“Η ΓΑΖΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΟΤΕΡΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ”

Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου δεν κάνει μια συνηθισμένη δουλειά. Την τελευταία δεκαετία εργάζεται στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα όντας επικεφαλής επειγουσών παρεμβάσεων, της ομάδας εκείνης δηλαδή που σπεύδουν πρώτοι όπου ξεσπάσει μια μεγάλη κρίση.

Μαζί με το επιτελείο της ομάδας, διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργήσουν, διαπραγματεύονται με τις αρχές, με παραστρατιωτικές ομάδες και κυβερνήσεις για το πως θα έχουν πρόσβαση στις κοινότητες που τους έχουν ανάγκη και πως θα στήσουν την παρέμβαση τους για να δράσουν άμεσα.

Όλα αυτά τα χρόνια έχει βρεθεί στις χώρες που βιώνουν τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έχει δει η ανθρωπότητα. Μεταξύ αυτών: Μοζαμβίκη, Καμερούν, Σουδάν, Νότιο Σουδάν, Μπουρκίνα Φάσο, Δημοκρατία του Κονγκό, Μπανγκλαντές, Λίβανο, Ιράκ, Υεμένη, Κολομβία και Περού.

Στα μέρη που όταν όλοι τρέχουν για να φύγουν και να σωθούν είναι στην ομάδα που έρχεται για να μείνει και να υποστηρίξει όσους το έχουν περισσότερο ανάγκη. Έτσι και στην Γάζα, τον Νοέμβριο του 2023 ήταν στην ομάδα εκείνη που παρενέβη πρώτη στην περιοχή.

Όπως εξηγεί, ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα υπήρχαν ήδη από το 1989 όμως όταν ξεκίνησε η απάντηση του Ισραήλ στην επίθεση της 11ης Οκτωβρίου οι ομάδες όλων των ανθρωπιστικών οργανισμών παρέλυσαν και απομακρύνθηκαν με εκκενώσεις, δεδομένου ότι δεν υπήρχε κανένα εχέγγυο ασφαλείας. Λόγω της σφοδρότητας της επίθεσης αποφασίστηκε ότι θα έπρεπε να μπει στην Γάζα μια νέα ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, που έμεινε για δύο μήνες περίπου.

Το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου θα μοιραστεί τις εμπειρίες του από την Γάζα αλλά και από την πρόσφατη επίσκεψή του στην Δυτική όχθη στο πλαίσιο του 7ου Διεθνούς Forum Δημοσιογραφίας του iMEdD, σε συζήτηση με θέμα «Γάζα και Σουδάν: Η ορατή και η αθέατη κρίση».

– Πόσο δύσκολο ήταν να μπείτε στην Γάζα;
Η Γάζα είναι η μεγαλύτερη τραγική ειρωνεία που έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ. Η Γάζα είναι τόσο μικρή που κανονικά το να περάσεις από το νότο στο βορρά σε ένα νοσοκομείο, δεδομένης της υποδομής που υπάρχει, δεν θα έπαιρνε παραπάνω από μια ώρα.

Στο Κονγκό, για να φτάσουμε σε σημεία όπου πρέπει να αντιμετωπιστεί μία έξαρση ελονοσίας, μπορεί να μας πάρει μέρες γιατι δεν υπάρχουν υποδομές και πρόσβαση.

Παρόλο που το έδαφος στη Γάζα είναι πάρα πολύ εύκολο, υπήρξε μία από τις δυσκολότερες κρίσεις που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε. Αυτά τα δύο χρόνια που δραστηριοποιούμαστε έχουμε δει ότι είναι από τα πλέον αδύνατα περιβάλλοντα για να μπορέσει κάποιος οργανισμός της δικής μας εμπειρίας να δραστηριοποιηθεί. Έτσι, η προσφορά μας στη Γάζα είναι πολύ περιορισμένη σε σχέση με την απεραντοσύνη των αναγκών.

Για παράδειγμα το να φτάσει υλικό από τα σύνορα της Ράφα σε κάποιο άλλο σημείο στην Ράφα ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Στον Βορρά δεν είχαμε καθόλου πρόσβαση. Πολλά αιτήματά μας να φτάσουμε στον Βορρά απορρίφθηκαν.

Αρχικά, περιμέναμε πολλές εβδομάδες στην έρημο Σινά για να μπούμε. Τότε ακόμα ευελπιστούμε στις περίφημες ιατρικές εκκενώσεις ασθενών που έγιναν με το σταγονόμετρο και ακόμα και τώρα είναι ένα από τα μεγαλύτερά μας θέματα.

Από τότε που μπήκαμε, αλλά και τώρα, οι περιορισμοί ήταν πάντα τεράστιοι. Όπως ξέρουμε πολύ καλά δεν υπάρχουν ούτε τρόφιμα, ούτε νερό, ούτε ιατρικός εξοπλισμός, ούτε καύσιμα. Δεν περνούσαν μέσα υλικά και όταν περνούσαν και έφταναν στα σύνορα, δεν ήταν ποτέ δυνατόν να υπάρξει ελεύθερη διακίνηση εντός της Γάζας. Υπάρχουν περίοδοι που η πολιορκία είναι πλήρης – όπως όλοι αυτοί οι τελευταίοι μήνες- και άλλες περίοδοι που η διακίνηση αγαθών γίνονταν με το σταγονόμετρο.

Η διαπραγμάτευση που κάναμε ήταν δύσκολη και αβέβαιη. Η διαπραγμάτευση είναι όλη μας η ζωή στην Γάζα και η ισραηλινή διαπραγμάτευση ήταν πάντα εξαιρετικά δύσκολη.Όλο αυτό το διάστημα δεν υπήρξε μια σταθερή παρέμβαση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Δηλαδή έχουμε κλείσει δεκάδες δομές. Όσο ήμουν εγώ εκείνους τους δύο μήνες, έκλεισα δύο δομές και έδιωξα τις ομάδες μας γιατι είχαμε δεχτεί εντολές εκκένωσης στην περιοχή. Αυτό συνέβη ξανα και ξανά και όχι μονο με εντολές εκκένωσης αλλά και με βομβαρδισμούς πλησίον μας, οπότε αναγκαστικά έπρεπε να αφήσουμε τα νοσοκομεία στα οποία βρισκόμασταν.

-Τι είδατε μπαίνοντας στην Γάζα;
Ακόμα και πριν μπούμε στην Γάζα όταν ήμασταν σε μια μικρή πόλη στην έρημο Σινά με είχε συγκλονίσει ότι παρότι δεν ακούγαμε κάτι το βράδυ έτρεμαν τα τζάμια. Ρωτούσαμε τους Αιγύπτιους τι συμβαίνει και μας έλεγαν «βομβαρδίζουν την Γάζα».

Όταν φτάσαμε στην πρώτη πόλη, την Χαν Γιουνίς δεν υπήρχε ψυχή στους δρόμους. Κοιτούσα γύρω μου και αναρωτιόμουν «μα πού είναι ο κόσμος;». Είχα δει μόνο μια ηλικιωμένη με ένα κάρο που κουβαλούσε λαχανικά και σκεφτόμουν ποιός θα τα αγοράσει, αφού δεν υπήρχε κανείς.

Αν και τότε στην αρχή έλεγαν ότι ο Βορράς είναι το επίμαχο σημείο επειδή εκεί ήταν το διοικητήριο της Χαμάς, οι βομβαρδισμοί ήταν ανέκαθεν παντού και έτσι οι άνθρωποι ήταν κρυμμένοι.

Λίγες ώρες αργότερα άρχισαμε να ακούμε βομβαρδισμούς. Σείονταν όλα και τότε ήταν που κατάλαβα ότι μπήκα στην Γάζα.

Όταν μπήκαμε ήμασταν εμείς, ο Ερυθρός Σταυρός και τα Ηνωμένα Έθνη. Ήμασταν σταγόνες στον ωκεανό. Προσπαθούσαμε να μαζέψουμε τις ντόπιες ομάδες των υγειονομικών, οι οποίες είχαν σκορπιστεί παντού για να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Οι ανάγκες ήταν οι ίδιες που ακούτε τώρα, δεν υπήρχαν τρόφιμα ούτε καύσιμα και νερό. Ξεκινήσαμε να διανέμουμε νερό στην πόλη. Στους δρόμους βλέπαμε ανθρώπους να κόβουν τα δέντρα από τις νησίδες για να τα κάψουν και να μπορέσουν ό,τι έβρισκαν.

-Τι σας μεταφέρουν οι ομάδες που βρίσκονται τώρα στο πεδίο;
Τώρα είναι δύσκολα τα πράγματα. Όταν ήμουν εκεί δεν μπορούσαμε  να μιλήσουμε για λιμό. Ήμασταν στην Παλαιστίνη όχι σε υποσιτιζόμενες περιοχές του Σαχέλ, στην Αφρική. Ο κόσμος  άντεξε για μήνες. Τα παιδιά άντεξαν. Αλλά αυτή την στιγμή μιλάμε για λιμό ξεκάθαρα. Τελείωσε.

Επί σειρά μηνών δεν περνάει αρκετό νερό. Δεν υπάρχουν καύσιμα για να μετακινηθούν τα βυτιοφόρα και να διανεμηθεί. Δεν περνάει φαγητό.

Εμείς τον περασμένο μήνα, τον Αύγουστο, μόνο στις δικές μας μονάδες είχαμε 4.000 περιπτώσεις υδαρής διάρροιας που για τα παιδιά που είναι είδη υποσιτισμένα, αυτό ενέχει σοβαρότατος κινδύνους. Αυτά βλέπουν οι συνάδελφοι.

Βλέπουν πολλούς νεκρούς στα σημεία όπου γίνονται διανομές τροφίμων. Δεχόμαστε τραυματίες οι οποίοι μας εξιστορούν ότι περίμεναν για αλεύρι και βομβαρδίστηκαν. Υπάρχει αυτός ο τεράστιος εκτοπισμός που είναι κάτι εντελώς εξωπραγματικό. Ένα εκατομμύριο ανθρώπων θα τοποθετηθούνσε περίπου το 15% της λωρίδας, η οποία λωρίδα ούτως ή άλλως ξέραμε ότι είχε μια από τις μεγαλύτερες πυκνότητες παγκοσμίως. Και έχεις μια ανθρωπιστική ζώνη η οποία έχει βομβαρδιστεί άπειρες φορές. Αυτά βλέπουν οι συνάδελφοι και λένε ότι δεν ξέρουν που να στήσουν και τι να κάνουν.

 

– Τι κάνουν χωρίς ιατροφαρμακευτικό υλικό;
Κάνουν ό,τι μπορούν. Ποτέ δεν έχουν αρκετά αναισθητικά ούτε και υλικό. Φανταστείτε ότι οι συνάδελφοι πλένουν τις ήδη χρησιμοποιημένες γάζες για να τις ξαναχρησιμοποιήσουν. Δεν έχεις κανένα έλεγχο πλέον των μολύνσεων και βεβαίως δεν βλέπεις τους ασθενείς όπως θα έπρεπε γιατί έρχονται συνέχεια καινούργιοι με σοβαρά τραύματα.

– Ποιά εικόνα σας έχει μείνει ανεξίτηλη από την εμπειρία σας;
Θυμάμαι μπήκα μια φορά στη κλινική και είδα έναν άνθρωπο μεσήλικα να κάθεται σε μια καρέκλα και να περιμένει. Είχε εξωτερικές μεταλλικές βέργες καθ’ όλο το μήκος των δύο ποδιών του. Οι μεταλλικές βέργες ήταν ιατρική παρέμβαση για να κρατηθούν τα κατάγματα που πρέπει να τού προκλήθηκαν σε όλα τα οστά, από τη λεκάνη ως το γόνατο κι από το γόνατο μέχρι την φτέρνα. Το οστικό κύμα και τα θραύσματα από έναν βομβαρδισμό του κατέστρεψαν τα κόκκαλα.

Εκεί που περίμενε ο άνθρωπος ήθελε να αλλάξει στάση και ζήτησε να του φέρουν μια καρέκλα για να βάλει τα πόδια του οριζόντια πάνω. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πόσο άλλαξε το πρόσωπό του από τον πόνο. Εκεί που ήταν νέος φαίνονταν σαν να ήταν 80 χρονών. Και αυτό το πράγμα θα συνέβαινε και όποτε περπατούσε. Δεν θα μπορέσει να δουλέψει όπως ήξερε. Θα ζει με αυτόν τον πόνο. Ο πόνος του, είναι πόνος για την οικογένειά του.

Η ψυχική οδύνη αυτών των ανθρώπων αλλά και του ίδιου του θύματος, είναι ανείπωτη. Στην θέση του βρισκονται και πολλά παιδιά.

Είναι μια ανείπωτη φρίκη, η οποία όμως έχει επηρεάσει όχι απλά μια μειονότητα ανθρώπων, αλλά χιλιάδες νεκρών και πάνω από 160.000 τραυματίες. Και αυτό το πράγμα δεν θα το καταλάβουμε ποτέ. Αυτόν τον πόνο δεν θα το καταλάβουμε ποτέ, αν και θα έπρεπε να είναι πόνος όλων μας.

Αν μπεις στη Γάζα και ζήσεις μια εικόνα σαν κι αυτή, τότε μόνο ίσως μπορείς να καταλάβες ότι έχει ποδοπατηθεί το νομικό πλαίσιο που είχαμε φτιάξει για να μην ξαναγίνουν αυτά. Είμαστε μάρτυρες μιας ασύλληπτης γενοκτονίας. Δεν υπάρχει πλαίσιο και πλέον υπάρχει αποδεκτό προηγούμενο με την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας. Και δεν έχουμε καταλάβει ότι έτσι, κανένας μας δεν θα είναι ασφαλής και θωρακισμένος από κάτι παρόμοιο.

– Πώς βιώνετε την επιστροφή από μια τέτοια αποστολή;
Με απογοήτευση. Με λυπεί το γεγονός ότι αδυνατούμε να καταλάβουμε ότι αυτά τα πράγματα αγγίζουν τον καθέναν από εμάς. Έχουμε μάθει να επικεντρωνόμαστε στον δικό μας μικρόκοσμο και υπάρχει ένας εγωισμός – που ίσως είναι φυσικός.

Είναι σκέτη απογοήτευση το ότι έχουμε φτάσει να είμαστε τόσο προηγμένοι, να επικοινωνούμε και ξαφνικά στην Γάζα να έχουμε μπλακ άουτ στις επικοινωνίες.

Έχω πάψει να πιστεύω ότι επειδή πάμε στις κρίσεις αυτές φτάνουν να έχουν ένα κάποιο αίσιο τέλος. Αλλά προσπαθώ να επικεντρωθώ στον άνθρωπο, τον Αχμέντ ή τη Φατιμά που γνώρισα. Σε κάποιον που ανέφερε ένας συνάδελφός και έφυγε κρατώντας ένα μπαστούνι, αλλά τουλάχιστον έφυγε ολόκληρος. Σε αυτό το μικρό παιδί που κάποια στιγμή ήρθε και σε αγκάλιασε χωρίς να ξέρει ποιος είσαι αλλά σε ένιωσε κοντά τους επειδή είσαι εκεί μαζι του.

Επικεντρώνεσαι λοιπόν σε αυτό το μικρό κομμάτι και ξέρεις ότι δεν θα αλλάξεις κανέναν κόσμο. Όμως μπορείς να αλλάξεις τη ζωή αυτής της μάνας που έχασε δύο παιδιά και καταφέραμε και γυρίσαμε το τρίτο στο σπίτι της.

Θυμάμαι μια γιαγιά στην Δυτική Όχθη που ήρθε και μου είπε «θέλω να σου πω ευχαριστώ, γιατί εσύ δεν έχεις καμία υποχρέωση να είσαι εδώ». Είναι αυτά τα μηνύματα καμιά φορά που σε κρατάνε και είναι ο λόγος για τον οποίον θα συνεχίσω να είμαι εκεί. Για αυτούς τους λίγους ανθρώπους που έχουν όνομα. Γιατί είναι ένα πρόβλημα ότι σε αυτές τις κρίσεις χάνεται ο ανθρώπινος χαρακτήρας του θύματος. Αυτό γίνεται και με τους Παλαιστινίους. Δεν είναι όλοι μια μάζα.

Κρέμεσαι από αυτές τις αναμνήσεις που είναι πραγματικών ανθρώπων.