ΠΓΔΜ: Το προφίλ της χώρας που φιλοδοξεί να ενταχθεί σε ΝΑΤΟ και ΕΕ

Με την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών μετά το δημοψίφισμα της Κυριακής, ο βόρειος γείτονας μας, η πΓΔΜ φιλοδοξεί να ανοίξει ο δρόμος προκειμένου να ενταχτεί σε δύο από τους πιο ισχυρούς θεσμούς παγκοσμίως δηλαδή στο NATO αλλά και στην ΕΕ. Ποιο είναι όμως το προφίλ της πΓΔΜ; Πόσο πληθυσμό έχει και πόση έκταση; Με τι ασχολούνται οι κάτοικοι της; Πως διοικείται και ποιά είναι η ιστορία της; Ας γνωρίσουμε βασικά στοιχεία μιας χώρας με αρκετές ιδιαιτερότητες.

Η έκταση, ο πληθυσμός και οι μειονότητες

Η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας βρίσκεται στα κεντρικά Βαλκάνια και καταλαμβάνει συνολική έκταση 25.333 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Χώρα περίκλειστη, συνορεύει με το Κόσοβο στα βορειοδυτικά, τη Σερβία στα βόρεια, τη Βουλγαρία στα ανατολικά, την Ελλάδα στα νότια και την Αλβανία στα δυτικά. Αποτελεί περίπου το βορειοδυτικό τρίτο της μεγαλύτερης γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας, που περιλαμβάνει επίσης τα γειτονικά τμήματα της βόρειας Ελλάδας και μικρότερα τμήματα της νοτιοδυτικής Βουλγαρίας και της νοτιοανατολικής Αλβανίας. Η γεωγραφία της χώρας καθορίζεται πρωτίστως από βουνά, κοιλάδες και ποτάμια.

Στην πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη Σκόπια ζει περίπου το ένα τέταρτο των 2,06 εκατομμυρίων κατοίκων. Η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Σλαβομακεδόνες, ένας νότιος Σλαβικός λαός. Οι Αλβανοί αποτελούν μια σημαντική μειονότητα, περίπου 25% του πληθυσμού της χώρας, ακολουθούμενοι από τους Τούρκους, Σέρβους, Ρομά και άλλες μικρότερες μειονότητες.

Σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή (2002), ο συνολικός πληθυσμός της χώρας ήταν 2.022.547 άτομα, των οποίων η εθνικότητα κατανέμεται ως εξής: 1.297.981 ή το 64% είναι Σλαβομακεδόνες, 509.083 ή 25,2% είναι Αλβανοί, 77.959 ή 3,9 % είναι Τούρκοι, 53.879 ή 2,7% είναι Ρομά, 35.939 ή 1,8% είναι Σέρβοι, 17.018 ή 0,8% είναι Βόσνιοι, 9.695 ή 0,5% είναι Βλάχοι και οι υπόλοιποι 20.993 δεν ανήκουν σε καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες.

Αυτές οι μειονότητες είναι οι μόνες που αναγνωρίζονται από το κράτος και αναφέρονται σε αυτή τη σειρά στο προοίμιο του Συντάγματος, που ορίζει επίσης ότι όλοι οι πολίτες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και ότι το κράτος προστατεύει και προωθεί τον πολιτισμό όλων των κοινοτήτων.

Το πολίτευμα και η οργάνωση των εξουσιών

Η πΓΔΜ είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, η πολιτική οργάνωση της οποίας ορίζεται από το Σύνταγμα της πΓΔΜ που συντάχθηκε το 1991. Το σύνταγμα εγγυάται το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Καθιερώνει τα θεμελιώδη δικαιώματα, ανάμεσα στα οποία η ελευθερία της έκφρασης, η καθολική ψήφος, ο πολιτικός πλουραλισμός και η ελευθερία του επιχειρείν.

Το σύνταγμα του 1991 αναθέτει τη νομοθετική εξουσία στο Κοινοβούλιο, που αποτελείται από ένα σώμα, τη Συνέλευση της πΓΔΜ. Τα 123 μέλη της εκλέγονται με άμεση καθολική ψηφοφορία κάθε τέσσερα χρόνια. Το κοινοβούλιο ψηφίζει τους νόμους, εκλέγει τα μέλη της κυβέρνησης, ψηφίζει τον κρατικό προϋπολογισμό, επικυρώνει τις διεθνείς συνθήκες, ορίζει και ανακαλεί τους δικαστές και κηρύσσει πόλεμο. Κάθε μέλος της Συνέλευσης μπορεί να προτείνει νόμους, όπως και κάθε άτομο εφοδιασμένο με μία αίτηση με τουλάχιστον 10.000 υπογραφές εκλογέων. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα να ασκήσει βέτο στα νομοσχέδια· όταν κάνει χρήση του, ο νόμος εισάγεται για δεύτερη φορά στη Συνέλευση και υιοθετείται οριστικά αν πάρει τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ψήφων. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης εκλέγεται από τουλάχιστον 61 μέλη του Κοινοβουλίου. Αντικαθιστά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αν δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του.

Η εκτελεστική εξουσία βρίσκεται στα χέρια της κυβέρνησης και του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ο Πρόεδρος εκλέγεται κάθε πέντε χρόνια με άμεση καθολική ψηφοφορία· μπορεί να ασκήσει έως δύο θητείες. Ο Πρόεδρος διαπραγματεύεται τις διεθνείς συμφωνίες, ορίζει τους πρέσβεις, δέχεται τους ξένους διπλωμάτες, ορίζει διάφορους αξιωματούχους της Δημοκρατίας, όπως τους δύο δικαστές του συνταγματικού δικαστηρίου, είναι ο ανώτατος αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και εκπροσωπεί το κράτος στο εσωτερικό και το εξωτερικό.Η κυβέρνηση μπορεί να προτείνει νόμους και προϋπολογισμούς, είναι υπεύθυνη για την εκτέλεση των νόμων, αποφασίζει την αναγνώριση των ξένων κρατών και προτείνει τους πρέσβεις.

Η δικαστική εξουσία ασκείται από δικαστές που εκλέγονται από τη Συνέλευση χωρίς χρονικό περιορισμό. Η χώρα αριθμεί 27 αστικά δικαστήρια, τρία εφετεία και ένα ανώτατο δικαστήριο. Το σύνταγμα απαγορεύει τη σύσταση έκτακτων δικαστηρίων. Τέλος, το συνταγματικό δικαστήριο είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο της συμμόρφωσης των πράξεων του κοινοβουλίου και της κυβέρνησης με το Σύνταγμα. Το δίκαιο της χώρας ανήκει στην παράδοση του αστικού-ρωμαϊκού δικαίου.

Το εισόδημα του πληθυσμού

Το μέσο καθαρό εισόδημα στην πΓΔΜ είχε ύψος 330 ευρώ το μήνα το 2010,αριθμός σημαντικά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αλλά κοντά στο βουλγαρικό, 342 ευρώ,και ίδιο με το σερβικό, 329 ευρώ.

Υπάρχουν σημαντικές μισθολογικές διαφορές ανάλογα με την ασκούμενη δραστηριότητα: η γεωργία, η βιομηχανία και οι κατασκευές είναι δραστηριότητες λιγότερο προσοδοφόρες, καθώς προσφέρουν περίπου 20% λιγότερο από το μέσο μισθό. Αντιθέτως, η εξόρυξη μετάλλων, ο δημόσιος τομέας και οι μεταφορές προσφέρουν 20% περισσότερο και ο τομέας της χρηματοοικονομίας είναι ο πλέον προσοδοφόρος, με μισθούς σχεδόν δύο φορές υψηλότερους του μέσου όρου. Ο τομέας της ενέργειας είναι επίσης προσοδοφόρος, καθώς προσφέρει 43% περισσότερο από το μέσο μισθό.

Οι εργοδότες όφειλαν να πληρώνουν τους υπαλλήλους τους τουλάχιστον το 65% του εθνικού μέσου μισθού μέχρι το 2012, οπότε θεσπίστηκε ελάχιστος μισθός ύψους 130 ευρώ το μήνα. Το μέτρο ευνοεί περίπου 65.000 εργαζόμενους, που λάμβαναν χαμηλότερο μισθό πριν την έναρξη ισχύος του νόμου. Το 2008, το 28,7% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας,[44] ποσοστό που συνεχώς αυξάνεται μετά την ανεξαρτησία της χώρας. Η φτώχεια επηρεάζει κυρίως τις αγροτικές περιοχές και τις πολυμελείς οικογένειες με ένα ή περισσότερα μέλη άνεργα ή με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης.

Η ανεργία είναι ουσιαστικά αστικό φαινόμενο και η αγροτική φτώχεια συνδέεται περισσότερο με χαμηλά εισοδήματα παρά με έλλειψη εργασίας. Ενώ οι φτωχοί αυξάνονται, οι ανώτερες τάξεις πλουτίζουν γρήγορα και η χώρα είχε δείκτη Gini 43,2 το 2009, που την τοποθετεί στην τεσσαρακοστή όγδοη θέση στον κόσμο και δεύτερη στην Ευρώπη μετά τη Βουλγαρία όσον αφορά την ανισότητα των εισοδημάτων ανάμεσα στον πληθυσμό.[261] Επίσης είναι η ευρωπαϊκή χώρα (εκτός της ΚΑΚ) όπου το 2009 οι τιμές των διατροφικών προϊόντων ήταν οι πιο χαμηλές: δεν αντιπροσωπεύουν παρά το 52% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 2007, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης της χώρας ήταν 0,817, πράγμα που την τοποθετεί εβδομηκοστή δεύτερη στην παγκόσμια κατάταξη. O δείκτης βρίσκεται σε συνεχή ανοδική τροχιά και αυξήθηκε κατά 0,30 μονάδες ανάμεσα στο 2000 και το 2007.

Η ιστορία

Η ιστορία της χώρας ανάγεται στην αρχαιότητα, αρχίζοντας με το βασίλειο της Παιονίας, κράτος Θρακικό. Στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. η περιοχή ενσωματώθηκε στην Περσική Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών και στη συνέχεια καταλήφθηκε από το Ελληνικό βασίλειο της Μακεδονίας τον 4ο αιώνα π.Χ. Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την περιοχή τον 2ο αιώνα π.Χ. και την ενέταξαν στην πολύ μεγαλύτερη επαρχία της Μακεδονίας, που παρέμεινε τμήμα της Βυζαντινής (Ανατολικής Ρωμαϊκής) Αυτοκρατορίας και δέχθηκε συχνές επιδρομές και εποικισμούς Σλαβικών λαών, που άρχισαν τον 6ο αιώνα μ.Χ. Μετά από αιώνες αντιπαράθεσης μεταξύ Βυζαντινής και Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας πέρασε σταδιακά στην Οθωμανική κυριαρχία από τον 14ο αιώνα. Η ιδέα της ύπαρξης χωριστού σλαβομακεδονικού έθνους γεννήθηκε αρχικά σε έναν μικρό κύκλο διανοουμένων Σλάβων της Μακεδονίας στο μεταίχμιο 19ου και 20ου αιώνα. Με τους Βαλκανικούς πολέμους, η γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας διανεμήθηκε μεταξύ Βουλγαρίας, Σερβίας και Ελλάδας,[10] αλλά ο σλαβομακεδονικός εθνικισμός υποστηρίχθηκε από τα κομμουνιστικά κόμματα της περιοχής κατά το Μεσοπόλεμο και η διάδοσή του ευνοήθηκε από τα προβλήματα που δημιούργησε η γιουγκοσλαβική διοίκηση.[11] Κατά το Β΄ Παγκόσμιο, στην κατεχόμενη Μακεδονία του Βαρδάρη αναπτύχθηκε ένα αντιφασιστικό αντάρτικο, που μετά τον πόλεμο οδήγησε στην ίδρυση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας ως ομόσπονδης δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Το 1991, με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία έγινε ανεξάρτητο κράτος με τη συνταγματική ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας».