Γιατί η Γαλλία έχει κολλήσει

Όσο καθόμουν στο Παρίσι και προετοιμαζόμουν για την επόμενη γαλλική πολιτική κρίση, βρήκα έναν παράξενα συναρπαστικό πίνακα από το ΔΝΤ.

Παρουσιάζει τις κρατικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ για δεκάδες χώρες. Στην κορυφή συγκεντρώνονται ορισμένα απομονωμένα μικροκράτη: το Κιριμπάτι, οι Νήσοι Μάρσαλ, η Δομινίκα και η Μικρονησία.

Αν μετρήσει κανείς μόνο χώρες με πληθυσμό άνω των 150.000 κατοίκων, η ​​χώρα που ξόδεψε τα περισσότερα χρήματα ήταν η Ουκρανία, με 74% του ΑΕΠ. Εύλογο — βρίσκεται σε πόλεμο μετά από εισβολή. Αλλά αμέσως μετά στον πίνακα, με εντυπωσιακό 57%, βρίσκεται μια χώρα σε ειρήνη (εκτός από το να είναι σε ειρήνη με τον εαυτό της): η Γαλλία.

Αυτός ο αριθμός αποτελεί τη βάση της κρίσης. Με το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Γαλλίας να φτάνει το 5,8% του ΑΕΠ, ο Φρανσουά Μπαϊρού, ο τέταρτος πρωθυπουργός από το 2024, θέλει να μειώσει κατά 44 δισεκατομμύρια ευρώ τον συνεχώς αυξανόμενο προϋπολογισμό.

Καθώς το κοινοβούλιο δεν τον αφήνει, πιθανότατα θα χάσει την ψήφο εμπιστοσύνης τη Δευτέρα. Έπειτα, την Τετάρτη, διαδηλώσεις και απεργίες στοχεύουν στο να «μπλοκάρουν» μια ήδη μπλοκαρισμένη χώρα. Γιατί δεν μπορεί η Γαλλία να ξοδέψει λιγότερα; Και πού μπορεί να καταλήξει αυτό;

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται ευρέως, το γαλλικό κράτος δεν ήταν πάντα κραταιό. Κατά την απελευθέρωση το 1944, πολλοί άνθρωποι ζούσαν σε αγροκτήματα χωρίς καν στοιχειώδεις δημόσιες παροχές, όπως ηλεκτρικό ρεύμα ή τρεχούμενο νερό. Οι συντάξεις ήταν κάποτε φειδωλές. Το 1970, η πραγματική μέση ηλικία συνταξιοδότησης ήταν τα 68, ακριβώς η ηλικία στην οποία πέθαινε ο μέσος Γάλλος άνδρας (σε μια εποχή που οι περισσότεροι εργαζόμενοι ήταν άνδρες). Το 1995, έξι κυβερνήσεις ανεπτυγμένων χωρών είχαν υψηλότερες δαπάνες από τη Γαλλία.

Έπειτα, όταν ήρθε το ευρώ το 2002, οι Γάλλοι πολιτικοί υπολόγισαν ότι με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να τυπώνει τα χρήματά τους, μπορούσαν να ξοδεύουν αλόγιστα. Η σπατάλη κορυφώθηκε στις συντάξεις: η γαλλική συνταξιοδότηση διαρκεί πλέον κατά μέσο όρο 25 χρόνια, περίπου η μεγαλύτερη στην ιστορία. Όμως οι δαπάνες παραμένουν επίσης σχετικά υψηλές στην υγεία, στις υποδομές των πόλεων (όχι όμως και στην απέραντη γαλλική ύπαιθρο) και – παραδόξως για μια χώρα με υπερβολικό συγκεντρωτισμό – στους τοπικούς δημοσίους υπαλλήλους. Στο μεταξύ, και ο ιδιωτικός τομέας της Γαλλίας δανείστηκε με μεγάλη ευχαρίστηση.

Η γαλλική πολιτική προσωποποιείται γύρω από τη φιγούρα του προέδρου. Αφού ο πρώην τραπεζίτης των Rothschild Εμανουέλ Μακρόν, ανέλαβε τη θέση της προεδρίας το 2017, η λέξη «νεοφιλελεύθερος» διαπέρασε τον γαλλικό λόγο. Η Γαλλία πλέον περιγράφεται συστηματικά ως μια «νεοφιλελεύθερη έρημος», με το κράτος της να υποτίθεται ότι έχει κατακερματιστεί από τους Θατσερικούς.

Στη νέα εποχή της μετά-αλήθειας, άλλες παράλογες πεποιθήσεις έγιναν κυρίαρχες, όπως η ιδέα ότι η Γαλλία ήταν καταραμένη (όπως δείχνει η κορυφαία σε παγκόσμιο επίπεδο, γαλλική απαισιοδοξία, στις δημοσκοπήσεις) ή ότι κατευθυνόταν προς φυλετικό εμφύλιο πόλεμο.

Στη συνέχεια, από το 2022, τα παγκόσμια επιτόκια αυξήθηκαν, τιμωρώντας τα σπάταλα κράτη. Το 10ετές κόστος δανεισμού της Γαλλίας έχει εκτοξευθεί στο 3,5%, παρόμοιο με αυτό της Ελλάδας και της Ιταλίας , αν και χαμηλότερο από αυτό των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Στην πραγματικότητα, όπως συμβαίνει συχνά, η δυσλειτουργία της Γαλλίας αντικατοπτρίζει τη δυσλειτουργία της Βρετανίας. Ένας λόγος για τον οποίο τα δύο κράτη συνεργάζονται στον τομέα της άμυνας είναι ότι κανένα από τα δύο δεν έχει τα χρήματα να δράσει μόνο του. Είναι σαν δύο μικρές εταιρείες που συγχωνεύονται για να επιβιώσουν στις διεθνείς αγορές.

Επειδή η Γαλλία δαπανά υπερβολικά στο εσωτερικό της, δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να βοηθήσει την Ευρώπη να αντισταθεί στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο αμυντικός της προϋπολογισμός εξακολουθεί να είναι μόνο 2% του ΑΕΠ. Πρόσφατα επισκέφτηκα ένα εργοστάσιο όπλων που κατασκευάζει drone παρακολούθησης. Φαντάστηκα ότι παρήγαγε χιλιάδες, αλλά μου είπαν: «Ο γαλλικός στρατός έχει 14».

Πώς να μειώσουμε άλλες δαπάνες; Οι άνθρωποι του Μπαιρού προσπαθούν να πείσουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης διακηρύσσοντας τον απίθανο ισχυρισμό ότι το ΔΝΤ μπορεί να παρέμβει. Η αντιπολίτευση συμφωνεί ότι το χρέος πρέπει να μειωθεί, αλλά δεν συμφωνεί σε κανένα μέτρο που θα πετύχαινε κάτι τέτοιο. Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή και τα δύο κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης είναι ακροαριστερά ως προς τις οικονομικές τους θέσεις: η La France Insoumise του Μελανσόν και το Rassemblement National της Λεπέν, το οποίο είναι ακροδεξιό μόνο στο μεταναστευτικό και σε πολιτισμικά ζητήματα. Και τα δύο κόμματα φιλοδοξούν να αυξήσουν το έλλειμμα μειώνοντας την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 64 ετη (στα οποία την αύξησε ο Macron) στα 62, ή ακόμα και στα 60.

Η μείωση των δαπανών θα απαιτούσε συμβιβασμό. Αλλά αυτό είναι πλέον αδιανόητο στη γαλλική πολιτική. Το σχόλιο του Μακρόν μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ότι η Γαλλία «δεν ήταν μεταρρυθμίσιμη» φαίνεται σωστό.

Η πιθανότητα είναι να συνεχιστεί η στασιμότητα, με το γαλλικό χρέος να αυξάνεται περαιτέρω από το σημερινό 116% του ΑΕΠ. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, που είναι ήδη το μεγαλύτερο στοιχείο του προϋπολογισμού, με προβλεπόμενα 66 δισ. ευρώ φέτος, έχει αρχίσει να εκτοπίζει άλλες δαπάνες. Περαιτέρω υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης θα ωθούσαν προς τα πάνω το κόστος δανεισμού.

Η επικρατούσα πρόβλεψη είναι ότι η ακροδεξιά θα κερδίσει την προεδρία το 2027, πιθανώς επισπεύδοντας την κρίση χρέους. Πάντα αμφέβαλλα γι’ αυτό: το πολιτικό σωσίβιο της Γαλλίας είναι ότι η άκρα αριστερά και η υποτιθέμενη άκρα δεξιά εξακολουθούν να μισούν η μία την άλλη. Αλλά ένα ατύχημα γίνεται όλο και πιο πιθανό.