Ιστορικές στιγμές για το Κράτος της Παλαιστίνης – Τι σηματοδοτεί η Δυτική αναγνώριση

Η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερους υποστηρικτές, καθώς πολλές παγκόσμιες δυνάμεις, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και ο Καναδάς, αναμένεται να αναγνωρίσουν τις επόμενες ώρες το Κράτος της Παλαιστίνης ενόψει της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Η επίσημη αναγνώριση από τρεις χώρες του G7 – δύο εκ των οποίων είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ – καθώς και από την Αυστραλία, την Πορτογαλία, το Βέλγιο κι άλλες, θα σηματοδοτήσει ένα συμβολικό ορόσημο για το παλαιστινιακό ζήτημα. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση στην περιοχή καθιστά σχεδόν αδύνατο να φανταστεί κανείς ότι η λύση των δύο κρατών, μέσω της οποίας ένα κυρίαρχο παλαιστινιακό κράτος θα συνυπάρχει με το Ισραήλ, θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.

Πολλοί αναλυτές και ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα δεκαετιών ισραηλινής πολιτικής, η οποία στοχεύει να σαμποτάρει τη λύση των δύο κρατών, με την ανέγερση εβραϊκών οικισμών σε παλαιστινιακή γη και την αποδυνάμωση της Παλαιστινιακής Αρχής (PA), η οποία κυβερνά μέρη της επικράτειας. Άλλοι κατηγορούν την ίδια την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία παραμένει αντιδημοφιλής στους Παλαιστινίους και θεωρείται από πολλούς αδύναμη, διεφθαρμένη και χωρίς νομιμοποίηση.

Ο Yossi Mekelberg, ανώτερος σύμβουλος του βρετανικού think tank Chatham House και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, δηλώνει στο CNN ότι το παλαιστινιακό κράτος είναι πιο μακριά από ποτέ από το να γίνει πραγματικότητα, από τότε που οι Συμφωνίες του Όσλο καθιέρωσαν μια διαδικασία ειρήνης, πάνω από τρεις δεκαετίες πριν. «Και σε ό,τι αφορά τις σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστινίων, βρίσκονται στη χειρότερη κατάσταση, πιθανότατα, από το 1948 (όταν το Ισραήλ κήρυξε την ανεξαρτησία του)» επισημαίνει.

Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, η πιο ακροδεξιά στην ιστορία του Ισραήλ, εμφανίζεται αμετάκλητη στην ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους. Απόψεις και θέσεις που στο παρελθόν προωθούνταν από περιθωριακά, ακροδεξιά τμήματα της ισραηλινής κοινωνίας έχουν πλέον γίνει κυρίαρχες, με υπουργούς να καλούν ανοιχτά για την προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και για την εκδίωξη των Παλαιστινίων από τη Γάζα.

Ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών του Ισραήλ, Μπεζαλέλ Σμότριχ, δεν άφησε περιθώρια αμφιβολίας νωρίτερα φέτος, όταν δήλωσε ότι η έγκριση χιλιάδων νέων εβραϊκών κατοικιών στη Δυτική Όχθη θα «θάψει μόνιμα την ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους, γιατί δεν υπάρχει τίποτα να αναγνωριστεί και κανείς να το αναγνωρίσει».

Η μετατόπιση αυτή έχει προκαλέσει ανησυχία στους υποστηρικτές της λύσης των δύο κρατών. «Είναι πολύ ξεκάθαροι ως προς το ότι δεν θέλουν ποτέ να δουν ένα παλαιστινιακό κράτος και κάνουν ό,τι χρειάζεται για να το εμποδίσουν, και πιστεύω ότι αυτός είναι ο βασικός λόγος που ώθησε το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, τη Γαλλία… να κάνουν αυτό το βήμα τώρα» υπογραμμίζει η Julie Norman, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο University College London και ανώτερη συνεργάτης στο Royal United Services Institute (RUSI), έναν βρετανικό think tank για την άμυνα και την ασφάλεια.

Αυτή η συλλογιστική αποτυπώνεται στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου μια κοινοβουλευτική επιτροπή με επιρροή ζήτησε από την κυβέρνηση να αναγνωρίσει το Κράτος της Παλαιστίνης τώρα «όσο υπάρχει ακόμα κράτος να αναγνωρίσουμε».

Διαρκώς επεκτεινόμενοι οικισμοί

Ο ΟΗΕ θεωρεί την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη κατεχόμενη Δυτική Όχθη και τη Γάζα ως παλαιστινιακά εδάφη, και τη γη που θα αποτελούσε το μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος.

Ωστόσο, η Ανατολική Ιερουσαλήμ έχει προσαρτηθεί εδώ και καιρό από το Ισραήλ, ενώ οι δεκαετίες διεύρυνσης των ισραηλινών οικισμών στη Δυτική Όχθη έχουν μετατρέψει το δυνητικό κράτος σε ένα σύνολο ασύνδετων παλαιστινιακών θυλάκων, αποκομμένων μεταξύ τους από σημεία ελέγχου, δρόμους και εκτάσεις γης που ελέγχονται από τον ισραηλινό στρατό.

Περίπου 700.000 Ισραηλινοί έποικοι, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι Εβραίοι, ζουν πλέον στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, σε οικισμούς που θεωρούνται παράνομοι βάσει του διεθνούς δικαίου.

Αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί. Τους τελευταίους μήνες, η κυβέρνηση Νετανιάχου έχει εγκρίνει μια μαζική επέκταση των οικισμών, περιλαμβανομένου του σχεδίου E1, ενός αμφιλεγόμενου έργου για την ανέγερση χιλιάδων νέων κατοικιών, που θα κόψουν ουσιαστικά τη Δυτική Όχθη στα δύο. Ανακοινώνοντας την επανέναρξη του σχεδίου τον Αύγουστο, ο Σμότριχ δεν έκρυψε τις προθέσεις του. «Το παλαιστινιακό κράτος σβήνεται από το τραπέζι όχι με συνθήματα, αλλά με πράξεις» δήλωσε.

Ο Lior Amihai, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης Peace Now, μιας ισραηλινής μη κυβερνητικής οργάνωσης που υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών και παρακολουθεί την επέκταση των οικισμών και τη βία στη Δυτική Όχθη, τονίζει στο CNN ότι η κατάσταση εκεί δεν έχει υπάρξει ποτέ τόσο τραγική.

«Οι ερευνητές μας στο πεδίο βρίσκουν νέους οικισμούς σε εβδομαδιαία βάση, δρόμοι κατασκευάζονται και δημιουργούνται παράνομα σε τακτική βάση. Η προσάρτηση ήδη συμβαίνει» λέει.

«Η βία από τους εποίκους που οδηγεί στην εκδίωξη παλαιστινιακών κοινοτήτων, η βία κατά των γυναικών, των παιδιών, των ηλικιωμένων ανδρών, συμβαίνει σε πρωτοφανή κλίμακα και χωρίς καμία λογοδοσία, αν όχι με την υποστήριξη των ισραηλινών αρχών επιβολής του νόμου, όπως ο στρατός και η αστυνομία».

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 1.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη μετά από τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Η Γάζα, εν τω μεταξύ, έχει σχεδόν μετατραπεί σε ερείπια μετά από σχεδόν δύο χρόνια αδιάκοπων βομβαρδισμών και χερσαίων επιχειρήσεων που εξαπολύει το Ισραήλ.

Ένας στους δέκα κατοίκους της Γάζας έχει σκοτωθεί ή τραυματιστεί στον πόλεμο, σύμφωνα με πρώην αρχηγό των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, με τον συνολικό αριθμό να ξεπερνά τις 200.000. Πολλοί διεθνείς εμπειρογνώμονες και οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων της Διεθνούς Ένωσης Μελετητών Γενοκτονιών, δύο κορυφαίων ισραηλινών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μιας ανεξάρτητης έρευνας του ΟΗΕ, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το Ισραήλ έχει διαπράξει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα.

Ζήτημα ασφαλείας

Τόσο το Ισραήλ όσο και ο στενότερος και ισχυρότερος σύμμαχός του, οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν επικρίνει τα σχέδια του Ηνωμένου Βασιλείου και άλλων χωρών να αναγνωρίσουν ένα παλαιστινιακό κράτος.

Ωστόσο, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ απομονώνονται όλο και περισσότερο. Οι χώρες που θα αναγνωρίσουν την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση θα ενταχθούν σε περισσότερες από 140 χώρες που το έχουν ήδη πράξει. Ενώ η αναγνώριση περιοριζόταν στο παρελθόν κυρίως σε μη δυτικές χώρες, τα τελευταία χρόνια τα δεδομένα έχουν αλλάξει, με περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Καραϊβικής να κάνουν αυτό το βήμα.

Αρκετοί Ισραηλινοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Νετανιάχου, τους έχουν κατηγορήσει ότι «ανταμείβουν την τρομοκρατία», μια κατηγορία που επανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Ο Elliott Abrams, ο οποίος έχει υπηρετήσει σε τρεις κυβερνήσεις των Ρεπουμπλικάνων, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης θητείας του Τραμπ, πιστεύει πως οι αποφάσεις των χωρών να αναγνωρίσουν το παλαιστινιακό καθοδηγούνται από εσωτερικές πολιτικές πιέσεις.

«Αυτό δεν ωφελεί καθόλου ούτε έναν Παλαιστίνιο. Είναι αποτέλεσμα εσωτερικής πολιτικής πίεσης από την αριστερά και από μουσουλμανικές ομάδες… αυτές είναι δημοκρατίες και αντιδρούν στις επιθυμίες των ψηφοφόρων. Αλλά δεν θα βοηθήσει καθόλου τους Παλαιστίνιους» ισχυρίζεται στο CNN. Ο ίδιος, ο οποίος τώρα είναι ανώτερος ερευνητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, συγκαταλέγεται σε αυτούς που υποστηρίζουν ότι η λύση των δύο κρατών για τη σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης δεν είναι πλέον βιώσιμη – εν μέρει επειδή, όπως λέει, το Ισραήλ δεν μπορεί να το επιτρέψει.

«Το κρίσιμο ερώτημα για το Ισραήλ είναι, ειδικά μετά τις 7 Οκτωβρίου, η ασφάλεια. Το Ισραήλ έχει τώρα τη δυνατότητα να μπαίνει και να βγαίνει από τη Δυτική Όχθη κατά βούληση, επιχειρώντας κατά της Χαμάς κι άλλων τρομοκρατικών ομάδων. Αν η Παλαιστίνη ήταν κυρίαρχο κράτος, το Ισραήλ θα έχανε αυτή τη δυνατότητα, οπότε δεν νομίζω ότι υπάρχει πραγματική πιθανότητα για ένα παλαιστινιακό κράτος» υποστηρίζει.

Αλλά, σύμφωνα με τη Julie Norman και τον Lior Amihai, η ασφάλεια του Ισραήλ είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος είναι απαραίτητο.

«Όσο υπάρχει κατοχή, όσο υπάρχει ισραηλινός έλεγχος στις περιοχές, πάντα θα υπάρχει κάποιου είδους αντίσταση σε αυτό, είτε είναι η Χαμάς είτε κάποια άλλη οργάνωση».

«Αυτό θα είναι απαραίτητο για την ασφάλεια του Ισραήλ. Δεν είναι ανταμοιβή στη Χαμάς, αν ζητηθεί να αφοπλιστεί για να μπορέσει να προχωρήσει αυτό το σχέδιο» προσθέτει η Norman, αναφερόμενη στη Διακήρυξη της Νέας Υόρκης που εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τις τελευταίες ημέρες.

Το ψήφισμα, το οποίο περιγράφει τα βήματα προς τη λύση των δύο κρατών και υποστηρίζει μια κυβέρνηση χωρίς τη Χαμάς για την Παλαιστίνη, αναφέρει ότι η διακυβέρνηση, η εφαρμογή του νόμου και η ασφάλεια πρέπει να ανήκουν αποκλειστικά στην Παλαιστινιακή Αρχή (PA), με κατάλληλη διεθνή υποστήριξη.

Η Χαμάς κυβερνά τη Γάζα από το 2007, όταν ανέλαβε την εξουσία μετά από έναν σύντομο εμφύλιο πόλεμο με την αντίπαλη φατρία Φατάχ, η οποία κυριαρχεί στην PA. Από τότε, δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές.

Όσον αφορά το κατά πόσο το σχέδιο είναι εφαρμόσιμο, ο Amihai έχει μια απλή απάντηση. «Είναι πάντα θέμα τιμής και εναλλακτικών λύσεων. Αν η εναλλακτική λύση είναι να έχουμε ένα κράτος απαρτχάιντ χωρίς ασφάλεια, χωρίς δημοκρατία, τότε δεν είναι εναλλακτική».

«Και φυσικά, ακόμα και αν χρειαστεί να απομακρυνθούν μισό εκατομμύριο έποικοι (από την κατεχόμενη Δυτική Όχθη), είναι ένα τίμημα που αξίζει να πληρωθεί για να έχουμε δημοκρατία για όλους τους ανθρώπους, ελευθερία για όλους τους ανθρώπους και ασφάλεια για όλους τους ανθρώπους».

Οι συμβολισμοί έχουν σημασία

Αναλυτές από όλο τον κόσμο αναγνωρίζουν ότι, αυτή τη στιγμή, η πραγματικότητα στην περιοχή καθιστά αδύνατο ένα λειτουργικό παλαιστινιακό κράτος – ακόμα κι αν διαφωνούν ως προς το αν αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το Ισραήλ έχει ξοδέψει δεκαετίες υπονομεύοντας τη λύση των δύο κρατών, ή αν η Παλαιστινιακή Αρχή θεωρείται δυσλειτουργική και διεφθαρμένη.

Ωστόσο, πολλοί λένε ότι, αν και η αναγνώριση από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και άλλες χώρες δεν θα αλλάξει αυτή την πραγματικότητα άμεσα, θα μπορούσε να αρχίσει να κινεί τα νήματα.

Ο Ardi Imseis, αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά, πρώην αξιωματούχος του ΟΗΕ στη Μέση Ανατολή και συγγραφέας του βιβλίου του 2023 «The United Nations and the Question of Palestine», υποστηρίζει ότι η κίνηση αυτή δεν είναι απλώς συμβολική.

«Παρόλο που η πράξη αναγνώρισης είναι πολιτικό ζήτημα, από τη στιγμή που γίνεται, προκύπτουν πολύ σαφείς νομικές συνέπειες που επηρεάζουν τις υποχρεώσεις του κράτους βάσει του διεθνούς δικαίου» εξηγεί στο CNN.

Μεταξύ αυτών, αναφέρει τις υποχρεώσεις για σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας του αναγνωρισμένου κράτους, καθώς και για αποδοχή του θεμελιώδους δικαιώματος αυτοάμυνας από το αναγνωρισμένο κράτος, σε περίπτωση παράνομης χρήσης βίας.

«Αυτοί οι τρεις κανόνες είναι θεμελιώδεις για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Και στην Παλαιστίνη, ο καθένας από αυτούς παραβιάζεται από το Ισραήλ» επισημαίνει, επικαλούμενος τη γνωμοδότηση του 2024 του Διεθνούς Δικαστηρίου, του ανώτατου δικαστηρίου του ΟΗΕ, ότι η ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ είναι παράνομη.

Το κατά πόσον η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους από αυτές τις παραπάνω χώρες θα συνοδευτεί από οποιαδήποτε ουσιαστική δράση παραμένει ασαφές, δεδομένης της επί δεκαετίες αποτυχίας της διεθνούς κοινότητας να στηρίξει τα ειρηνευτικά σχέδια με συγκεκριμένα μέτρα.

Η Διακήρυξη της Νέας Υόρκης περιγράφει τα βήματα που πρέπει να κάνουν το Ισραήλ, η Παλαιστινιακή Αρχή και η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας επιβολής περιορισμών σε όσους προσπαθούν να τους υπονομεύσουν. Ο Mekelberg από το Chatham House δηλώνει ότι, αν αυτά τα μέτρα υλοποιηθούν, θα μπορούσαν να κάνουν πραγματική διαφορά.

Τα ευρωπαϊκά κράτη ειδικότερα θα μπορούσαν να ασκήσουν πολύ μεγαλύτερη πίεση στο Ισραήλ μέσω εμπορικών περιορισμών, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μακράν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ. «Θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλη οικονομική πίεση. Για παράδειγμα, κάθε φορά που ανακοινώνεται η ανέγερση νέων οικισμών, θα πρέπει να υπάρχει κάποια αντίδραση που να έχει οικονομικό και διπλωματικό αντίκτυπο» εξηγεί.

Η ΕΕ έχει επιβάλει κυρώσεις σε ορισμένους εποίκους και έχει δηλώσει ότι θα επανεξετάσει τη συμφωνία σύνδεσης με το Ισραήλ. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την επιβολή νέων κυρώσεων κατά των «ακροδεξιών υπουργών και βίαιων εποικιστών» και την άρση ορισμένων εμπορικών παραχωρήσεων, κάτι που ουσιαστικά θα σήμαινε την επιβολή νέων δασμών στο Ισραήλ.

Η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης, σύμφωνα με τον Mekelberg, λειτουργεί προς δύο κατευθύνσεις, επιβάλλοντας μεγαλύτερες υποχρεώσεις στην Παλαιστινιακή Αρχή. «Από την παλαιστινιακή σκοπιά, είναι μια ευθύνη. Αν είσαι κράτος, συμπεριφέρεσαι διαφορετικά, ή θα έπρεπε να συμπεριφέρεσαι διαφορετικά, και αυτό πρέπει να δοκιμαστεί, γιατί στο τέλος της ημέρας και οι δύο πλευρές πρέπει να κάνουν παραχωρήσεις».