Ο Ένκε Φεζολλάρι ανεβάζει στη σκηνή την αντιπολεμική κραυγή του Ρίτσου

Ο Γιάννης Ρίτσος υπήρξε ποιητής που ήξερε να αφουγκράζεται την Ιστορία και να τη μετουσιώνει σε ποίηση. Στον Φιλοκτήτη, έναν από τους εμβληματικούς δραματικούς μονολόγους της «Τέταρτης Διάστασης», ο ποιητής αγγίζει τις πληγές του ατόμου και της κοινωνίας, φέρνοντας στο προσκήνιο τη μοναξιά, την προδοσία, την ευθύνη και τον πόλεμο. Αυτή η βαθιά αντιπολεμική φωνή επιστρέφει στη σκηνή μέσα από μια performance με τη σκηνοθετική και ερμηνευτική υπογραφή του Ένκε Φεζολλάρι για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων στο Θέατρο Noūs – Creative Space κάθε Κυριακή από τις 5 Οκτωβρίου.

Ο Ρίτσος στον απόηχο του πολέμου και η παράσταση

Το έργο τοποθετείται στον δέκατο χρόνο του Τρωικού Πολέμου, με τον Νεοπτόλεμο να επισκέπτεται τον εγκαταλελειμμένο στο νησί Φιλοκτήτη, προσπαθώντας να του αποσπάσει τα όπλα του Ηρακλή. Ο ώριμος ήρωας ακούει βουβός, ενώ ο νεαρός γιος του Αχιλλέα μιλά για μνήμες, παιδικά τραύματα και την αγωνία της ενηλικίωσης.

Η παράσταση λειτουργεί ως στοχασμός πάνω στα διλήμματα που φέρνει η Ιστορία. Ο Φιλοκτήτης εκπροσωπεί τη δημόσια, «πολεμική» διάσταση της ύπαρξης, ενώ ο Νεοπτόλεμος τη βαθιά ιδιωτική και ευάλωτη. Ο Ρίτσος δεν στήνει ένα ηρωικό έπος, αλλά μια ποιητική πράξη συμφιλίωσης: ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη, στην ευθύνη και την ελευθερία, στον άνθρωπο και την Ιστορία.

Η υπόθεση

Καλοκαιριάτικο απόγευμα, σε μια ερημική ακρογιαλιά νησιού-ίσως της Λήμνου.
Δέκατος χρόνος του Τρωικού πολέμου. Ο χρησμός λέει πως χωρίς τον Φιλοκτήτη και τα όπλα του Ηρακλή που αυτός έχει, η Τροία δεν κατακτιέται. Τον Φιλοκτήτη, στο έρημο νησί που τον έχουν εγκαταλείψει οι σύντροφοί του καθ’οδόν προς την Τροία, τον επισκέπτεται ο Νεοπτόλεμος, ο γιός του Αχιλλέα, παρέα με τον Οδυσσέα. Προσπαθεί να του αποσπάσει τα όπλα. Να πείσει τον ήρωα να επιστρέψει στη μάχη.

Ο Νεοπτόλεμος μιλάει προς τον Φιλοκτήτη με μια εξομολογητική διάθεση, ο Φιλοκτήτης ακούει βουβός τον Νέο σε μια επώδυνη αναδρομή του στο παρελθόν. Συγκεκριμένα στην παιδική του ηλικία με τις εικόνες του πατέρα και της μητέρας, προσώπων που κυριαρχούν στο ψυχικό σύμπαν του παιδιού. Ο Νεοπτόλεμος, νεαρό παιδί και ο Φιλοκτήτης ώριμος και γεμάτος κατανόηση άνδρας.
Στο δραματικό μονόλογο του Γιάννη Ρίτσου ο Φιλοκτήτης δεν μιλά. Μιλά μόνον ο νεαρός Νεοπτόλεμος. Και μιλά για την προδοσία, την εγκατάλειψη, την εκμετάλλευση, την πολιτική ευθύνη. Για την παιδική ηλικία, τη μνήμη και το τραύμα.

Ένκε Φεζολλάρι; “Ο Φιλοκτήτης του Ρίτσου μιλά για όλα όσα μας ταλανίζουν”

Ο Ένκε Φεζολλάρι σημειώνει: Ο μονόλογος του Ρίτσου είναι ένα ποίημα ταυτότητας και ένα παιχνίδι με μάσκες: ο ποιητής προσπαθεί να συμφιλιώσει δύο  πλευρές του εαυτού, με τον Νεοπτόλεμο, ως πιο ανθρώπινο και λιγότερο πολεμιστή, να αντιπροσωπεύει την ιδιωτική πλευρά του Εγώ και τον Φιλοκτήτη, ταυτισμένο με τον πόλεμο και τη νίκη, να συμβολίζει τη δημόσια. Μπορεί ο Φιλοκτήτης στο τέλος να αποφασίζει να εγκαταλείψει την εξορία του, το ποίημα όμως περιστρέφεται γύρω από τον ευάλωτο και ευαίσθητο Νεοπτόλεμο.

Ο Φιλοκτήτης του Ρίτσου μιλά για όλα όσα μας ταλανίζουν: την εσωτερική μοναξιά του ανθρώπου, τα ιδανικά, το προσωπικό και κοινωνικό-ιστορικό τραύμα του ατόμου και της κοινωνίας, την συμφιλίωση, το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα και τα παιχνίδια εξουσίας, την αλλοτρίωση της ψυχής, την οικογένεια και τα ιδεολογικά καθήκοντα του ατόμου, τις πράξεις μας που μας καθορίζουν, την απάτη και τη φιλία, τις νίκες που χάνουμε, τις μάχες που καλούμαστε να δώσουμε, τα προσωπεία που καλούμαστε να φοράμε, τον Πόλεμο σε κάθε του εκδοχή.

Σε μία Ευρώπη που αργοπεθαίνει, σε ένα Κόσμο που καταρρέει, στο αιματοκύλισμα, στις γενοκτονίες και στους πολέμους που διαπράττονται το ερώτημα παραμένει το εξής: «Γιατί ήρθαμε, γιατί πολεμήσαμε, γιατί και πού επιστρέφουμε;»

Συντελεστές

Κείμενο: Γιάννης Ρίτσος
Σκηνοθεσία – Ερμηνεία: Ένκε Φεζολλάρι
Art Direction: Σίσσυ Παπαθανασίου
Σκηνικός χώρος – Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης
Μουσική: Δάνης Κουμαρτζής
Φωτογραφίες: Ντίνα Κουμπούλη

Η παράσταση τελεί υπό την αιγίδα του Διεθνούς Analogio Festival.