η συμπλήρωση βιταμίνης D επηρεάζει το μήκος των τελομερών.

Έδωσαν το συμπλήρωμα κάθε μήνα στο ήμισυ των συμμετεχόντων και δεν διαπίστωσαν καμία διαφορά μεταξύ αυτών που το έλαβαν και αυτών που δεν το έλαβαν.

Η Carol Greider, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, η οποία κέρδισε το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής το 2009 για την ανακάλυψη της τελομεράσης, ενός ενζύμου που προστατεύει τα τελομερή από το να μικρύνουν, δήλωσε σε ένα email ότι είναι σκεπτική ως προς τα ευρήματα της νέας μελέτης.

Η ποσοτική αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης, ή qPCR, μια μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε στην πρόσφατη μελέτη για τη μέτρηση του μήκους των τελομερών, έχει αποδειχθεί σε αρκετές δημοσιεύσεις ότι δεν είναι αξιόπιστη, έγραψε η Greider. Το κλινικό πρότυπο για τη μέτρηση του μήκους των τελομερών είναι μια τεχνική που ονομάζεται Flow FISH, η οποία είναι εξαιρετικά αναπαραγώγιμη.

Η Greider, σημείωσε επίσης, ότι διαφορετικοί υποτύποι αιμοσφαιρίων έχουν διαφορετικό μήκος τελομερών, οπότε οποιαδήποτε αλλαγή στην κατανομή των τύπων κυττάρων στο αίμα θα μπορούσε να αυξήσει ή να μειώσει το μέσο μήκος των τελομερών στο αίμα, όχι επειδή άλλαξε το μήκος, αλλά επειδή άλλαξαν οι τύποι των κυττάρων που υπάρχουν.

Αναφέρθηκε επίσης και σε μια άποψη που δημοσιεύθηκε στο Aging Cell τον Μάρτιο, στην οποία οι συγγραφείς αμφισβητούν έρευνα του 2024 που υποδείκνυε ότι οι διαστημικές πτήσεις, όπως η αποστολή Inspiration4, η οποία διήρκεσε μόλις τρεις ημέρες, αύξησαν το μέσο μήκος των τελομερών των λευκών αιμοσφαιρίων των επιβατών της πτήσης.

Δεν είναι ότι τα τελομερή είναι μακρύτερα, έγραψαν οι συγγραφείς του άρθρου στο Aging Cell, αλλά ότι η σύνθεση των λευκών αιμοσφαιρίων τους άλλαξε, αυξάνοντας το μέσο μήκος των τελομερών.

«Έτσι, ενώ μπορεί να υπάρχει ή να μην υπάρχει επίδραση της βιταμίνης D στα τελομερή, οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή τη μελέτη είναι απίθανο να μπορούν να τεκμηριώσουν με ακρίβεια αυτές τις αλλαγές χωρίς κανέναν έλεγχο της κατανομής των τύπων κυττάρων», καταλήγει η Greider.

Που υπάρχει στη φύση η βιταμίνη D

Τη βιταμίνη D προσλαμβάνουμε κυρίως από τον ήλιο, ωστόσο, η χρήση αντιηλιακού τη μειώνει, όμως η υπερβολική έκθεση προκαλεί εγκαύματα και δυνητικά καρκίνο του δέρματος.

Έτσι, το καλύτερο είναι να συνδυάσουμε την έκθεση στον ήλιο με προστασία και να προσθέτουμε βιταμίνη D από τρόφιμα.

Τα τρόφιμα που μας δίνουν βιταμίνη D είναι:

• Λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός και ο τόνος είναι εξαιρετικές πηγές βιταμίνης D, είτε πρόκειται για φρέσκο ψάρι είτε για κονσέρβα
• Στρείδια
• Γαλακτοκομικά ενισχυμένα με βιταμίνη D
• Χοιρινό κρέας
• Δημητριακά
• Μοσχαρίσιο συκώτι

Τα προβλήματα υγείας από υπερβολική βιταμίνη D

Η υπερβολική λήψη βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση που ονομάζεται υπερβιταμίνωση D ή τοξικότητα από βιταμίνη D. Αυτή η κατάσταση συνήθως προκαλείται από πολύ μεγάλες δόσεις συμπληρωμάτων βιταμίνης D και όχι από φυσική έκθεση στον ήλιο.

Τα κύρια συμπτώματα της τοξικότητας της βιταμίνης D περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα στο πεπτικό σύστημα: Συσσώρευση ασβεστίου στα νεφρά, κοιλιακό άλγος, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.
• Προβλήματα στο μυοσκελετικό σύστημα: Αποδυνάμωση των οστών, δερματικά εξανθήματα.
• Ψυχολογικά συμπτώματα: Σύγχυση, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη.
• Άλλα συμπτώματα: Εμετός, υψηλή αρτηριακή πίεση, απώλεια όρεξης, υπνηλία, έλλειψη συγκέντρωσης.
• Δυσλειτουργία των νεφρών: Η συσσώρευση ασβεστίου μπορεί να προκαλέσει νεφρικές λίθους και νεφρική ανεπάρκεια.
• Δυσλειτουργία της καρδιάς: Η υπερβολική βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τη συγκέντρωση ασβεστίου στο αίμα, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την καρδιακή λειτουργία.

Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί συνιστούν να μετράτε με εξέταση αίματος τα επίπεδα της βιταμίνης D και μόνο σε περίπτωση έλλειψης να κάνετε λήψη βιταμινών και συμπληρωμάτων.