ΕΙΔΑΜΕ ΤΟ ΤΖΟΝΙ ΜΠΛΕ – Ο ΓΙΩΡΓΗΣ ΤΣΟΥΡΗΣ ΞΕΓΥΜΝΩΝΕΙ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΔΡΙΣΜΟ

Ο Γιωργής Τσουρής δεν κάνει «θέατρο χαρακτήρων» με την κλασική έννοια. Χτίζει θεατρικούς μικρόκοσμους που μοιάζουν επικίνδυνα οικείοι, μέσα στους οποίους οι άνθρωποι δεν υποδύονται ρόλους, αλλά αναπαράγουν τρόπους ύπαρξης που όλοι έχουμε συναντήσει: στο σπίτι, στην παρέα, σε εκείνες τις βραδιές που ξεκινούν με πλάκα και καταλήγουν σε αλήθειες που κανείς δεν ήθελε να ειπωθούν.

Μετά τα «170 Τετραγωνικά» – μια παράσταση που δεν σημείωσε απλώς επιτυχία, αλλά δημιούργησε πιστό κοινό – ο Γιωργής Τσουρής δεν αντιμετωπίζεται πια ως ένας ταλαντούχος δημιουργός της γενιάς του, αλλά ως φωνή μιας θεατρικής γραφής που συνομιλεί ευθέως με τις ρωγμές της σύγχρονης ελληνικής ζωής με εκείνο το σπάνιο μείγμα χιούμορ και πικρής αλήθειας που σε διαλύει και σε απενοχοποιεί ταυτόχρονα.

Τώρα παρουσιάζει το «Τζόνι Μπλε», μία νεόκοπη μαύρη κωμωδία μυστηρίου βουτηγμένη στα νερά της σημερινής Ελλάδας. Μάλιστα, αυτή τη φορά δεν αξιοποιεί προσωπικά βιώματα. Εμπνέεται από το πολυβραβευμένο «Small Engine Repair» του John Pollono και γράφει ένα έργο εμποτισμένο με τη δική του ιδιοσυγκρασία.

Το υπόγειο – ένας συμπιεσμένος αντρικός μικρόκοσμος

Στο υπόγειο μιας πολυκατοικίας στη Νέα Ιωνία αναμέσα σε χαλασμένες παλιές τηλεοράσεις, βιντεοκασέτες, ραδιόφωνα, βίδες και εργαλεία, τρεις φίλοι δίνουν ραντεβού σε μια κλασική «βραδιά συμφιλίωσης» που μοιάζει να τα έχει όλα: ένα μπουκάλι ακριβό ουίσκι – το Τζόνι Μπλε, σύμβολο της φιλίας τους- πατατάκια, πίτσα, παλιούς καβγάδες, βωμολοχίες, κλασικά ροκ τραγούδια, λαϊκά άσματα και αυτή τη γνώριμη συνήθεια των ανδρών να κρύβουν την ευαλωτότητά τους μέσα από χοντροκομμένα αστεία.

Ο ένας είναι πατέρας μιας έφηβης κοπέλας που μόλις πέρασε στις πανελλήνιες, οι άλλοι δύο, παιδικοί του φίλοι που τους έχει καλέσει -υποτίθεται-για να τα ξαναβρούν. Όμως, η βραδιά δεν έχει σκοπό να επουλώσει, αλλά να ξεσκεπάσει.

Ένας απρόσκλητος νεαρός επισκέπτης είναι αυτός που “τραβά την περόνη της χειροβομβίδας” και τα πάντα αλλάζουν σε μία μόλις στιγμή. Και το “ανδρικό πάρτι” μετατρέπεται σε τελετουργία κρίσης και τιμωρίας. Οι τρεις φίλοι θα βρεθούν μπροστά σε μια απόφαση που δεν είναι απλώς ηθική, αλλά υπαρξιακή. Από εκεί και πέρα, δεν έχει σημασία τι θα κάνουν. Έχει σημασία αν θα μπορούν να ζήσουν με αυτό.

Τζόνι Μπλε: Ένα παζλ μνήμης και ενοχής

Το έργο εξελίσσεται σταδιακά διατηρώντας έντονη μία αύρα μυστηρίου. Ο θεατής καλείται να συναρμολογήσει τα γεγονότα προκειμένου να βρει την αλήθεια που προκύπτει σταδιακά, μέσα από λάθη, παύσεις, βλέμματα που παγώνουν για ένα δευτερόλεπτο πριν ξαναγυρίσουν στο χαλαρό ύφος της παρέας.

Το χιούμορ – όπως και σε όλα τα έργα του Τσουρή- δεν λειτουργεί απλώς ως ανάσα, λειτουργεί σαν αντισώμα στην αμηχανία, σαν άμυνα στην ενοχή. Το γέλιο ξεσπά για να κρύψει την αγωνία κι έπειτα, σχεδόν ειρωνικά, την αποκαλύπτει. Η κωμωδία και το δράμα δεν εναλλάσσονται, συνυπάρχουν κολλητά, όπως ακριβώς συμβαίνει στη ζωή, εκεί όπου μια φράση μπορεί να σε κάνει να γελάσεις και αμέσως μετά να σε πνίξει ένας κόμπος στον λαιμό.

Ο Γιωργής Τσουρής δε διστάζει να εκθέσει τον σύγχρονο άνδρα. Μέσα από τρεις ετερόκλητες ανδρικές φιγούρες το «Τζόνι Μπλε» αποδομεί κομμάτι κομμάτι την κουλτούρα που είθισται να αποκαλούμε «ανδρικό κώδικα».

Το σκηνικό ξεκινά σαν «πλάκα», όπως πολλές φορές ξεκινά η -– δήθεν αθώα- βία. Όμως σιγά σιγά στήνεται μία διαλεκτική ανάμεσα σε έννοιες όπως η δικαιοσύνη και η αυτοδικία, ανάμεσα στην ανάγκη να υπερασπιστείς ό,τι αγαπάς και στον κίνδυνο να αναπαράγεις την ίδια βία που σε σημάδεψε.

Εκεί, το έργο αποκτά κοινωνικοπολιτική διάσταση, χωρίς να γίνεται διδακτικό: δείχνει ότι η πατριαρχία δεν είναι αφηρημένο σχήμα, αλλά μια κληρονομιά που εγγράφεται στα πρώτα βλέμματα, στις πρώτες αποσιωπήσεις, στο σπίτι, στον φίλο, στον πατέρα που δεν μίλησε ποτέ, στον άντρα που έμαθε να αγαπά βίαια γιατί έτσι του έμαθαν να αγαπά.

Το έργο δεν αφήνει στο απυρόβλητο ούτε τη φιγούρα της μητέρας, εκείνη τη μορφή που το ελληνικό οικογενειακό αφήγημα συχνά τοποθετείται σε θέση ιερότητας, σχεδόν υπεράνω ευθύνης. Στο «Τζόνι Μπλε» η μητρική αγάπη δεν παρουσιάζεται ως απόλυτη προστασία, αλλά ως ανθρώπινη, άρα και ατελής. Μια μητέρα μπορεί να αγαπά, αλλά να ξεχνά. Να νοιάζεται, αλλά να μην βλέπει. Αυτή η λεπτομέρεια – ειπωμένη σχεδόν ξώφαλτσα μέσα στην παράσταση – είναι από τις πιο κοφτερές στιγμές του έργου.

Γιατί θυμίζει ότι η βία δεν είναι πάντα ορατή. Είναι και παραίτηση. Είναι και η αγάπη που δεν έφτασε εγκαίρως. Κι έτσι, το έργο μετατοπίζεται από την απλή καταγγελία της πατριαρχικής αντρικής συμπεριφοράς σε κάτι πολύ πιο σύνθετο: ένα σχόλιο για το πώς ολόκληρη η οικογένεια, ως μηχανισμός αγάπης αλλά και λήθης, συντηρεί – ακόμη και άθελά της – τη σιωπή που πληγώνει.

Δεν υπάρχει εύκολη λύση μέσα στην παράσταση. Υπάρχει μόνο ένα μεγάλο, επίμονο ερώτημα: Πώς λυτρώνεσαι από μια βία που σε διαμόρφωσε; Και τι τελικά συνιστά βία;

Οι ερμηνείες

Οι πέντε πρωταγωνιστές συγκροτούν ένα είδος κλειστού κυκλώματος που φορτίζεται σιγά σιγά μέχρι να γίνει επικίνδυνο. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης, στον ρόλο του πατέρα, δεν επιλέγει ούτε την εύκολη δραματικότητα ούτε τη στερεοτυπική φιγούρα του «άντρα που ξεσπά». Κρατάει μέσα του μια ένταση που σαν ρεύμα διατρέχει σκηνή τη σκηνή, μέχρι να γίνει σαφές ότι κάτι ανείπωτο βράζει μέσα στην ψυή του.

Δίπλα του, ο Γιωργής Τσουρής – με το γνώριμο μείγμα ειρωνείας και εσωτερικότητας – λειτουργεί σαν καταλύτης στη σκηνή: αλλάζει τη θερμοκρασία μόνο με το βλέμμα, μετακινεί τον τόνο της σκηνής χωρίς δραματικές εξάρσεις και εκεί που προκαλεί το γέλιο, εκεί προκαλεί και τη συγκίνηση.

Ο Μάνος Καζαμίας κουβαλά σπάνια θεατρική ισορροπία: βαρύτητα και αυτοσαρκασμός μαζί, μια ενέργεια που δεν μοιάζει «υποκριτική», αλλά βγαλμένη από τις πραγματικές ανδρικές φιλίες που γεννήθηκαν μέσα από κοινά χτυπήματα.

Η Βάλια Παπακωνσταντίνου, με τη λεπτή αλλά κοφτερή της παρουσία, δεν λειτουργεί ως «γυναικείο αντίβαρο» αλλά ως ρωγμή στο ανδρικό σύστημα, ενώ ο νεαρός Στρατής Χατζησταματίου εισβάλλει στη σκηνή σαν απρόβλεπτος παράγοντας — με εκείνη τη φρεσκάδα που δεν έχει ακόμα κωδικοποιηθεί μέσα στους άγραφους νόμους της ανδρικής συμπεριφοράς.

Παρά την εκρηκτική φύση του έργου, κανένας δεν ξεφεύγει σε υπερβολή. Όλοι συντονίζονται και παίζουν με αξιοθαύμαστη αυτοσυγκράτηση, σαν να φοβούνται ότι αν αφήσουν το συναίσθημα ανεξέλεγκτο, η σκηνή θα εκραγεί πριν την ώρα της.

Συμπέρασμα

Με το «Τζόνι Μπλε», ο Γιωργής Τσουρής επιβεβαιώνει ότι δεν ενδιαφέρεται να γράψει «εύκολα» έργα για να προσφέρει πρόσκαιρη ικανοποίηση το κοινό. Αντίθετα, του ζητά να σταθεί απέναντι σε μια ιστορία που ξεκινά σαν κωμωδία και καταλήγει να του καθρεφτίζει τις πιο σκοτεινές του βεβαιότητες.

Ο Γιωργής Τσουρής ανήκει πλέον στους δημιουργούς που ορίζουν έναν νέο κώδικα ρεαλισμού στο ελληνικό θέατρο, έναν ρεαλισμό που δεν φοβάται ούτε τη συγκίνηση ούτε την ωμότητα και που δεν αναλώνεται σε βωμολοχίες και φωνές. Στη γραμμή των «170 Τετραγωνικών», αλλά με πιο σκοτεινή και ώριμη ματιά, το «Τζόνι Μπλε» ανοίγει έναν διάλογο που λείπει από τη δημόσια συζήτηση για τον ανδρισμό και την γονεϊκή ευθύνη.

Γιατί αν κάτι καταφέρνει η παράσταση, είναι να δείξει ότι η βία δεν είναι πάντα ορατή. Μπορεί να είναι σιωπή, αμηχανία, ένα αστείο που κρύβει κάτι πιο σκληρό. Κι εκεί, μέσα σε αυτή τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στο γέλιο και στο τράνταγμα, βρίσκεται η αλήθεια που ο Γιωργής Τσουρής επιμένει να ξεσκεπάζει.