Στρατός στις αμερικανικές πόλεις: Ο πόλεμος άρχισε από τα μέσα

Συμπληρώνεται ένας χρόνος από την επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία. Ποιος είναι σήμερα ο κύριος εχθρός του;

Αν πάρουμε τοις μετρητοίς όσα λέει, ο εχθρός εντός των συνόρων –καταρχάς οι μετανάστες, αλλά και οι άστεγοι, οι κάθε λογής αντιφρονούντες και οι εγκληματίες που θεωρούνται ανάξιοι να ζουν– είναι εξίσου επικίνδυνος με τον εξωτερικό: «Δεχόμαστε εισβολή εκ των έσω. Δεν διαφέρει από έναν ξένο εχθρό, αλλά είναι πιο δύσκολο από πολλές απόψεις επειδή δεν φορούν στολές», έλεγε ο Τραμπ στα τέλη Σεπτέμβρη, σε μια συνάντηση ανώτατων αξιωματικών στη Βιρτζίνια. Η παρουσία και μόνο αυτού του εσωτερικού εχθρού σημαίνει πως «ορισμένες από αυτές τις επικίνδυνες πόλεις πρέπει να τις χρησιμοποιήσουμε ως πεδία εκπαίδευσης του στρατού μας».

Στα λόγια, λοιπόν, ο εχθρός της κυβερνώσας Ακροδεξιάς δεν έχει χρώμα και πατρίδα. Στην πράξη, ωστόσο, ο στρατός έχει κηρύξει ήδη πόλεμο, αρχίζοντας από τον «εσωτερικό εχθρό». Αυτή η εφιαλτική εφαρμογή του συνθήματος «Πρώτα η Αμερική» δεν είναι αναπάντεχη. Με ποια αφορμή, όμως, κατέβηκε ο στρατός στις πόλεις; Τι επιδιώκει ο Τραμπ περνώντας, από τη χρήση ενός ιδιωτικού στρατού οπαδών (όπως στα έκτροπα του Καπιωλίου το 2021), στην εργαλειοποίηση πλέον του ομοσπονδιακού στρατού, της Εθνοφρουράς; Πώς στέκεται η αμερικανική κοινωνία απέναντι σε αυτή την κλιμάκωση του αυταρχισμού – και με ποιον τρόπο μπορεί να προστατευτεί;

Πρωτόγνωρο ναι, αναπάντεχο όχι

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Μέσα στην πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου, ο Τραμπ διέταξε την ανάπτυξη περισσότερων από 4.000 μελών της Εθνοφρουράς στο Λος Άντζελες, για να καταστείλει διαδηλώσεις κατά της βίαιης Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Τελωνείων (ICE). Σαν να μην έφτανε αυτό, κινητοποιήθηκαν άλλοι 700 πεζοναύτες, προς υποστήριξη των αρχών επιβολής του νόμου.

Στα μέσα Αυγούστου, σειρά είχε η πρωτεύουσα Ουάσινγκτον: 800 στρατιώτες βρέθηκαν δίπλα στις Αρχές για να ισοπεδώσουν καταυλισμούς αστέγων: στη λογική του Τραμπ, η παρουσία των φτωχών στον δημόσιο χώρο δεν είναι αποτυχία της κρατικής κοινωνικής πολιτικής, αλλά αντικοινωνικό έγκλημα. Δεν είναι μόνο απόκληροι, είναι και επικίνδυνοι εχθροί. Στις 27 Σεπτεμβρίου, 200 στρατιώτες της Εθνοφρουράς στάλθηκαν στο Πόρτλαντ, το οποίο ο Τραμπ παρουσίαζε ως πόλη «σπαρασσόμενη από πόλεμο» και «υπό πολιορκία» από «όχλο antifa». Τελευταία – για την ώρα– πράξη του δράματος: στις 5 Οκτωβρίου, 300 στρατιώτες διατάχθηκαν «να προστατεύσουν ομοσπονδιακούς αξιωματικούς και περιουσίες», αυτή τη φορά στο Σικάγο. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι Δημοκρατικοί κυβερνήτες των πολιτειών παρουσιάζονταν ως ανίκανοι, αν όχι υποψήφιοι κατηγορούμενοι με βάση τον νόμο περί ανταρσίας του 1807.

Η έκταση αυτής της στρατιωτικοποίησης είναι πρωτόγνωρη, ακόμα και για τα δεδομένα των ΗΠΑ. Δεν είναι, ωστόσο, αναπάντεχη. Το έδαφος για μια ολική στροφή της αμερικανικής κοινωνίας στον αυταρχισμό έχει στρωθεί από χρόνια:

• Το 1992, μετά την αθώωση τεσσάρων λευκών αστυνομικών που βιντεοσκοπήθηκαν να κακοποιούν τον μαύρο Ρόντνεϊ Κινγκ, και την εξέγερση που ξέσπασε στο Λος Άντζελες, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια ζήτησε από τον Τζορτζ Μπους στρατιωτική βοήθεια, και ο Πρόεδρος, ενεργοποιώντας τον νόμο περί ανταρσίας, κινητοποίησε την Εθνοφρουρά κατά των διαδηλωτών.
• Το 2020, ο Τραμπ ζήτησε από τους κυβερνήτες αρκετών πολιτειών να αναπτύξουν τα στρατεύματα της Εθνοφρουράς τους στην Ουάσινγκτον για να καταστείλουν τις διαμαρτυρίες μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό στη Μινεάπολη. Πολλοί συμφώνησαν, στέλνοντας στρατεύματα.
• Το 2022, ο Ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης της Φλόριντα Ρον ΝτεΣάντις δημιούργησε μια πολιτειακή πολιτοφυλακή πέρα από την Εθνοφρουρά, τη «Φρουρά της Πολιτείας της Φλόριντα» (Florida State Guard), την οποία έθεσε υπό τις διαταγές του. Τελείως καταχρηστικά, μάλιστα, την έστειλε να συνδράμει το Τέξας στις επιχειρήσεις εναντίον μεταναστών στα σύνορα.
• Μόνο το 2024, 12 πολιτείες έστειλαν στρατεύματα της Εθνοφρουράς για να βοηθήσουν το Τέξας στις παράνομες επιχειρήσεις του στα σύνορα.

Ήδη από το 2023 ήταν γνωστό ότι ο Τραμπ σχεδίαζε να ενεργοποιήσει τον νόμο περί ανταρσίας από την πρώτη κιόλας μέρα της νέας θητείας του, ως το «απόλυτο εργαλείο» για την καταστολή των αντιπάλων της αμερικανικής Ακροδεξιάς.

Αφορμές και πραγματικοί στόχοι

Αφορμή για την κινητοποίηση του στρατού ήταν οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν για τις επιχειρήσεις του διαβόητου ICE, αρχικά στο προάστιο Πάραμαουντ, όπου διαμένουν ισπανόφωνοι: επρόκειτο για περιοχή όπου αναζητούν μεροκάματο ανειδίκευτοι εργάτες. Στις διαμαρτυρίες αυτές συλλαμβάνονταν άτομα απλώς επειδή αρνούνταν να απομακρυνθούν ή επιχειρούσαν να εμποδίσουν τη μεταγωγή και τις συλλήψεις ισπανόφωνων εργατών. Η αντιμετώπιση διαδηλώσεων αλληλεγγύης σε μετανάστες ακόμα και με λίγες εκατοντάδες συμμετέχοντες είναι τόσο δυσανάλογη, που δεν αποτελεί παρά πρόσχημα και αφορμή.

Η στοχοποίηση ιδίως των ισπανόφωνων συμπίπτει με απειλές και προκλήσεις εναντίον της Βενεζουέλας και της Κολομβίας. Η πολιτική αυτή, που αναμένεται να κλιμακωθεί τις επόμενες μέρες, προκαλεί αναπόφευκτες αναλογίες με την αντιμετώπιση της Αυστρίας, της Σουδητίας και των «ελαττωμένης εθνικής συνείδησης πληθυσμών» στην Κεντρική Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του ’30. Δεν είναι τυχαία η σύγχυση που καλλιεργεί η κυβέρνηση μεταξύ εγκληματικότητας (που αντιμετωπίζουν οι δυνάμεις επιβολής του νόμου) με τη στρατιωτική απειλή (που αφορά το στρατό).

Ως άνθρωπος του θεάματος, ο Τραμπ σκηνοθετεί μια εικόνα κρίσης, εξαπολύοντας δυνάμεις του ICE να ασχημονούν και να ασκούν αδιανόητη βία στα σώματα μεταναστών. Οι αναμενόμενες αντιδράσεις, υπολογισμένο μέρος αυτής της μεθοδευμένης κρίσης που έρχεται δήθεν να επιλύσει ο στρατός, προβάλλονται ως σκηνικό έκτακτης ανάγκης, με τις συνήθεις υπερβολές και τερατολογίες του Τραμπ. Όμως, η «έκτακτη ανάγκη» είναι το τέλος της δημοκρατικής πολιτικής: όχι πια συζήτηση και αντιπαράθεση – πολιτική θα κάνει μόνο ο στρατός για λογαριασμό του Προέδρου. Για να κερδίσει νομιμοποίηση αυτή η διαρκής εκτροπή, ωστόσο, πρέπει οι Δημοκρατικοί κυβερνήτες να ταυτιστούν με την «παράνομη» μετανάστευση και τη βαριά εγκληματικότητα, που στη λογική της Ακροδεξιάς είναι το ίδιο.

Στην προηγούμενη θητεία του Τραμπ, η λογική της διακυβέρνησής του ήταν να μεταθέτει ευθύνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στις πολιτείες: επρόκειτο για μια λογική «αποκέντρωσης», που προκάλεσε εκατόμβες θυμάτων μέσα στην πανδημία. Τους τελευταίους μήνες βλέπουμε το αντίστροφο: την υπερσυγκέντρωση εξουσιών, με βάση το Project 2025, και τώρα την κινητοποίηση του στρατού, ώστε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση να επιβληθεί στις πολιτείες που ελέγχουν οι Δημοκρατικοί. Ας μην ξεχνάμε ότι σε λίγες μέρες επίκεινται εκλογές στη Νέα Υόρκη και ενδιάμεσες εκλογές μέσα στο 2026: σε μια διαρκή προεκλογική περίοδο, η χρήση του στρατού λειτουργεί ως φόβητρο σε αντίπαλους υποψηφίους και ψηφοφόρους. Σαν διαρκής απειλή πραξικοπήματος.

Στην περίπτωση του Τραμπ, επιπλέον, δεν υπάρχει πολιτικό ζήτημα που να μην έχει και οικονομική πλευρά. Μπορεί, λοιπόν, το κυνήγι κεφαλών μεταναστών να λειτουργεί ως πρόσχημα για την εμπέδωση του φασισμού και τη στρατιωτική πειθάρχηση της αμερικανικής κοινωνίας, στο φόντο και της διεθνούς αστάθειας. Το μεταναστευτικό, ωστόσο, έχει και την αυτοτέλειά του: ο Τραμπ κατεβάζει τον στρατό για να ικανοποιήσει τη βαθιά δεξιά δεξαμενή των Ρεπουμπλικάνων, αλλά και για να προστατεύσει τις επιχειρήσεις του διαβόητου ICE – μαζί με τα οικονομικά συμφέροντα πολλών δισεκατομμυρίων που συνδέονται με τις δραστηριότητες κράτησης, επεξεργασίας δεδομένων και απέλασης μεταναστών. Ένα πρόσφατο εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ του AnalystNews δείχνει ότι στις δραστηριότητες αυτές εμπλέκονται συμφέροντα μεγιστάνων όπως ο Τζεφ Μπέζος, ο Ίλον Μασκ και ο Πίτερ Τιλ, και γνωστές εταιρείες όπως η Παλαντίρ.

Η αμερικανική κοινωνία

Ο φόβος που δημιουργεί ο στρατός στους δρόμους δεν έχει εξαφανίσει την ευθυκρισία των Αμερικανών: σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε το πρακτορείο Reuters, περίπου το 58% –επτά στους δέκα Δημοκρατικοί και οι μισοί Ρεπουμπλικάνοι– θεωρούν ότι ο στρατός πρέπει να κινητοποιείται μόνο απέναντι σε εξωτερικές απειλές. Ο ένας μετά τον άλλο, οι Δημοκρατικοί κυβερνήτες προσβάλλουν τις προεδρικές αποφάσεις με ένδικα μέσα: διατηρώντας τη μνήμη των καταχρήσεων εξουσίας του βρετανικού αποικιακού στρατού, το αμερικανικό Σύνταγμα δίνει στους κυβερνήτες των πολιτειών την εξουσία να διατηρούν την τάξη στα σύνορα κάθε πολιτείας – πνεύμα που ενσωματώνει ο νόμος Posse Comitatus, του 1878, που γενικά απαγορεύει στον στρατό να συμμετέχει στην επιβολή του νόμου.

Η ενεργοποίηση του νόμου περί ανταρσίας από τον Τραμπ, ως αντίβαρο στον Posse Comitatus, δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Μόλις πρόσφατα, εξάλλου, ομοσπονδιακός δικαστής του Όρεγκον επικαλέστηκε το άρθρο 12406 του Αμερικανικού Κώδικα περί ομοσπονδιακής κινητοποίησης της Εθνοφρουράς, επιχειρηματολογώντας κατά της απόφασης του Τραμπ να στείλει στρατό ενάντια στις διαμαρτυρίες στο Πόρτλαντ.

Οι διαμαρτυρίες ενάντια στον μιλιταριστικό κατήφορο της αμερικανικής Ακροδεξιάς πληθαίνουν – και μας αφορούν άμεσα. Η στρατιωτικοποίηση της καθημερινότητας είναι πλέον ψηλά στην ατζέντα όχι μόνο του Τραμπ, αλλά και των εγχώριων μιμητών του.