Χρειάζονται “όργωμα” οι ελληνικές θάλασσες;

«Κουνιέται, κουνιέται! Είναι χελώνα!»

Ο νεαρός Ελβετός εθελοντής δείχνει ενθουσιασμένος μία μικρή, ακαθόριστη μάζα η οποία μόλις που αχνοφαίνεται να κολυμπάει, λες και η θέα του σκάφους την ανάγκασε να σταματήσει προσωρινά την αναμέτρηση της με τα κύματα του Αιγαίου προκειμένου να μας χαιρετήσει. Είναι πράγματι μια θαλάσσια χελώνα, μία τις πολλές που φιλοξενεί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Αλοννήσου-Βορείων Σποράδων. Μόλις επιβεβαιώνουμε ότι δεν είναι χτυπημένη, συνεχίζουμε την πορεία μας.

Λειτουργώντας από το 1992, το πάρκο αποτελεί ένα σπάνιο βιότοπο που φιλοξενεί θαλάσσια θηλαστικά οπως φώκιες και δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες, αλλά και έναν ανεκτίμητο υποθαλάσσιο πλούτο, όπως λιβάδια Ποσειδωνίας. Πρόκειται για το πρώτο πάρκο αυτού του είδους στη χώρα μας, αλλά και τη μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή μεικτής έκτασης στην Ευρώπη.

Εδώ και λίγα χρόνια το ελληνικό τμήμα της οργάνωσης Sea Shepherd συμβάλλει στην προστασία του πάρκου, συνεπικουρώντας το δημόσιο φορέα διαχείρισης του και το λιμενικό στον έλεγχο της τήρησης των σχετικών κανόνων. Με καπετάνιο τη ζωολόγο Ζοζεφίνα Ζούλια, κάθε πρωί το σκάφος της οργάνωσης ξεκινά για περιπολία. Το πλήρωμα του, συμπεριλαμβανομένων των εθελοντών, παρατηρεί με κυάλια αλλά και το ραντάρ κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που μπορεί να διαταράξει την εύθραυστη ισορροπία στο βιότοπο, εκτός της νόμιμης παρουσίας παράκτιων αλιέων και τουριστών. «Όταν δίνεις χώρο και χρόνο σε έναν βιότοπο να αναγεννηθεί όπως γίνεται εδώ, τα αποτελέσματα είναι άμεσα,» εξηγεί η κα Ζούλια, αναφερόμενη στον αριθμό των θαλάσσιων θηλαστικών αλλά και των ψαριών που φιλοξενεί το πάρκο. Πράγματι, έρευνα του ΑΠΘ δείχνει ότι τα αποθέματα ψαριών του πάρκου μπορεί μεν να μειώνονται, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό από ότι στο υπόλοιπο Αιγαίο όπου η πτώση είναι ραγδαία.

Παραδόξως, η επιτυχία αυτή αποτελεί έμμεσα και μια απειλή, καθώς τα σχεδόν παρθένα νερά του πάρκου αποτελούν ένα ελκυστικό αλιευτικό πεδίο για τους ντόπιους ψαράδες. Εντός του πάρκου απαγορεύεται η επαγγελματική αλιεία με τράτα βυθού, ένα συρόμενο εργαλείο αλιείας που σαρώνει το βυθό μαζεύοντας ότι βρει μπροστά του και χρησιμοποιείται από επαγγελματίες ψαράδες με σκάφους τύπου μηχανότρατα (γνωστή και ως ανεμότρατα).

Η χρήση του απαγορεύεται λόγω της νομοθεσίας περί προστασίας των ενάλιων αρχαιοτήτων, μιας και το πάρκο της Αλοννήσου φιλοξενεί αρκετά αρχαία ναυάγια. Όπως εξηγεί η κα Ζούλια, οι μηχανότρατες συχνά προσεγγίζουν τα όρια του πάρκου, ενώ έχουν υπάρξει και περιπτώσεις που έχουν μπει εντός των ορίων του. Αν τις εντοπίσει το σκάφος της Sea Shepherd, το πλήρωμα του τραβάει φωτογραφίες και ειδοποιεί το λιμενικό. Το φαινόμενο είναι πιο συχνό το χειμώνα, όταν ο κακός καιρός ευνοεί δυνατά σκαριά όπως είναι οι μηχανότρατες, ενώ είναι πιο δύσκολο για τα επιτηρούντα σκάφη να ελέγξουν την περιοχή. Ωστόσο, σύμφωνα με την κα Βάλια Στεφανουδάκη, η οποία είναι επικεφαλής του ελληνικού τμήματος της Sea Shepherd, η επιτήρηση του πάρκου έχει βελτιώσει την κατάσταση, με λιγότερα περιστατικα παράνομης αλιείας να παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια. «Εμείς ελέγχουμε και ειδοποιούμε το λιμενικό, δεν κυνηγάμε κανέναν,» λέει.

 

Για τους ιδιοκτήτες μηχανότρατας της Αλοννήσου ωστόσο, αυτές οι απαγορεύσεις είναι ακατανόητες. «Τόσα χρόνια δεν είχαμε απαγορεύσεις, τώρα μας κυνηγάει το λιμενικό. Θα μας αναγκάσουν να παρατήσουμε τα καΐκια μας,» εκφράζει το παράπονο του ο κ. Γιώργος Καλογιάννης, ιδιοκτήτης μηχανοτρατών στην Αλόννησο 83 ετών και ψαράς από τα 12, όπως τονίζει με χαρακτηριστική υπερηφάνεια. Σύμφωνα με τον εγγονό του και καπετάνιο σε μια από τις μηχανότρατες της οικογένειας Γρηγόρη Καλογιάννη, στα σημεία του πάρκου που δεν είναι αρχαιολογικός χώρος θα έπρεπε να επιτρέπεται η είσοδος στις μηχανότρατες, καθώς δεν τους επιτρέπεται να πλησιάζουν πέραν των 2 μιλίων τα νησιά του πάρκου και πέραν των 3 μιλίων το νησάκι Πιπέρι όπου αναπαράγονται οι θαλάσσιες φώκιες. Όπως εξηγεί ο κ. Καλογιάννης, οι απαγορεύσεις τους εμποδίζουν να αγκυροβολήσουν στα ερημονήσια όταν έχει δυνατό άνεμο στην περιοχή, όπως έκαναν παλαιότερα. Ταυτόχρονα, τους αναγκάζουν να στραφούν προς άλλα αλιευτικά πεδία. «Με κλειστό το πάρκο, τα μεροκάματα πρέπει να τα κάνουμε αλλού. Κάθε τόπος που κλείνει επιβαρύνει τους υπόλοιπους ψαράδες,» εξηγεί. Την ίδια άποψη έχει και άλλος ιδιοκτήτης μηχανότρατας στο νησί, ο 81χρονος Παναγιώτης Αγάλλου. «Ψαρεύω μια ζωή από από 10 χρονών και με διώχνουν από τον τόπο μου για να ζήσει η φώκια!» εκφράζει το παράπονο του, προσθέτοντας και μια άλλη διάσταση: «Αν σταματήσει η μηχανότρατα να δουλεύει ο κόσμος θα τρώει ψάρια μόνο από ιχθυοτροφεία και από το εξωτερικό.»

Μηχανότρατα, ένα αμφιλεγόμενο σκάφος

Αυτό που καθιστά την τράτα βυθού κόκκινο πανί για τους ειδικούς επιστήμονες, με αποτέλεσμα να εντείνονται οι απαγορεύσεις, είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της. Το «όργωμα»του βυθού θεωρείται ότι απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που είναι δεσμευμένες στα ιζήματα στον πάτο της θάλασσας, ενώ σημαντική είναι και η επιβάρυνση από τα καύσιμα που καταναλώνουν. «Σέρνονται σε ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα, καταστρέφουν ότι φυτρώνει ή προσκολλάται στο βυθό, ενώ είναι σχεδιασμένα για να δουλεύουν στη λάσπη,» εξηγεί ο κ. Θανάσης Τσίκληρας, διευθυντής του Εργαστηρίου Ιχθυολογίας στο τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ. Σύμφωνα με μελέτη 26 θαλάσσιων βιολόγων με επικεφαλής τον διάσημο βιολόγο Ενρίκ Σαλά, οι ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που προκαλούνται παγκοσμίως από αυτό το είδος αλιείας είναι συγκρίσιμες με αυτές που παράγουν τα αεροπλάνα. Την ανάλυση αυτή αμφισβητούν οι ιδιοκτήτες μηχανότρατας, επικαλούμενοι μελέτες που δείχνουν πολύ μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. «Η μελέτη αυτή έχει αμφισβητηθεί, είναι αναξιόπιστη. Δεν μπορούμε να πατάμε σε μια τέτοια μελέτη για να επιβάλλουμε απαγορεύσεις» λέει ο κ. Γιάννης Μπουντούκος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιοκτητών Μέσης Αλιείας (ΠΕΠΜΑ), η οποία εκπροσωπεί τους ιδιοκτήτες γρι-γρι και μηχανότρατας.

Εξάλλου, οι ιδιοκτήτες μηχανότρατας υποστηρίζουν ότι λειτουργούν ως ιδιότυποι σκουπιδιάρηδες της θάλασσας, συλλέγοντας πλαστικά απορρίμματα. «Στο βυθό κατακάθεται τα πλαστικά από την ανόητη χρήση των ανθρώπων, βιοδιασπώνται και γίνονται μικροπλαστικά που κατόπιν καταναλώνονται από τον κόσμο. Μόνο η μηχανότρατα μπορεί να τα ανασύρει,» υποστηρίζει ο κ. Δημήτρης Νταουλτζής, ιδιοκτήτης μηχανότρατας στη Μηχανιώνα, όπου εδρεύει μεγάλο μέρος του στόλου μηχανότρατας στη Βόρεια Ελλάδα. Σύμφωνα με τον κ. Νταουλτζή, μόνο οι 30 μηχανότρατες της Μηχανιώνας ανασύρουν από το βυθό περίπου 25 τόνους απορριμμάτων σε μια περιοχή περίπου 3 μιλίων. «Από όπου έφυγε η μηχανότρατα, ο βυθός έχει γίνει νεκροταφείο,» προσθέτει. Ωστόσο, για τους επιστήμονες που ασχολούνται με το θαλάσσιο περιβάλλον υπάρχουν και άλλες μέθοδοι για τη συλλογή θαλάσσιων σκουπιδιών, περισσότερο φιλικές προς το βυθό και τους οργανισμούς του. «Σε καμία περίπτωση δεν ισοσκελίζει την καταστροφή που προκαλούν οι τράτες βυθού στα ευαίσθητα βενθικά ενδιαιτήματα,» εξηγεί ο κ. Τσίκληρας από το ΑΠΘ, προσθέτοντας: «Οι τράτες βυθού ως εργαλείο αποκομιδής σκουπιδιών από τη θάλασσα είναι σαν να χρησιμοποιεί κάποιος μπουλντόζες για να καθαρίσει ένα δάσος από πλαστικά μπουκάλια και σακούλες.»

Ένα άλλο μειονέκτημα που καταλογίζεται στην τράτα βυθού είναι ότι δεν είναι επιλεκτικό εργαλείο αλιείας. Έως και 70% μιας ψαριάς μπορεί να απορριφθεί, ενώ ψαρεύονται και μεγάλες ποσότητες πολύ μικρών ψαριών (γόνος), κάτι που μειώνει τα δυνητικά αποθέματα καθώς δεν αφήνει τα ψάρια να μεγαλώσουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο μπακαλιάρος, ο οποίος ενώ μπορεί να φτάσει τα 1,20 μέτρα, ψαρεύεται από τις μηχανότρατες σε μεγέθη από 15 έως 20 εκατοστά, κάτι που συμβάλλει στη μείωση των αποθεμάτων του στη χώρα μας. Για τους ιδιοκτήτες μηχανότρατας ωστόσο, αυτό είναι ένα αναγκαίο κακό στις ιδιαίτερες συνθήκες της Μεσογείου, όπου αντίθετα με τη Βόρεια Θάλασσα οι περισσότεροι ψαράδες δεν ειδικεύονται σε συγκεκριμένα είδη ψαριών. «Η πολυειδικότητα της Μεσογείου δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τεχνικά μέτρα. Αν βάλεις δίχτυ 15 πόντων μπορείς να προστατεύσεις τη μικρή κουτσομούρα αλλά όχι το μικρό μπακαλιάρο. Αν πας να προστατεύσεις το ένα είδος θα καταστρέψεις το άλλο,» υποστηρίζει ο κ. Νταουλτζής. Η λύση, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι να εντοπιστεί που και πότε αναπαράγεται το κάθε είδος και να προστατεύεται επιλεκτικά.

Η υπεραλίευση έχει ως αποτέλεσμα τη διαρκή μείωση των αποθεμάτων ψαριών. Σύμφωνα με τον κ. Τσίκληρα, τα αποθέματα στη Μεσόγειο μειώνονται διαρκώς από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, παρότι οι μέθοδοι αλιείας δεν έχουν αλλάξει δραστικά, ενώ μειώνονται και τα μεγέθη των ψαριών, πιέζοντας τους αλιείς να αναζητήσουν νέες διεξόδους. Πάγιο αίτημα των ιδιοκτητών μηχανότρατας είναι να μειωθεί η απόσταση από την ακτή στην οποία μπορούν να ψαρέψουν από το 1,5 μίλι στο ένα, κάτι για το οποίο η χώρα μας στο παρελθόν έχει βολιδοσκοπήσει την Ευρωπαική Επιτροπή. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο κ. Τσίκληρας, κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για τα αποθέματα. «Βγάζουν πολύ λιγότερα από ότι έβγαζαν παλαιότερα, περίπου 30-40% σε σχέση με τη δεκαετία του 1990 που ήταν η κορύφωση της παραγωγής. Δεν βγαίνουν οικονομικά, οπότε θέλουν να έρθουν για 5-10 χρόνια να ψαρέψουν πιο κοντά στην ακτή. Έτσι δεν θα μείνει τίποτα.»

Δύο νέα θαλάσσια πάρκα

Το μέλλον της μηχανότρατας δεν είναι ένα ζήτημα που απασχολεί μόνο τους Έλληνες ψαράδες. Στο Ευρωπαϊκό σύμφωνο για την προστασία των θαλασσών που τέθηκε σε ισχύ το 2023 (2023 EU Marine Pact), το οποίο καθορίζει και τις πολιτικές για την αλιεία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε ως στόχο την έξοδο της μηχανότρατας από τις προστατευόμενες περιοχές έως το 2030, στα πλαίσια ενός ευρύτερου στόχου για αυξημένη προστασία του 30% των Ευρωπαϊκών υδάτων έως το 2030. Ωστόσο, οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές, ειδικά από Μεσογειακές χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πανδημία και οι εντάσεις με τις ΗΠΑ έχουν αναδείξει τη σημασία της επισιτιστικής ασφάλειας. Το αποτέλεσμα ήταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κάνει ένα βήμα πίσω στο πιο πρόσφατο σύμφωνο για τη θάλασσα (EU Ocean Pact) που ανακοινώθηκε τον φετινό Ιούνιο και θα ισχύσει έως το 2027, καθώς αυτό δεν επαναλαμβάνει την υποχρέωση πλήρους απαγόρευσης της μηχανότρατας στις προστατευόμενες περιοχές. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να κάνει ενιαία πολιτική για τις μηχανότρατες, αλλά δεν είναι εύκολο γιατί στη Μεσόγειο η βιομηχανική αλιεία είναι οι μηχανότρατες και τα γρι γρι. Δεν είναι εύκολο να επέμβεις και να επηρεάσεις αυτόν τον κλάδο γιατί έχει ισχύ και χρήματα,» λέει γνώστης του θέματος που προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία του, προσθέτοντας: «Δεν είναι εύκολο να επέμβουν οι χώρες μόνες τους. Για αυτό θα θέλανε και τη βοήθεια της Επιτροπής μέσω κοινής νομοθεσίας, ώστε να μη φαίνεται ότι μια χώρα κάνει τον κακό.»

Τον Απρίλιο του 2024, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε στα πλαίσια του συνεδρίου Οur Ocean στην Αθήνα ότι το ψάρεμα με τράτα βυθού θα απαγορευτεί στα θαλάσσια πάρκα όπως αυτό της Αλονήσσου έως το 2026 και σε όλες τις προστατευόμενες περιοχές έως το 2030. Έτσι η Ελλάδα έγινε η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που προέβη σε μια τέτοια απαγόρευση, ακολουθούμενη λίγους μήνες αργότερα από τη Σουηδία. Ωστόσο, έως τώρα δεν έχει υπάρξει κάποια νομοθετική πρωτοβουλία που να θέτει τις βάσεις για πραγματοποίηση των εξαγγελιών στην πράξη. «Ορθά ξεκινήσαμε (τις απαγορεύσεις) γιατί δεν είχαμε κάτι άλλο σχεδιασμένο, ωστόσο ήδη απαγορευόταν η αλιεία με μηχανότρατα στα θαλάσσια πάρκα για άλλους λόγους. Είναι θετικό, αλλά άμα δεν το δούμε στην πράξη δεν λέει τίποτα,» σχολιάζει ο κ. Τσίκληρας.

Επιφυλακτικές είναι και οι οικολογικές οργανώσεις, παρότι δέχθηκαν με θετικό μάτι τις εξαγγελίες. «Όταν ανακοινώθηκε η απαγόρευση πέρυσι χαρήκαμε, ακόμη και αν σήμαιναν ότι δεν θα χρειάζεται πια η παρουσία μας στα θαλάσσια πάρκα,» σχολιάζει η κα Βάλια Στεφανουδάκη από τη Sea Shepherd, προσθέτοντας: «Ανησυχούμε γιατί ο καιρός έχει περάσει και το Υπουργείο δεν έχει εξαγγείλει κάτι. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για 30% προστατευόμενες περιοχές, αλλά έως τώρα δεν υπάρχει αυτό το ποσοστό – οι προστατευόμενες περιοχές ουσιαστικά δεν προστατεύονται.» Προς το παρόν, σε ένα μεγάλο μέρος των περιοχών Natura επιτρέπεται το ψάρεμα με τράτα βυθού, ενώ όπως αναφέρει γνώστη της κατάστασης στις ελληνικές θάλασσες, χαρακτηριστικό παράδειγμα ελλιπούς προστασίας είναι η απουσία ελέγχου των τεχνητών υφάλων που συμβάλλουν στην αναπαραγωγή των ψαριών στο Αιγαίο.

Στις αρχές Ιουνίου, ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων στις Κυκλάδες και το Ιόνιο. Για τους ιδιοκτήτες μηχανότρατας, η ανακοίνωση ήταν ένα ιδιότυπο casus belli, καθώς παρά τη μεταστροφή της Ευρωπαικής Επιτροπής η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στις απαγορεύσεις. «Είναι τελείως στον αέρα, δεν έχει καμία επιστημονική ή νομική θεμελίωση. Μην επιχειρήσει ο Πρωθυπουργός να απαγορευσει την αλιεία με μηχανότρατα {στα νέα πάρκα}, θα γίνει χαμός,» προειδοποιεί ο κ. Γιάννης Μπουντούκος από την ΠΕΠΜΑ, προσθέτοντας: «Δεν αντέχει το εργαλείο καμία νέα απαγόρευση, είναι ήδη στραγγαλισμένο. Θα καταρρεύσει όλος ο αλιευτικός κλάδος και θα έχουμε μόνο εισαγόμενα ψάρια.» Αν και δεν υπάρχουν ακόμα επίσημοι χάρτες για τα νέα πάρκα, η ΠΕΠΜΑ υπολογίζει ότι αυτά θα καταλαμβάνουν περίπου 20% των ελληνικών χωρικών υδάτων, αυξάνοντας δραστικά το εύρος των περιοχών όπου δεν μπορούν να ψαρέψουν. Εξάλλου, οι αλιείς επισημαίνουν ότι οι μηχανότρατες παράγουν έως και το 75% των ψαριών που ψαρεύονται στα ελληνικές θάλασσες, με αποτέλεσμα οι απαγορεύσεις να οδηγούν σε ελλείψεις στην αγορά και άνοδο των τιμών, καθώς και αναγκαστική στροφή στα εισαγόμενα ψάρια και ψάρια ιχθυοτροφείου.

Τον σκεπτικισμό του κ. Μπουντούκου μοιράζονται και οι ιδιοκτήτες μηχανότρατας στο Ιόνιο Πέλαγος. «Θα πρέπει να δέσουμε τα καΐκια μας,» αναφέρει ιδιοκτήτης μηχανότρατας στην περιοχή που προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Δεν θα μπορούμε να δουλέψουμε στο μεγαλύτερο μέρος του Ιουνίου, στα βαθιά νερά που δουλεύουμε όπως στη Ζάκυνθο και στην Κεφαλονιά, και θα συσσωρευτούν όλα τα σκάφη μπροστά στην Κυλλήνη.»

Εξίσου επικριτική, αλλά από εντελώς διαφορετική σκοπιά, είναι και η κα Αναστασία Μήλιου, Διευθύντρια Έρευνας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος. «Τα θαλάσσια πάρκα υπολειτουργούν, δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος προστασίας και πραγματική διαχείριση. Δημιουργούμε γραφειοκρατικά τέρατα και η προστασία είναι τελικά στα χαρτιά και όχι στην πράξη, αυτό που είναι πλέον γνωστό διεθνώς με τον όρο “paper parks”,» αναφέρει, προσθέτοντας: «Χρειαζονται οι απαγορεύσεις, αλλά για την εφαρμογή τους χρειάζεται ουσιαστικός μηχανισμός ελέγχου. Αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει με φύλακες δημοσίους υπαλλήλους που δεν ξέρουν τη θάλασσα.»

Δύσκολο παρόν, αβέβαιο μέλλον

Η αλιευτική πολιτική στην Ελλάδα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς ζητούμενο είναι η εύρεση μιας εύθραυστης ισορροπίας ανάμεσα στην προστασία του περιβάλλοντος, την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας και την επιβίωση των οικογενειών που ζουν από τη μηχανότρατα, αλλά και τη διασφάλιση των γεωπολιτικών συμφερόντων της χώρας στο Αιγαίο (αντικείμενο του δεύτερου μέρους αυτής της έρευνας).

Από την πλευρά τους, οι ιδιοκτήτες μηχανοτρατών αντιμετωπίζουν μια τέλεια καταιγίδα προβλημάτων που καθιστούν το μέλλον του κλάδου τους αβέβαιο. Οι περισσότεροι που μίλησαν για αυτό το ρεπορτάζ ανέφεραν ως ένα από τα βασικά τους προβλήματα τη σταδιακή μείωση των αποθεμάτων, με την υπερθέρμανση της θάλασσας λόγω της κλιματικής αλλαγής να οδηγεί τα ψάρια σε βαθύτερα νερά. Εξάλλου, η κλιματική αλλαγή έχει και άλλες παρενέργειες, όπως η εισβολή ξενικών ειδών όπως ο λαγοκέφαλος τα οποία διαταράσσουν τις θαλάσσιες διατροφικές αλυσίδες. «Η αλιεία στις ελληνικές θάλασσες καταρρέει. Τα αποθέματα και οι ψαράδες ολοένα και λιγοστεύουν και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος εξαφάνισης του αλιευτικού κλάδου στον οποίο παίζει τεράστιο ρόλο η ανεξέλεγκτη χρήση συρόμενων εργαλείων,» λέει η κα Μηλιού από την οργάνωση Αρχιπέλαγος.

Σύμφωνα με την κα Μήλιου, το μεγαλύτερο πρόβλημα που οδηγεί στην υπεραλίευση είναι ότι δεν εφαρμόζονται μέτρα διαχείρισης για τα εργαλεία αλιείας. «Οι ελληνικές θάλασσες είναι ήδη υπεραλιευμένες. Δεν σεβόμαστε ούτε καν τα ελάχιστα μέτρα που ισχύουν για τα μεγέθη των ψαριών, ούτε προστατεύουμε τις περιόδους αναπαραγωγής,» υποστηρίζει. Αυτό εξάλλου είναι ένα ευρύτερο πρόβλημα που ταλανίζει ολόκληρη τη Μεσόγειο, όπως εξηγεί και ο κ. Μάνος Κουτράκης, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας στη Νέα Πέραμο. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αρκετά εμπορικά είδη ψαριών είναι στη Μεσόγειο. Οι άλλες θάλασσες φαίνεται να ανακάμπτουν γιατί έχουν καλύτερη αλιευτική διαχείριση,» λέει, προσθέτοντας. «Στη Μεσόγειο ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι μόλις 9 από τις 22 χώρες έχουν τέτοια διαχείριση στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης – αυτές βέβαια έχουν και περισσότερη αλιεία από τις υπόλοιπες.»

Με την κατάσταση να είναι οριακή, αρκετοί ιδιοκτήτες μηχανότρατας ζητούν να γίνει οριστική απόσυρση των σκαφών τους με αντίστοιχη αποζημίωση. Παρότι οι περσινές ανακοινώσεις της κυβέρνησης για τις επερχόμενες απαγορεύσεις άφηναν να εννοηθούν ότι θα δοθούν έως και 30 εκατομμύρια ευρώ για αποζημιώσεις, δεν έχει δοθεί ακόμη κάποια συγκεκριμένη δέσμευση, ενώ το Ευρωπαϊκό σύμφωνο για την αλιεία έως το 2027 δεν προβλέπει αποζημιώσεις.

Οι ίδιοι οι επαγγελματίες αλιείς αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε ένα αβέβαιο μέλλον και ένα δύσκολο παρόν, με τους μεγαλύτερους σε ηλικία να ζητούν απόσυρση των σκαφών τους με αποζημίωση και τους νεότερους να επιδιώκουν να μείνουν στο επάγγελμα, αλλά με λιγότερες απαγορεύσεις που θα τους επιτρέψουν να επιβιώσουν. «Πρέπει να γίνει μείωση σκαφών, να μείνουν περίπου 120 σκάφη για να γίνει σωστή προστασία. Ζητάμε απόσυρση αλλά δεν το δέχονται,» λέει ο κ. Δημήτρης Σακάτης, ιδιοκτήτης μηχανότρατας στην Καβάλα.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το επάγγελμα, όπως εξηγεί ο κ. Σακάτης, είναι ο φυσικός του θάνατος. «Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες είναι 60-65 ετών, θέλουν να πουλήσουν, αλλά δεν μπαίνει εύκολα νέος κόσμος στο επάγγελμα, δεν πουλιέται το σκάφος. Αυτά τα σκάφη στοιχίζουν μια περιουσία. Όταν δουλεύεις για 30-40 χρόνια, δεν θέλεις να το δεις πεταμένο στο λιμάνι.»

Όντας μέλος της παλιάς γενιάς ιδιοκτητών μηχανότρατας αλλά και πρόεδρος του αλιευτικού συλλόγου Αλεξανδρουπόλεως, όπου αρκετές μηχανότρατες διατίθενται για πώληση, ο Δημήτρης Σαρίκας σκιαγραφεί ένα ζοφερό μέλλον για τον κλάδο: «Αν γίνει απόσυρση θα δηλώσουν όλοι. Δεν θα μείνει κουπί στην Αλεξανδρούπολη. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των πολιτικών για την αλιεία.

Tο ρεπορτάζ πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Internews Earth Journalism Network.