ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ: ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΤΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΣΗΜΕΙΑ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΡΟΧΩΡΟΥΝ ΤΑ ΕΡΓΑ
Με το FloodHub όλοι οι Δήμοι της Περιφέρειας Αττικής γνωρίζουν με ακρίβεια οικοδομικού τετραγώνου ποιοί δρόμοι στην επικράτειά τους θα πλημμυρίσουν ανάλογα με την βροχόπτωση. Από τους Δήμους που πλήττονται περισσότερο, μόνο τρεις μας απάντησαν για το τι έργα προσπαθούν να προχωρήσουν.
Πριν λίγες μέρες, με την κακοκαιρία Byron βρεθήκαμε για ακόμα μια φορά θεατές στο ίδιο έργο: δρόμοι μετατρέπονται σε ορμητικούς χειμάρρους, πεζοδρόμια πλημμυρίζουν και μπαζωμένα ποτάμια υπερχειλίζουν.
Όσο και αν οι σφοδρές κακοκαιρίες παρουσιάζονται ως πρωτόγνωρα φαινόμενα, στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν δικαιολογίες, ειδικά για το λεκανοπέδιο.
Μετά από ανάθεση της Περιφέρειας Αττικής, η Επιχειρησιακή Μονάδα ΒEYOND με επιστημονικό υπεύθυνο τον Διευθυντή Ερευνών, Χάρη Κοντοέ, έχει δημιουργήσει το FloodHub, ένα γεωπληροφοριακό σύστημα εκτίμησης κινδύνου πλημμυρών, το οποίο δείχνει με ακρίβεια οικοδομικού τετραγώνου: ποιες περιοχές θα πλημμυρίσουν σε διαφορετικά σενάρια, ποιες από τις υποδομές που θα πληγούν είναι περισσότερο ευάλωτες και πού θα μπορούσαν να κατευθυνθούν οι πολίτες για να είναι ασφαλείς.
Σε αυτό έχουν πρόσβαση όλοι οι Δήμοι της Περιφέρειας Αττικής. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το χρησιμοποιούν ή ότι έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα.
Επικοινωνήσαμε με την Αλεξία Τσούνη, επιστημονική συνεργάτρια στο ΕΑΑ και το BEYOND για να μάθουμε περισσότερα για το εργαλείο και παράλληλα, απευθύνθηκαμε σε εκείνους τους Δήμους που έχουν επίφοβα σημεία, για να μάθουμε αν έχουν προχωρήσει έργα για να αποτρέψουν τις πλημμύρες.
ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΠΟΥ ΠΛΗΜΜΥΡΙΖΟΥΝ
«Για ακόμη μια φορά επιβεβαιώθηκε η εκτίμηση κινδύνου που είχαμε κάνει» λέει στο NEWS 24/7 η κα Τσούνη σχολιάζοντας τις πρόσφατες πλημμύρες στην Αττική. «Αυτά που είχαμε υποδείξει ως κρίσιμα σημεία, αυτά είναι που πάλι πλημμύρισαν».
Οι υδρολογικές λεκάνες τις οποίες έχουν μελετήσει είναι του Κηφισού ποταμού, της Πικροδάφνης, του Σαρανταπόταμου, συμπεριλαμβανομένης της Μάνδρας, και του ρέματος Γιώργη/Κουλουριώτικου στη Νέα Πέραμο.
Μέσα από τα πλημμυρικά μοντέλα που έχουν «τρέξει» έχουν παρατηρήσει ότι οι περιοχές που πλήττονται περισσότερο είναι όσες βρίσκονται γύρω από ποτάμια και ρέματα: στην εκβολή του ρέματος της Πικροδάφνης, στις πυκνοκατοικημένες περιοχές του Αλίμου και του Παλαιού Φαλήρου, σε περιοχές εκατέρωθεν του Κηφισού όπως, Ταύρος, Αιγάλεω, Μοσχάτο, Περιστέρι, Ρέντη, Νέο Φάληρο και Μοσχάτο.
«Είδαμε ότι ο Κηφισός με τις τελευταίες πλημμύρες ανέβηκε πάρα πολύ. Είδαμε και τα περιστατικά στο Μοσχάτο, με τους επιβάτες που μεταφέρονταν στην άλλη πλευρά του πεζοδρομίου και στη Χαμοστέρνας, πάλι πλημμύρισε η ανισόπεδη διάβαση. Ακριβώς τα τετράγωνα και οι δρόμοι που έχουμε υποδείξει με την επιστημονική μας ανάλυση ότι θα πλημμυρίσουν, πλημμύρισαν» σημειώνει η ίδια.
ΤΙ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΙ ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΜΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΤΡΕΧΟΥΝ ΥΨΗΛΟ ΚΙΝΔΥΝΟ;
Λαμβάνοντας υπόψη τα πλημμυρικά μοντέλα που έχουν «τρέξει» για ακραία πλημμύρα, αποστείλαμε στους Δήμους με τα περισσότερα σημεία υψηλού κινδύνου, τρία ερωτήματα:
- Γνωρίζοντας ότι υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές στον Δήμο σας που είναι πιο επιρρεπείς στις πλημμύρες, τι ενέργειες έχετε λάβει για το ζήτημα όσον αφορά τις υποδομές στις συγκεκριμένες περιοχές;
- Έχετε ορίσει διαδρομές ασφαλούς καταφυγής και δημόσια κτήρια που μπορεί να χρησιμεύσουν ως καταφύγια για τους πολίτες που κατοίκουν σε σημεία υψηλού κινδύνου;
- Έχουν γίνει εκπαιδεύσεις πάνω σε σχέδια κινδύνου;
Οι οκτώ Δήμοι στους οποίους απευθυνθήκαμε είναι: Παλαιού Φαλήρου, Αλίμου, Μοσχάτου-Ταύρου, Αγίων Αναργύρων-Καματερού, Περιστερίου, Αιγάλεω, Νίκαιας – Ρέντη, Πειραιώς.
Από αυτούς, μόλις τρεις μας απάντησαν, παρότι έχουμε επιβεβαιώσει ότι όλοι οι Δήμοι έλαβαν τις ερωτήσεις.
Δήμος Αλίμου: Έργα που απαιτούν πολλές συνεργασίες
Όπως μας απάντησε ο Δήμαρχος Αλίμου, Ανδρέας Κονδύλης, στην πόλη τους υπάρχουν δύο σημεία όπου προκαλείται πρόβλημα με τα όμβρια σε περιπτώσεις έντονης βροχόπτωσης αλλά από τις απαντήσεις αντιλαμβανόμαστε ότι δεν έχουν προχωρήσει ακόμα τα έργα στα οποία εμπλέκονται πολλές αρχές.
«Στην οδό Κανάρη, ιδίως στο ύψος της συμβολής της με την οδό Λυσικράτους είναι το πρώτο σημείο», εξηγεί, «Για την επίλυση του προβλήματος είναι σε εξέλιξη ένα μεγάλο αντιπλημμυρικό έργο, το οποίο έχει διακοπεί και είμαστε σε συνεργασία με την Περιφέρεια (κύριος του έργου) για να το επανεκκινήσει και αποπερατώσει ο ανάδοχος».
Το δεύτερο ευάλωτο σημείο είναι ο οδός Έλλης (ρέμα Πικροδάφνης) συνεχίζει, «όπου πρέπει να προχωρήσει συνολικά η διευθέτηση και ανάπλαση του ρέματος, που έχει δρομολογήσει η Περιφέρεια, ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα. Πρόκειται για δύσκολο και πολύπλοκο έργο, όπου εμπλέκονται πολλοί Δήμοι, απαλλοτριώσεις, έχουν γίνει δικαστικές Προσφυγές και εν γένει καθυστερεί».
Τέλος, ο ίδιος σημειώνει ότι «στο πλαίσιο της διαρκούς θωράκισης της πόλης μας από τα πλημμυρικά φαινόμενα, έχουμε υπό εκτέλεση από τον Δήμο μας το έργο αποχέτευσης των ομβρίων του Λόφου Πανί, προυπολογισμού 1.000.000 €, το οποίο έχει ξεκινήσει από τον αποδέκτη (συμβολή της οδού Αγ. Διονυσίου με το ρέμα Τραχώνων), συνεχίζει στην οδό Αγ. Διονυσίου, ανεβαίνει την οδό Γερουλάνου, διασχίζει τη Λ. Αλίμου και συνεχίζει στο Λ. Πανί μέχρι την οδό Δήμητρας».
Δήμος Νίκαιας- Άγίου Ιωάννη Ρέντη: έργα που υπερβαίνουν την τοπική αυτοδιοίκηση δυσκολεύουν τις λύσεις
Αντίστοιχη περιπλοκότητα παρουσιάζει και η περίπτωση του Δήμου Νίκαιας – Αγίου Ιωάννη Ρέντη όπως την περιγράφει ο Δημαρχος, Κωνσταντίνος Μαραγκάκης, που απαιτεί την συνεργασία περιφέρειας ή άλλων Δήμων.
Στον συγκεκριμένο δήμο, όπως μας ενημερώνει ο ίδιος, οι περιοχές υψηλής τρωτότητας, βρίσκονται τόσο κατά μήκος του Κηφισού — όπου υπάρχουν κατοικίες και εγκαταστάσεις κάτω από τη στάθμη του ποταμού — όσο και στις περιοχές με απορροή υδάτων από το Όρος Αιγάλεω προς την Άνω Νεάπολη, καθώς και κατά μήκος του ρέματος Προφήτη Δανιήλ.
«Έχουν υλοποιηθεί και βρίσκονται σε εξέλιξη: παρεμβάσεις καθαρισμού και συντήρησης των δικτύων ομβρίων, ενισχύσεις σε σημεία επαναλαμβανόμενης υπερχείλισης, παρεμβάσεις μικρής κλίμακας για την άμεση θωράκιση ευάλωτων δρόμων και γειτονιών.
Ωστόσο, η ουσιαστική και οριστική αντιμετώπιση των πλημμυρικών κινδύνων προϋποθέτει εκτεταμένα έργα κεντρικής αρμοδιότητας, καθώς τα προβλήματα σχετίζονται με: τις κεντρικές υδραυλικές υποδομές του Κηφισού και την επάρκεια των αγωγών ομβρίων που καταλήγουν σε αυτόν» εξηγεί.
Πιο συγκεκριμένα, για την Άνω Νεάπολη, όπου σημειώνει ότι καταλήγουν σημαντικές απορροές από το Αιγάλεω και παρατηρούνται μεγάλοι όγκοι νερού και φερτά υλικά, έχουν υποβληθεί ολοκληρωμένες προτάσεις αντιπλημμυρικών έργων.
Παράλληλα, για το σημείο όπου το ρέμα Προφήτη Δανιήλ εκβάλλει στον Κηφισό που ο Δήμαρχος τονίζει ότι αποτελεί έναν κρίσιμο υδραυλικό κόμβο με άμεσο κίνδυνο για γειτονιές του Ρέντη: «Το ζήτημα έχει τεθεί επανειλημμένα από τον Δήμο προς τους αρμόδιους φορείς, καθώς οι απαιτούμενες παρεμβάσεις υπερβαίνουν τις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης» λέει.
Αυτό που εντοπίζει ως το πιο κρίσιμο πρόβλημα είναι η μικρή διατομή (60 εκ. έως 1 μ.) των υφιστάμενων αγωγών ομβρίων που έχουν ως αποτέλεσμα τις πλημμύρες. «Ο Δήμος έχει ήδη καταθέσει προτάσεις προς το αρμόδιο υπουργείο και την Περιφέρεια για: την προέκταση του κεντρικού συλλεκτήρα στην Άνω Νεάπολη και τη συνολική αναβάθμιση των διατομών των συλλεκτήρων, έργα που υπερβαίνουν την θεσμική αρμοδιότητα του Δήμου»
Δήμος Πειραιά: σε αναμονή για εγκρίσεις
Και ο Δήμαρχος Πειραιά, Γιάννης Μώραλης, τονίζει στο NEWS 24/7 ότι τα προβλήματα που συναντώνται στο Δήμο τους σε τέσσερα σημεία (το ρολόι στο Πασαλιμάνι, τμήματα της οδού Μιαούλη, στην διασταύρωση των Οδών Μακράς Στοάς και Τσαμαδού, στο Μικρολίμανο στην διασταύρωση των Οδών Βότση και Ακτή Κουμουνδούρου) «δεν αφορούν σε βουλωμένα ή φραγμένα φρεάτια, όπως πολλοί ανεύθυνα υποστηρίζουν, παρά στους μικρούς και περασμένων δεκαετιών αγωγούς οι οποίοι αδυνατούν να σηκώσουν τα φορτία της σημερινής εποχής. Ο ισχυρισμός μου επιβεβαιώνεται καθώς με το που σταματήσει η βροχόπτωση, τα νερά το πολύ σε 10 λεπτά έχουν απορροφηθεί αποδεικνύοντας ότι τα φρεάτια είναι καθαρά».
Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι χρειάζονται μεγάλες παρεμβάσεις αλλαγής του δικτύου των αγωγών κάτι όμως που είναι ιδιαίτερα χρονοβόρο και δαπανηρό.
«Ο Δήμος Πειραιά για τα τέσσερα σημεία αυτά αλλά και για τις περιοχές των Καμινίων στην 4η Κοινότητα και της Αγίας Σοφίας στην 5η κοινότητα έχει ολοκληρώσει τις μελέτες και τις έχει υποβάλει στην Περιφέρεια Αττικής για χρηματοδότηση. Μέχρι να εγκριθούν οι χρηματοδοτήσεις και να εκτελεστούν τα έργα δυστυχώς θα έχουμε παρόμοια φαινόμενα σε αυτά τα τέσσερα σημεία του Δήμου μας όταν θα έχουμε ακραία βροχόπτωση» καταλήγει.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΘΕΣΠΙΣΤΕΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ
Πέρα από τα αντιπλημμυρικά έργα, μια σημαντική παράμετρος στο ζήτημα είναι και η δημιουργία καταφυγίων ειδικά για τις πλημμύρες. Κάτι όμως που δεν υπάρχει στην χώρα.
Σε αντιθεση με τα καταφύγια για σεισμους που είναι εδώ και πολλά χρόνια θεσμοθετημένα, για τις πλημμύρες «δεν έχει γίνει ακόμα ούτε ένα καταφύγιο» λέει η κα Τσούνη και σημειώνει ότι κατόπιν ανάλυσης έχουν προτείνει δημόσια κτήρια που θα μπορούσαν να γίνουν καταφύγια λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς προδιαγραφές.
«Στις πλημμύρες ένα καταφύγιο δεν πρέπει να είναι ένας ανοικτός χώρος – όπως στο σεισμό- αντιθέτως, πρέπει να είναι στεγασμένος. Επιπλέον, πρέπει να είναι ένας δημόσιος χώρος, δεν πρέπει να είναι κοντά σε ρέμα και πρέπει να διαθέτει στοιχεία όπως πόσιμο νερό και τουαλέτα. Ιδανικά τέτοια καταφύγια μπορεί να είναι σχολεία. Μάλιστα προτείνουμε και διαδρομές εκκένωσης, για να φτάσουν εκεί οι πολίτες, από μεγάλες οδικές αρτηρίες που είναι σύμφωνες με τη φορά της κυκλοφορίας» εξηγεί η ερευνήτρια.
ΕΧΟΥΝ ΟΡΙΣΕΙ ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ;
Οι τρεις Δήμοι που μας απάντησαν υποστηρίζουν ότι έχουν καταφύγια, όμως μόνο ο Δήμος Αλίμου φαίνεται να έχει ορίσει και αναρτήσει στον ιστότοπο συγκεκριμένους χώρους βέβαια. Οι υπόλοιποι δύο δίνουν την αίσθηση ότι διαθέτουν γενικά σχέδια εκκένωσης και καταφυγής σε ασφαλή χώρο και όχι ειδικά προβλεπόμενους χώρους προφύλαξης για τις πλημμύρες.
Αναλυτικά οι απαντήσεις των Δήμων
Δήμος Αλίμου: Ναι, έχουμε ορίσει. Το σχετικό υλικό είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Δήμου Αλίμου. Επισημαίνουμε ότι στον Άλιμο τα σπίτια στις ευάλωτες περιοχές είναι επίφοβο να πλημμυρίσουν στους υπόγειους/ισόγειους χώρους τους (pilotis) και όχι περαιτέρω.
Δήμος Νίκαιας- Αγίου Ιωάννη Ρέντη: Σε ισόγεια σχολεία, έχουν εκπονηθεί ειδικά σχέδια εκκένωσης και καταφυγής σε ασφαλή χώρο. Οι δε πλατείες της περιοχής χρησιμεύουν ως χώρος προσωρινός συγκέντρωσης και το κοντινό κλειστό γυμναστήριο ως χώρος παραμονής και διανυκτέρευσης. Τα σχέδια έχουν ήδη διαβιβαστεί στις αρμόδιες αρχές της Περιφέρειας και της Πολιτικής Προστασίας.
Δήμος Πειραιά: O Δήμος Πειραιά διαθέτει σημεία διαφυγής σε περίπτωση ακραίων πλημμυρικών φαινομένων, ωστόσο δεν θεωρώ ότι θα φτάσουμε στην πόλη μας σε τέτοιο σημείο ώστε να χρειαστεί οι πολίτες να χρησιμοποιήσουν τους χώρους αυτούς
ΕΧΟΥΝ ΓΙΝΕΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ;
Πέρα από το να υπάρχουν όμως ασφαλείς διαδρομές και καταφύγια, κάτι σημαντικό είναι και το να είναι ενήμεροι οι πολιτες στις συγκεκριμένες γειτονιές. Από τις απαντήσεις που μας δίνουν οι Δήμοι κατανοούμε ότι έχουν γίνει εκπαιδεύεις με τις τοπικές εθελοντικές ομάδες πολιτικής προστασία, κάτι που αν και δεν είναι αμελητέο, μάλλον δεν αρκεί.
«Οι εθελοντικές ομάδες είναι πολύ σημαντικές και εμείς συνεργαζόμαστε με τις εθελοντικές ομάδες και τους κάνουμε και εκπαίδευση, αλλά πρέπει να ξέρει και ο πολίτης. Αλλά για να μάθει θα πρέπει να γίνει μια μαζική εκπαίδευση» λέει η κα Τσούνη, συμπληρώνοντας ότι «θα πρέπει να μπουν ταμπέλες στους δρόμους, που δείχνουν τις ασφαλείς διαδρομές γιατι αν σε πετύχει η πλημμύρα έξω, θα πρέπει να πας σε κάποιο σημείο που να είναι ασφαλές. Τέτοιες σημάνσεις βλέπει κανείς στην Ινδονησία για παράδειγμα». Όπως τονίζει η ίδια, όταν μια πλημμύρα μας βρει στο σπίτι, η αντίστοιχη οδηγία είναι να μεταφερθούμε σε υψηλότερους ορόφους.
Αναλυτικά οι απαντήσεις των Δήμων:
Δήμος Αλίμου: «Τα τελευταία χρόνια έχουμε συστήσει εθελοντική ομάδα Πολιτικής Προστασίας, στην οποία γίνει αρκετές εκπαιδεύσεις-ενημερώσεις για τα επικαιροποιημένα σχέδια κινδύνου πλημμύρας, καθώς και εκπαιδευτικά σεμινάρια που στοχεύουν στη σωστή εφαρμογή τους. Οι ενημερώσεις περιλαμβάνουν παρουσίαση των νέων δεδομένων για τις περιοχές υψηλής επικινδυνότητας, των διαδικασιών προειδοποίησης και κινητοποίησης, καθώς και των πρωτοκόλλων συνεργασίας με τις τοπικές αρχές και άλλους φορείς πολιτικής προστασίας. Παράλληλα, αναλύονται πραγματικά περιστατικά και καλές πρακτικές, με στόχο τη συνεχή βελτίωση της ανταπόκρισης της ομάδας. Οι εκπαιδεύσεις επικεντρώνονται στην πρακτική εξοικείωση των εθελοντών με τις επιχειρησιακές διαδικασίες, όπως:
• χρήση βασικού εξοπλισμού σε πλημμυρικό περιβάλλον,
• ασφαλείς τεχνικές προσέγγισης και διάσωσης,
• αξιολόγηση κινδύνων στο πεδίο,
• υποστήριξη κατοίκων και παροχή πρώτων βοηθειών,
• συντονισμός και επικοινωνία κατά τη διάρκεια συμβάντων.
Σημειώνουμε τέλος ότι, δεδομένου πως είναι χρήσιμο να είναι εκπαιδευμένο και ενήμερο το
σύνολο των πολιτών, ίσως θα πρέπει να θεσπιστεί από την πολιτεία κάποιας μορφής κίνητρο ή υποχρέωση να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες σε τέτοιες εκπαιδεύσεις, έστω μία φορά ανά 5-10 έτη, ώστε όλοι να είναι στοιχειωδώς κατατοπισμένοι στην πράξη, για την περίπτωση που
προκύψει κάποιο περιστατικό πολιτικής προστασίας.
Δήμος Νίκαιας- Αγίου Ιωάννη Ρέντη: «Έχουν πραγματοποιηθεί ασκήσεις προσομοίωσης αντιμετώπισης πλημμύρας με συμμετοχή υπηρεσιών, φορέων και κατοίκων και συνεργασίες με εθελοντικές ομάδες»
Δήμος Πειραιά: «Οι αρμόδιες υπηρεσίες Πολιτικής Προστασίας έχουν διοργανώσει δράσεις σχετικά με τα σχέδια αντιμετώπισης κινδύνου, τα οποία ενημερώνονται τακτικά ώστε να ανταποκρίνονται στις τρέχουσες ανάγκες και συνθήκες. Πρόθεσή μας είναι στο άμεσο μέλλον να διοργανώσουμε ενημερωτικά σεμινάρια τα οποία θα περιλαμβάνουν διαδικασίες εκκένωσης και βασικές οδηγίες ασφαλείας».
Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΔΡΑΣ
Πέρα της εκτίμησης πλημμυρικού κινδύνου, οι επιστημονική ομάδα του BEYOND έχει αναπτύξει και λειτουργούν ένα καινοτόμο και μοναδικό στην Ελλάδα Επιχειρησιακό Σύστημα Χαρτογράφησης Πλημμυρών και Έγκαιρης Προειδοποίησης ειδικά για την Μανδρα.
«Αυτό λειτούργησε εξαιρετικά και παρείχε καθόλη τη διάρκεια της κακοκαιρίας Byron αξιόπιστη προσομοίωση και παραγωγή επιχειρησιακής εικόνας της πλημμύρας στην Μάνδρα κάθε πέντε λεπτά της ώρας» λέει η Τσούνη.
Η αξία του συστήματος αυτού έχει αναγνωριστεί και από το εξωτερικό αφού υπάρχει ενδιαφέρον και από άλλες χώρες για να το έχουν. «Το θέμα είναι ότι αυτό το σύστημα υπάρχει μόνο στη Μάνδρα, διότι εκεί είχαμε μια χρηματοδότηση και καταφέραμε και το στήσαμε και το λειτουργούμε έκτοτε. Αυτό θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει σίγουρα μέσα στο λεκανοπέδιο που υπάρχει και τόσος πληθυσμός» καταλήγει η κα Τσούνη.
