ΠΩΣ ΦΛΕΡΤΑΡΕΙ ΚΑΙ ΤΙ ΠΟΡΝΟ ΕΠΙΛΕΓΕΙ ΕΝΑ ΤΥΦΛΟ ΑΤΟΜΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο Γιάννης Βίτσος, 24 ετών, είναι δημοσιογράφος, τραγουδιστής και ακτιβιστής. Ο ίδιος, έχει οπτική βλάβη, αφού σε ηλικία τριών μηνών διαγνώστηκε με ρετινοβλάστωμα, έναν σπάνιο καρκίνο των ματιών. Όμως, η πραγματική πρόκληση για εκείνον δεν ήταν ποτέ η όραση, αλλά οι προβληματικές κοινωνικές αντιλήψεις γύρω από την αναπηρία.

Αντιμέτωπος με προκαταλήψεις, αποκλεισμούς και διακρίσεις, τόσο ως ανάπηρο όσο και ως queer άτομο, ο Γιάννης βρήκε στον ακτιβισμό τη φωνή και το πεδίο για να διεκδικήσει ισότητα και σεβασμό. Έχει υπάρξει μέλος της διαχειριστικής ομάδας queer ΜΚΟ και δραστηριοποιείται ενεργά μέσα από τα social media, αναδεικνύοντας ζητήματα που αφορούν την αναπηρική και την LGBTQ+ κοινότητα.

Ο ίδιος περιγράφει την κοινωνία ως έναν χώρο γεμάτο στερεότυπα: οι ανάπηροι είτε αντιμετωπίζονται με οίκτο είτε εξιδανικεύονται, ενώ τα queer άτομα συχνά πέφτουν θύματα μίσους και βίας. Και όταν αυτές οι δύο ταυτότητες συνυπάρχουν, το σύστημα αδυνατεί να τις κατανοήσει -και γι’ αυτό η ορατότητα γίνεται πράξη αντίστασης και επιβίωσης.

Ο Γιάννης Βίτσος μιλά στο NEWS 24/7 για απλά, καθημερινά πράγματα που, όμως, δεν είναι πάντα απλά για τον ίδιο: πώς φλερτάρει ως τυφλό, queer άτομο στην Ελλάδα του 2025; Πώς μπορεί να τον αντιμετωπίζουν στα dating apps και στα πρώτα ραντεβού; Έχει βιώσει απόρριψη λόγω της αναπηρίας του; Υπάρχει πορνό προσβάσιμο σε τυφλούς; Και, τελικά, τι θα ήθελε να ξέρουμε γι’ αυτόν;

Γιάννη, πώς είναι για σένα, στη σημερινή ελληνική κοινωνία, να δημιουργείς κοινωνικές σχέσεις ως τυφλό, queer άτομο; Υπάρχουν εμπόδια;
Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι ότι ο περισσότερος κόσμος, όταν με γνωρίζει, βλέπει πρώτα την αναπηρία μου και όχι εμένα ως ολόκληρο άνθρωπο. Δεν με βλέπουν ολιστικά. Πρέπει να περάσει λίγος χρόνος για να “γρατζουνίσουν την επιφάνεια”, να καταλάβουν ότι δεν είμαι μόνο τυφλός, αλλά είμαι και δημοσιογράφος, μουσικός, διαβάζω βιβλία κ.ά.

Η πρόκληση της διπλής ταυτότητας: τυφλός και queer

Η πρώτη αντίδραση έρχεται σχεδόν πάντα με βάση τις προκαταλήψεις που έχει ήδη κάποιος για την αναπηρία -και αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι φταίει, αφού έτσι έχουμε όλοι μεγαλώσει, με την ίδια εκπαίδευση και κοινωνική αντίληψη. Παρ’ όλα αυτά, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: Πρέπει να δίνω περισσότερο χρόνο στις κοινωνικές σχέσεις απ’ ό,τι πιθανόν χρειάζεται ένα μη ανάπηρο άτομο.

Επιπλέον, αν μιλήσω πιο προσωπικά, επειδή ανήκω και στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, κουβαλάω δύο ταυτότητες που η κοινωνία θεωρεί, συχνά, ότι “δεν θα έπρεπε να υπάρχουν”. Και οι δύο -η αναπηρική και η queer ταυτότητα- θεωρούνται κάπως “εκτός πλαισίου”. Αυτό καθιστά τις κοινωνικές επαφές και γνωριμίες ακόμη πιο δύσκολες. Δεν είναι εύκολο, π.χ., να πας σε ένα κλαμπ και να ξεκινήσεις ένα φλερτ με βλεμματική επαφή. Περιμένω, αναγκαστικά, να με προσεγγίσει το άλλο άτομο. Και ακόμη και τότε, δεν μπορώ πάντα να εκφράσω ανοιχτά την έλξη μου, γιατί δεν ξέρω αν το άλλο άτομο είναι queer, αν θα αντιδράσει αρνητικά ή επιθετικά ή αν θα με κάνει outing σε άλλους.

Στο κομμάτι του φλερτ, πώς προσεγγίζεις κάποιον που σου αρέσει; Ποιοι είναι οι δικοί σου “αισθητηριακοί δείκτες” έλξης;
Κατά βάση κινούμαι σε εφαρμογές γνωριμιών, τα λεγόμενα dating apps. Δυστυχώς, εκεί ο κόσμος συνήθως θέλει κάτι πολύ γρήγορο και άμεσο. Όταν αντιληφθούν ότι είμαι τυφλός, οι περισσότεροι είτε με μπλοκάρουν αμέσως, είτε απομακρύνονται. Έχει τύχει να θεωρήσω ότι είναι ξεκάθαρο στον άλλον πως είμαι τυφλός (από το bio ή τη φωτογραφία μου), να βρεθούμε και όταν με δει από κοντά να φύγει χωρίς να πει τίποτα… Σαν να τρόμαξε.

Αντίθετα, όταν κάποιος μου δώσει τον χρόνο να γνωριστούμε, μπορεί να δει ότι είμαι ένα φυσιολογικό άτομο -και τότε όλα πάνε καλά. Στο κομμάτι του φλερτ, η έλξη δεν είναι “τυφλή” με την έννοια της αδιαφορίας για την εξωτερική εμφάνιση. Η φωνή και το bio τους παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αν κάποιος γράψει κάτι ιδιαίτερο ή δείξει προσωπικότητα, μπορεί να μου αρέσει και να θελήσω να τον γνωρίσω περισσότερο.

Πώς βιώνεις την έννοια της “οπτικής έλξης” όταν δεν έχεις όραση; Πόσο σημαντικός είναι ο ήχος, η φωνή, η αφή ή η ενέργεια του άλλου;
Όταν δεν έχεις όραση, η λεγόμενη “οπτική έλξη” αντικαθίσταται από άλλες αισθήσεις. Η φωνή παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο –μπορεί να σου αρέσει ο τρόπος που κάποιος μιλάει, ο τόνος, η χροιά. Επίσης, πολύ σημαντική είναι και η μυρωδιά. Η αφή, η ενέργεια που εκπέμπει κάποιος, αν πιστεύεις σε αυτό, όλα αυτά συμβάλλουν στη δημιουργία έλξης.

Φλερτ χωρίς βλέμμα: μια άλλη πλευρά της έλξης

Υπάρχει μια γενικευμένη αντίληψη ότι οι τυφλοί άνθρωποι ερωτεύονται μόνο τον “εσωτερικό κόσμο” των άλλων, αλλά αυτό δεν ισχύει. Και ένα τυφλό άτομο μπορεί να έχει προτιμήσεις που βασίζονται σε σωματικά χαρακτηριστικά. Μπορεί να του αρέσουν, για παράδειγμα, άτομα με κοιλίτσα ή κοιλιακούς, πιο κοντά ή πιο ψηλά. Ή να προτιμά μαλλιά ίσια ή σγουρά. Δεν είναι όλα “βαθιά υπαρξιακά”. Μπορεί κάποιος να σε “τραβήξει” για πολύ επιφανειακούς λόγους –απλώς όχι με βάση την εικόνα.

Αν ψάχνεις κάτι πιο χαλαρό και όχι σταθερό, τότε παίζουν ρόλο και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Απλώς αυτό συμβαίνει με άλλους τρόπους. Δεν θα σε ερωτευτώ για τα καταγάλανα μάτια σου ή για το τέλειο χαμόγελό σου, αλλά μπορεί να μου αρέσεις για κάτι άλλο χαρακτηριστικό που σχετίζεται με την εξωτερική εμφάνιση. Άρα ναι, η έλξη υπάρχει, αλλά μεταφράζεται μέσα από διαφορετικούς -σε σχέση με τους συνηθισμένους- τρόπους.

Έχεις αντιμετωπίσει στερεότυπα ή άβολες αντιδράσεις όταν αποκαλύπτεις ότι είσαι τυφλός και queer;
Ναι, αρκετές φορές. Και συνήθως, αυτό που εκπλήσσει τον κόσμο δεν είναι μόνο η κάθε ταυτότητα ξεχωριστά, αλλά ο συνδυασμός των δύο. Υπάρχει η αντίληψη ότι “η αναπηρία είναι ήδη αρκετή”, σαν να μην σου “επιτρέπεται” να είσαι και κάτι παραπάνω, να έχεις και άλλη μία ταυτότητα που παρεκκλίνει από τη νόρμα. Πολλοί το βλέπουν σαν “διπλό φορτίο”, ενώ για μένα είναι απλώς κομμάτια της ύπαρξής μου, που δεν αναιρούν το ένα το άλλο. Δεν είμαι ούτε το ένα ούτε το άλλο -είμαι ένας άνθρωπος με εμπειρίες, συναισθήματα, σχέσεις, επιθυμίες.

Η ύπαρξη μου συχνά προκαλεί στους άλλους μια αμηχανία που τους αναγκάζει να αντιμετωπίσουν δικές τους προκαταλήψεις. Και αυτό είναι δύσκολο, γιατί το φορτίο αυτής της αμηχανίας πέφτει πάνω μου, όχι σε εκείνους. Αλλά μέσα από τέτοιες εμπειρίες μαθαίνεις να αναγνωρίζεις ποιοι άνθρωποι αξίζουν τον χρόνο και την ενέργειά σου.

Οι εφαρμογές γνωριμιών είναι ένας βασικός τρόπος για να γνωριστούν οι άνθρωποι σήμερα. Πώς τις χρησιμοποιείς;
Χρησιμοποιώ τις εφαρμογές γνωριμιών, κυρίως γιατί πλέον είναι ένας από τους βασικότερους τρόπους να γνωρίσεις ανθρώπου σήμερα. Όμως, για κάποιον σαν εμένα που έχει οπτική βλάβη, η χρήση τους έχει τις δικές της δυσκολίες και απαιτεί προσαρμογές.

Καταρχάς, βασίζομαι στην τεχνολογία που έχω: χρησιμοποιώ ένα μικρό ποσοστό όρασης που μου επιτρέπει να βλέπω κάποιες λεπτομέρειες, αλλά κυρίως χρησιμοποιώ έναν αναγνώστη οθόνης που μου διαβάζει ό,τι υπάρχει στην οθόνη. Έτσι μπορώ να διαβάσω τα προφίλ, τα bios, τις πληροφορίες που βάζουν οι άλλοι χρήστες για τον εαυτό τους -όπως το ύψος, τα ενδιαφέροντα, και ό,τι άλλο έχουν σημειώσει.

Dating apps… Κάπου ανάμεσα στη σύνδεση και την απόρριψη

Φυσικά, δεν μπορώ να δω τις φωτογραφίες, που για πολλούς είναι το πιο βασικό στοιχείο. Αυτό κάνει το φλερτ διαφορετικό για μένα, γιατί η “οπτική έλξη” αντικαθίσταται από άλλες αισθήσεις και πληροφορίες, όπως η φωνή, σε περίπτωση που γνωριστούμε αργότερα, το bio και οι περιγραφές που διαβάζω.

Δυστυχώς, οι εφαρμογές πολλές φορές έχουν έναν “fast food” χαρακτήρα, με γρήγορες αποφάσεις και επιφανειακή προσέγγιση, που δεν ευνοεί τις πιο αργές και ουσιαστικές γνωριμίες. Επίσης, με τα φίλους ή τις κοινωνικές μου εξόδους, έχω τη δυνατότητα να γνωρίσω ανθρώπους πιο φυσικά, και εκεί οι σχέσεις αναπτύσσονται διαφορετικά. Αλλά η αλήθεια είναι ότι σήμερα οι εφαρμογές παίζουν μεγάλο ρόλο, και είναι ένα εργαλείο που δεν μπορώ να αγνοήσω.

Πιστεύεις ότι η LGBTQ+ κοινότητα είναι όσο συμπεριληπτική θα έπρεπε; Έχεις νιώσει ποτέ αόρατος μέσα σε αυτήν την κοινότητα;
Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα δεν είναι ένα πράγμα. Αποτελείται από εκατομμύρια ανθρώπους. Οπότε ως προς εμένα, θα σου πω ότι έχω βιώσει ασφάλεια και ισότητα από την κοινότητα. Φυσικά, έχει τύχει να χρειαστεί να αποδείξω πάλι ότι, ξέρεις, είμαι απλά ένας άνθρωπος.

Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα δεν είναι απαλλαγμένα από προκαταλήψεις, όπως ακριβώς και τα ανάπηρα άτομα. Κανείς δεν είναι. Παρόλα αυτά, η συνολική μου εμπειρία είναι θετική. Γύρω από τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα νιώθω ασφάλεια. Ακόμα κι αν… με έχουν μπλοκάρει αρκετά μέλη της κοινότητας στα dating apps.

Έχεις ποτέ αισθανθεί ότι πρέπει να “εκπαιδεύεις” τους ανθρώπους -τόσο για την αναπηρία σου, όσο και για το πώς να σε προσεγγίσουν;
Πολλές φορές είναι αναγκαίο να κάνω αυτή την “άτυπη εκπαίδευση” στους ανθρώπους που γνωρίζω -είτε είναι φίλοι, είτε σε ραντεβού, είτε σε οποιαδήποτε κοινωνική κατάσταση. Πρέπει να εξηγήσω απλά πράγματα, όπως πώς να συνοδεύουν έναν τυφλό, πού να σταθούν, πώς να κινηθούν μαζί μου. Είναι κάτι πολύ απλό, αλλά φαίνεται ότι δεν είναι αυτονόητο για τους περισσότερους.

Είναι λίγο κουραστικό να πρέπει συνέχεια να εξηγείς τα βασικά. Θα ήταν πολύ πιο όμορφο και φυσικό αν οι άνθρωποι ήδη γνώριζαν αυτά τα πράγματα. Όμως, δυστυχώς, η κοινωνία δεν έχει εκπαιδεύσει καλά τους ανθρώπους γύρω από την αναπηρία, και γι’ αυτό νιώθω ότι πολλές φορές πρέπει να αναλάβω εγώ αυτό το ρόλο.

Ποια είναι η σχέση σου με το πορνό; Βρίσκεις αναπαράσταση ή φαντασίωση που να σε περιλαμβάνει ως τυφλό και γκέι άτομο;
Υπάρχει η βιομηχανία του προσβάσιμου πορνό, δηλαδή πορνό με ηχητική περιγραφή για τυφλά άτομα. Σε αυτά τα βίντεο υπάρχει μια φωνή που περιγράφει τι συμβαίνει στην εικόνα –τα σώματα, τις κινήσεις, την ατμόσφαιρα. Υπάρχουν επίσης και podcast που λειτουργούν αποκλειστικά ως ηχητικό πορνό, με προφορικές αφηγήσεις ερωτικών σκηνών. Οπότε, θεωρητικά, υπάρχει περιεχόμενο.

Στην πράξη, το πορνό αυτό δεν είναι ευρέως διαδεδομένο -ειδικά στην Ελλάδα

Δεν είναι εύκολο να το ανακαλύψεις και δεν κυκλοφορεί ως πληροφορία μέσα στην κοινότητα των τυφλών. Τα περισσότερα άτομα που γνωρίζω, αν δεν έχουν καθόλου όραση, απλώς δεν καταναλώνουν πορνό, γιατί δεν υπάρχει κάτι που να τα περιλαμβάνει με ουσιαστικό τρόπο ή να είναι φτιαγμένο γι’ αυτά. Κι αυτό έχει σημασία. Όσοι βρίσκονται στο φάσμα της τυφλότητας και έχουν μερική όραση, ίσως μπορούν να παρακολουθήσουν το περιεχόμενο. Ωστόσο, είναι άλλο να μπορείς να δεις ένα βίντεο με λίγη βοήθεια και άλλο να έχεις ένα περιεχόμενο σχεδιασμένο από την αρχή με βάση τις δικές σου ανάγκες και αισθητηριακές δυνατότητες.

Πώς νιώθεις ότι σε βλέπει η κοινωνία όταν συνυπάρχουν δύο ταυτότητες που συχνά περιθωριοποιούνται –η αναπηρία και ο σεξουαλικός προσανατολισμός; Υπάρχει “διπλό φίλτρο” απέναντί σου;
Υπάρχουν διάφορες ταχύτητες στην αντιμετώπιση, γιατί πολλοί μπερδεύονται και δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν. Συχνά, τα άτομα με αναπηρία θαυματοποιούνται, ενώ τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στιγματίζονται. Όταν συνυπάρχουν και οι δύο αυτές ταυτότητες, προκύπτει ένα παράδοξο: η κοινωνία φαντάζεται τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ως ανθρώπους που κάνουν σεξ συνέχεια, ενώ τα ανάπηρα άτομα συχνά θεωρούνται ότι δεν έχουν καν σεξουαλική ζωή. Αυτό δημιουργεί αντιφάσεις, παρεξηγήσεις και αμηχανία.

Με αγαπούν επειδή είμαι τυφλός, με μισούν επειδή είμαι queer

Στα social media, βλέπεις συχνά το εξής οξύμωρο: κάποιοι σε θαυμάζουν επειδή έχεις αναπηρία, αλλά ταυτόχρονα σε απορρίπτουν ή σε σχολιάζουν αρνητικά επειδή είσαι ΛΟΑΤΚΙ+. Και πολλές φορές πρόκειται για τα ίδια άτομα. Αυτό δείχνει ότι οι προκαταλήψεις υπάρχουν και από τις δύο πλευρές –και ότι ο ακτιβισμός πρέπει να γίνει πιο διαθεματικός, πιο συμπεριληπτικός. Να μην αφήνει κανέναν πίσω.

Υπάρχει κάτι που θες εσύ να πεις, αλλά δεν σε ρωτάνε ποτέ;
Μια ερώτηση που θα ήθελα να μου κάνουν πιο συχνά –και που μου την έκανε πρόσφατα μια φίλη μου ήταν: “Τι μπορώ να κάνω για να κάνω τη ζωή σου πιο εύκολη;” Και η απάντηση μου είναι απλή: βρες ανάπηρους δημιουργούς περιεχομένου και ακολούθησέ τους στα social media.

Αυτό, όσο μικρό κι αν φαίνεται, έχει τεράστια σημασία. Γιατί βοηθά να γεφυρωθεί το τεράστιο κενό ορατότητας που υπάρχει για τα ανάπηρα άτομα. Η καθημερινότητα, οι σκέψεις, οι εμπειρίες τους γίνονται πιο προσιτές και κατανοητές, όχι μέσα από θεωρητικά άρθρα ή καμπάνιες, αλλά μέσα από τη δική τους φωνή. Η παρουσία τους στα social media μπορεί να αλλάξει την κοινωνική αντίληψη πιο ουσιαστικά και ανθρώπινα από οποιαδήποτε “εκπαίδευση”.

Πιστεύεις πως η ελληνική κοινωνία κάνει βήματα προς τη συμπερίληψη; Αν είχες αυτή τη στιγμή μπροστά σου θεσμικούς φορείς, τι θα τους ζητούσες να αλλάξουν άμεσα;
Αν είχα μπροστά μου θεσμικούς φορείς, θα τους έλεγα να σταματήσουν να βλέπουν την αναπηρία ως «βάρος» ή «ευεργεσία». Δεν είμαστε ούτε ήρωες ούτε βάρος. Είμαστε κομμάτι της κοινωνίας -και πρέπει να αντιμετωπιζόμαστε ως τέτοιο. Θα τους ζητούσα να επενδύσουν σοβαρά σε προσβάσιμες υποδομές: από τα μέσα μεταφοράς μέχρι τους δημόσιους χώρους. Χωρίς προσβασιμότητα, οι ζωές μας περιορίζονται -κυριολεκτικά. Μένουμε καθηλωμένοι στο σπίτι ή εξαρτημένοι από άλλους.

Δεν θέλουμε επιδόματα, θέλουμε πολιτικές κοινωνικής ένταξης

Θα τους έλεγα, επίσης, ότι η εκπαίδευση για την αναπηρία, αλλά και την ποικιλομορφία της κοινωνίας πρέπει να ξεκινά από το σχολείο -να μην παρουσιάζεται απλώς ως «ευαισθητοποίηση», αλλά ως βασική γνώση, ως ένα μάθημα που αφορά τον σεβασμό, την κοινωνική ισότητα και τη συνύπαρξη.

Και, τέλος, θα τους ζητούσα να αντιμετωπίσουν τα επιδόματα όχι ως «δώρο» ή επιβράβευση αδράνειας, αλλά ως μέσο ενίσχυσης για να μπορεί κάθε άτομο να ζει με αξιοπρέπεια. Να δημιουργήσουν ενεργές πολιτικές ένταξης στην αγορά εργασίας, γιατί η εργασία δεν είναι πολυτέλεια -είναι δικαίωμα.

Αν θέλουμε μια κοινωνία πραγματικά συμπεριληπτική, αυτά είναι τα βασικά βήματα που πρέπει να γίνουν. Και πρέπει να ξεκινήσουν τώρα.