ΑΚΡΑΙΑ Η ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΛΟΓΩ ΚΑΥΣΩΝΑ – ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Ο όρος “θερμική επιβάρυνση” πρέπει να έχει ακουστεί στα δελτία ειδήσεων των τελευταίων ημερών, όσες φορές έχει ακουστεί και το “καύσωνας” (δηλαδή, αναρίθμητες), αφού αμφότεροι μας αφορούν όλους και είναι βαρύγδουποι.

Είναι και επικίνδυνοι.

Για παν ενδεχόμενο -για όσους δεν έχουν ενημερωθεί επαρκώς περί τίνος πρόκειται και για εκείνους που θέλουν “φρεσκάρισμα” των γνώσεων τους-, ετοιμάσαμε όλα όσα αφορούν τη θερμική επιβάρυνση που σύμφωνα με το Meteo σήμερα είναι «πολύ υψηλή και τοπικά ακραία, κυρίως στα κεντρικά, ανατολικά και βόρεια». 

Η κατάσταση θα είναι ακόμα πιο δύσκολη για εκείνους που έχουν προϋπάρχοντα θέματα υγείας και όσους εργάζονται σε ανοιχτούς χώρους -λιμάνια, χωράφια, κατασκευαστικά έργα κλπ- ή θερμά περιβάλλοντα -πυροσβέστες, αρτοποιοί, ψήστες κλπ.-, καθώς η θερμική επιβάρυνση που μπορεί να οδηγήσει σε θερμική καταπόνηση ή ακόμα και θερμοπληξία και άρα να απειληθεί η ζωή τους.

Πάμε λοιπόν, να βοηθήσουμε την κατάσταση, αφού πρώτα δώσουμε έναν σύνδεσμο με όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται ένας εργαζόμενος, για τα δικαιώματα του εν μέσω καύσωνα.

Τις παρέχει το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ΕΛΙΝΥΑΕ). Δίνει και την εγκύκλιο για την πρόληψη της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων.

Από το 2022 που κατατέθηκε έως σήμερα, παραμένει έγγραφο καθοδήγησης και όχι νομοθετική πράξη για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν οι εργοδότες, ως προς την προστασία των εργαζομένων από θερμική καταπόνηση, σε εργασιακούς χώρους με υψηλό θερμικό φορτίο.

Την ίδια ώρα, υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία πυο αναφέρουν ότι μακροπρόθεσμα, όσοι επιβιώνουν από έντονα επεισόδια θερμικής καταπόνησης έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών περιστατικών (πχ εγκεφαλικό, αρρυθμίες), με κίνδυνο ακόμη και 15 φορές μεγαλύτερο τα επόμενα χρόνια.

Ας προχωρήσουμε στο τι παθαίνει το σώμα μας στον καύσωνα.

Πώς θα καταλάβεις αν κινδυνεύεις με θερμική επιβάρυνση

Για να καταλάβουμε πώς απειλούμαστε, πρέπει να καταλάβουμε από τι απειλούμαστε: η θερμική επιβάρυνση είναι ο θερμικός φόρτος που δέχεται ο ανθρώπινος οργανισμός (βλ θερμότητα που παράγεται εσωτερικά -λόγω του μεταβολισμού και της σωματικής δραστηριότητας- και θερμότητα που λαμβάνεται από το περιβάλλον –ακτινοβολία, υψηλή θερμοκρασία, υγρασία, αργή ή ανύπαρκτη ροή αέρα, μονωτικά χαρακτηριστικά της ένδυσης) και πρέπει να διαχειριστεί, ώστε να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος μέσα σε ασφαλή όρια.

Eίναι μεταξύ 36.1 και 37.3 βαθμοί Κελσίου.

Όπως αναφέρει ο Κώδικας Πρακτική για τη Θερμική Καταπόνηση των Εργαζομένων, του υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Κύπρου, η γνωστή και ως θερμοκρασία του εσωτερικού πυρήνα είναι η θερμοκρασία των οργάνων, όπως ο εγκέφαλος, η καρδιά και τα σπλάχνα που δεν επιδέχονται σημαντικές θερμικές μεταβολές, για τη φυσιολογική λειτουργία τους.

Η διαχείριση λοιπόν, της θερμοκρασίας γίνεται με την αποβολή της υπερβολικής θερμότητας, πρώτα μέσω της διαφοροποίησης του καρδιακού ρυθμού, της ποσότητας του αίματος που κυκλοφορεί μέσω του δέρματος και της απελευθέρωσης υγρού πάνω στο δέρμα από τους αδένες ιδρώτα (ναι, εφίδρωση).

Αυτοί οι φυσικοί τρόποι ψύξης συμβαίνουν συνήθως, όταν η θερμοκρασία του αίματος υπερβαίνει τους 37 βαθμούς Κελσίου και διατηρούνται σε ισορροπία, ελεγχόμενες από τον εγκέφαλο.

Ο ιδρώτας δροσίζει το σώμα μόνο όταν η υγρασία αφαιρεθεί από το δέρμα με την εξάτμιση, που γίνεται δύσκολη όταν υπάρχει μεγάλο ποσοστό υγρασίας.

O κίνδυνος να εξελιχθεί η θερμική επιβάρυνση σε θερμική καταπόνηση αυξάνεται όταν υπάρχουν θερμοκρασίες, άνω των 40 βαθμών Κελσίου για πολλές ώρες και ημέρες.

Οι ομάδες εργαζομένων υψηλού κινδύνου

Το Πανελλήνιο Σωματείο Ειδικευμένων Ιατρών Εργασίας (ΠΑΣΕΙΕ) εξηγεί πως η αντοχή στο θερμικό στρες είναι μειωμένη στους εργαζόμενους, που παρουσιάζουν τα κάτωθι προβλήματα υγείας.

• Καρδιοπάθειες.
• Κάποιες πνευμονοπάθειες (με αναπνευστική ανεπάρκεια, πνευμονικό εμφύσημα, άσθμα).
• Σακχαρώδη διαβήτη.
• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
• Διαταραχές ηπατικής λειτουργίας.
• Δυσλειτουργία του θυρεοειδούς.
• Υπέρταση (που δεν ελέγχουν).
• Αναιμία (συγγενείς αιμοσφαιρινοπάθειες).
• Ψυχικά νοσήματα υπό θεραπεία.
• Νοσήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος.
• Δερματοπάθειες μεγάλης έκτασης.
• Παχυσαρκία (30% πάνω από το κανονικό βάρος).
• Λήψη ορισμένων φαρμάκων.
• Γενικές καταστάσεις.
• Γυναίκες σε περίοδο κύησης.
• Εργαζόμενοι που δεν έχουν εγκλιματισθεί (π.χ. νέοι εργαζόμενοι, άτομα που επιστρέφουν από ασθένεια ή διακοπές).

Κάτι ανάλογο ισχύει στο γενικό πληθυσμό, με τα ηλικιωμένα άτομα να είναι τα πιο ευάλωτα της θερμικής καταπόνησης, βάσει πάντα επιστημονικών στοιχείων.

Πώς θα καταλάβεις αν κινδυνεύεις με θερμική καταπόνηση

Εάν τώρα, η θερμική επιβάρυνση είναι μεγάλη και παρατεταμένη (το άμεσο περιβάλλον εργασίας είναι πολύ θερμό και κάνουμε κοπιαστική δουλειά), οι μηχανισμοί μας δεν επαρκούν για να εξισορροπήσουν το θερμικό φορτίο. Μοιραία, αυξάνεται η εσωτερική θερμοκρασία, υπερθερμαινόμαστε και αρχικά προκύπτει η θερμική καταπόνηση.

Ως θερμικό στρες/θερμική καταπόνηση αναφέρεται η σωματική αντίδραση στο συνολικό θερμικό φόρτο.

Είναι η κατάσταση, κατά την οποία η φυσική ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει την εσωτερική του θερμοκρασία “κατακλύζεται” από την υπερβολική εξωτερική θερμότητα ή τη σωματική άσκηση σε θερμά περιβάλλοντα.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το σώμα δίνει μάχη για να διατηρήσει τη θερμοκρασία στον πυρήνα του κοντά στους 37°C. Όπως διαβάσατε ήδη, αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά φυσιολογικών αντιδράσεων, προκειμένου να επιτευχθεί η ψύξη.

Όταν δεν “λειτουργούν” οι μηχανισμοί, η εφίδρωση γίνεται υπερβολική κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση, με την έλλειψη υγρών και ηλεκτρολυτών να μπορεί να προκαλέσει το αίσθημα της αδυναμίας και της εξάντλησης.

Η μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο -λόγω της αφυδάτωσης ή της διαστολής των αιμοφόρων αγγείων-, μας κάνει να νιώθουμε ζαλάδα και πονοκέφαλο, ενώ μπορεί να νιώσουμε ναυτία ή και να κάνουμε εμετό, λόγω διαταραχής της πεπτικής λειτουργίας. Δεν αποκλείονται και οι μυικές κράμπες, η σύγχυση και ο αποπροσανατολισμός, καθώς επηρεάζεται και η πνευματική λειτουργία.

 

Τα τέσσερα σημεία στο σώμα πρέπει να δροσίζουμε

Όπως αναφέρει το ΕΛΙΝΥΑΕ «με συνθήκες θερμικής καταπόνησης συνδέονται και επαγγελματικά ατυχήματα, ως έμμεση επίδραση της έκθεσης στη θερμότητα ή στο κρύο. Ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι οι εργαζόμενοι που η ηλικία τους ξεπερνά τα 65 έτη, έχουν υποκείμενα ή χρόνια νοσήματα ή λαμβάνουν ειδική φαρμακευτική αγωγή. Η εκτίμηση πραγματοποιείται από τον γιατρό εργασίας της επιχείρησης».

Οφείλουμε λοιπόν, να αναζητήσουμε άμεσα ιατρική βοήθεια εφόσον εμφανίσουμε κάποιο από τα συμπτώματα, να πάμε σε δροσερό μέρος και να ξεκουραστούμε, να εφαρμόσουμε δροσερά επιθέματα στο σώμα -ειδικά στο κεφάλι, το λαιμό, τις μασχάλες και τη βουβωνική χώρα– και να πιούμε πολύ νερό και ηλεκτρολύτες.

Συνιστάται να πίνουμε νερό κάθε 15 λεπτά, όταν η θερμική επιβάρυνση είναι στα ύψη.

Αν δεν δώσουμε σημασία, το επόμενο, πιο επικίνδυνο βήμα είναι αυτό του θερμικού σοκ.

Πώς θα καταλάβεις αν κινδυνεύεις με θερμικό σοκ

Όταν τα φυσιολογικά μέσα ψύξης υπερλειτουργούν δίχως αποτέλεσμα, η θερμοκρασία του σώματος (στον πυρήνα) αυξάνεται επικίνδυνα και οδηγούμαστε σε θερμική εξάντληση.

Πρόκειται για σοβαρή μορφή της θερμικής καταπόνησης, με την απότομη και υπερβολική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος να προκαλεί βλάβη στους ιστούς και τις λειτουργίες των οργάνων.

Η καρδιά κάνει εντατική προσπάθεια να διατηρήσει την αιμάτωση του δέρματος και των ζωτικών οργάνων, χάνουμε υγρά και ηλεκτρολύτες μέσω του ιδρώτα και αυτό οδηγεί σε αφυδάτωση και ανισορροπίες. Εάν η θερμοκρασία συνεχίσει να ανεβαίνει, αρχίζει η καταστροφή κυττάρων, οι οξείες φλεγμονώδεις αντιδράσεις και ενδεχομένως η οργανική ανεπάρκεια.

Το σώμα αδυνατεί να ελέγξει τη θερμοκρασία του και το κεντρικό νευρικό σύστημα επηρεάζεται με συμπτώματα όπως σύγχυση, διέγερση ή απώλεια συνείδησης. Προηγούνται έντονες φυσικές λειτουργίες, όπως έξαψη του δέρματος, γρήγορη αναπνοή, επιταχυνόμενος καρδιακός ρυθμός.

Το Πανελλήνιο Σωματείο Ειδικευμένων Ιατρών Εργασίας εξηγεί ότι προκαλείται από την υπερβολική απώλεια νερού και ηλεκτρολυτών και τα συμπτώματα είναι η εξάντληση, η ατονία, η αδυναμία και η ανησυχία, η θολή όραση, το ωχρό πρόσωπο, το κρύο και κολλώδες δέρμα, η άφθονη εφίδρωση, η γρήγορη και επιπόλαιη αναπνοή, ο γρήγορος και μικρός σφυγμός, η κεφαλαλγία, η κούραση, ο ίλιγγος και η ναυτία και οι επώδυνοι μυικοί σπασμοί των κάτω άκρων και των κοιλιακών μυών.

Αν και πάλι δεν δώσουμε σημασία, απειλείται η ζωή μας.

Πώς θα καταλάβεις αν κινδυνεύεις με θερμοπληξία

Η πιο σοβαρή συνέπεια της θερμικής καταπόνησης είναι η θερμοπληξία. Κατά τη Mayo Clinic, συμβαίνει όταν η θερμοκρασία του σώματος υπερβαίνει τους 40°C, κάτι που οδηγεί σε κυτταρική βλάβη, ανεπάρκεια οργάνων (βλ. εγκέφαλος, καρδιά, νεφρά) και, εάν δεν αντιμετωπιστεί, θάνατο.

Κατά το ΠΑΣΕΙΕ, παρατηρείται σε άτομα που έχουν εκτεθεί σε περιβάλλον πολύ θερμό και υγρό, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εμφανίζεται αιφνίδια με τα εξής συμπτώματα:

• Εξάντληση και ανησυχία του πάσχοντος
• Κεφαλαλγία, ίλιγγος και υπερβολική αίσθηση ζέστης
• Έντονη δίψα και ξηροστομία
• Δέρμα ζεστό, κόκκινο (έξαψη) και ξηρό
• Σε σοβαρές περιπτώσεις εμφανίζονται ερυθρά στίγματα
• Σφυγμός ταχύς και έντονος
• Πίεση ελάχιστα αυξημένη
• Αναπνοή γρήγορη, βαθιά
• Μυϊκές συσπάσεις, κράμπες και
• Έμετοι
• Αιφνίδια απώλεια συνειδήσεως
• Κώμα, θάνατος.

Δεν είναι όμως, ανάγκη να φτάνουμε στα άκρα.

Μπορούμε να ακούσουμε το σώμα μας πολύ νωρίτερα και να σώσουμε την υγεία μας και τη ζωή μας. Ας μην ρισκάρουμε, λοιπόν.