Το Σύνταγμα ανήκει σε όλους και σε κανέναν

Η συζήτηση για τον Αγνωστο Στρατιώτη είναι μια ακόμη μαρτυρία της ελληνικής παραδοξότητας. Η χώρα όπου ανθεί η φαιδρά πορτοκαλέα και όλοι απλώνουμε το χέρι να κόψουμε καρπό από το δέντρο. Ο Πρωθυπουργός έκανε μια εξαγγελία που αρχικά μοιάζει ακατανόητη: ο στρατός αναλαμβάνει τη φύλαξη ενός δημόσιου χώρου στο κέντρο της Αθήνας. Πίσω της κρύβει ένα καψόνι προς τον υπουργό Αμυνας και κλείσιμο ματιού προς το πιο συντηρητικό ακροατήριο.

Διότι, αν η ευθύνη για την πλατεία (και όχι το μνημείο) περάσει στο Υπουργείο Εθνικής Αμυνας, ο Νίκος Δένδιας θα βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να δώσει εντολή για να αφαιρεθούν τα ονόματα των νεκρών των Τεμπών, που γράφτηκαν στην επιφάνεια της πλατείας. Και η απομάκρυνση κάθε στοιχείου που «βεβηλώνει» τον χώρο θα ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους που τώρα γνέφουν στη ρητορική της Λατινοπούλου με τη φράση «τα λέει καλά η κοπέλα».

Η αντιπολίτευση, αντί να σταθεί στο σοβαρό ζήτημα της εμπλοκής του στρατού σε ρόλο αστυνόμευσης, αντέδρασε με την ίδια ελαφρότητα. Περιέγραψε σκηνές από κάποιο δυστοπικό μέλλον, με πάνοπλους φαντάρους να διώχνουν διαδηλωτές από το Σύνταγμα. Ο δε δήμαρχος Αθηναίων επέλεξε να εμφανιστεί ως κυβερνήτης αμερικανικής πολιτείας που κάνει αντίσταση στον Τραμπ.

Κι όμως, το ζήτημα θα μπορούσε να λυθεί απλά και θεσμικά: με νόμο που θα απαγορεύει τις μόνιμες εγκαταστάσεις διαμαρτυρίας στην πλατεία Συντάγματος. Να μην επιτρέπονται αντίσκηνα, παράγκες, αυτοσχέδιες κατασκευές. Η πλατεία είναι – και πρέπει να παραμείνει – ο κορυφαίος χώρος δημόσιας διαμαρτυρίας στη χώρα. Αλλά άλλο διαμαρτυρία, άλλο κατάληψη δημόσιου χώρου επ’ αόριστον.

Κάποιοι θεωρούν ακόμη και αυτόν τον περιορισμό αυταρχικό. Ας δούμε, όμως, τις συνέπειες. Αν δεχθούμε ότι ο καθένας μπορεί να στήσει «μόνιμο σημείο διαμαρτυρίας» στο Σύνταγμα, ποιος θα βάζει τα όρια; Μέχρι χθες ήταν ο Πάνος Ρούτσι. Η διαμαρτυρία του συνδέθηκε με μια εθνική τραγωδία και ατύπως του αναγνωρίστηκε ένα ηθικό δικαίωμα. Αύριο θα κατασκηνώσει ένας πατέρας που έχασε το παιδί του από ιατρικό λάθος. Μετά κάποιος που χάνει το σπίτι του σε πλειστηριασμό. Κάποιος άνεργος που καταγγέλλει αδικία. Ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος. Θα αποφασίζουμε ανά περίπτωση; Θα κάνουμε ψηφοφορία στα social media; Θα κρίνει ο εκάστοτε δήμαρχος;

Ας το πω ωμά: όσοι ζητούν απόλυτη ελευθερία «ατομικής κατάληψης» της πλατείας, ανοίγουν τον δρόμο για βαθιά τοξικές καταστάσεις. Θέλετε παράδειγμα; Πηγαίνουν και κατασκηνώνουν στο Σύνταγμα συγγενείς δολοφονημένων χρυσαυγιτών. Θα απαιτήσουν κι αυτοί «δικαίωμα μόνιμης διαμαρτυρίας». Και τότε ποιος θα αρνηθεί και με ποιο κριτήριο; Η περίπτωση αυτή δεν εξισώνεται με τον Ρούτσι, ούτε συγκρίνεται ηθικά. Αλλά όταν ανοίγεις μια τέτοια πόρτα, δεν έχεις πια μηχανισμό θεσμικής αξιολόγησης για να την κλείσεις.

Το Σύνταγμα είναι και πρέπει να μείνει χώρος ζωντανής δημοκρατίας. Χώρος πορείας, συνάθροισης, διαμαρτυρίας. Εκεί μπορείς να πας, να σταθείς, να φωνάξεις, να διαφωνήσεις με την εξουσία. Αλλά στην καρδιά της πλατείας υπάρχει ένα μνημείο: του Αγνώστου Στρατιώτη. Είναι αφιερωμένο σε όσους πέθαναν για την πατρίδα. Οσοι πέθαναν από την πατρίδα έχουν όλη την υπόλοιπη χώρα για να στηθούν τα δικά τους μνημεία. Οχι εκεί.

Υ.Γ. Το να σβηστούν τώρα τα ονόματα των νεκρών θα αποτελεί ύβρι και θα προσβάλλει τις οικογένειες τους. Αυτή είναι πια μία συζήτηση που θα γίνει όταν τελειώσει η δίκη.