Το κορίτσι της Ναπάλμ: Ο άνθρωπος πίσω από τη θρυλική φωτογραφία
Καθώς συμπληρώνονται 42 χρόνια από το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ, ξεφυλλίζουμε το άλμπουμ της μυθιστορηματικής ζωής του Nick Ut από την κόλαση στο Χόλιγουντ
- 30 Απριλίου 2017 09:08
Σαράντα δύο χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη λήξη του πολέμου στο Βιετνάμ, μιας σύρραξης που στιγμάτισε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Όλα τελείωσαν το πρωινό της 30ής Απριλίου του 1975, όταν ο πρόεδρος Ντουόνγκ Βαν Μιν ανακοίνωσε την άνευ όρων παράδοση του Νοτίου Βιετνάμ στις κομμουνιστικές δυνάμεις. Η πτώση της Σαϊγκόν σηματοδότησε το τέλος του εικοσαετούς πολέμου και οδήγησε στην επανένωση το νότιο με το βόρειο κομμάτι της χώρας.
Χιλιάδες Βιετναμέζοι αναγκάστηκαν, τότε, να εγκαταλείψουν την χώρα, ανάμεσα τους και ο Νick Ut, ένας από τους πλέον διακεκριμένους φωτορεπόρτερ του κόσμου, που έζησε και κατέγραψε μέσα από το φακό του τη βαναυσότητα του πολέμου.
8 Ιουνίου 1972. Είναι η ημερομηνία που οι βόμβες ναπάλμ ισοπέδωναν το χωριό Trang Bang, σκορπώντας φρίκη και θάνατο. Είναι η ημερομηνία που έμελλε να αλλάξει τη ζωή του 21χρονου τότε φωτογράφου. Ένα καρέ που αποτύπωνε τη θηριωδία, με τη φιγούρα ενός γυμνού κοριτσιού να τρέχει για να γλιτώσει από τις φλόγες που τύλιξαν το χωριό του. Τα γεμάτα τρόμο μάτια του χαράχτηκαν στη παγκόσμια μνήμη και η φωτογραφία “κατέστη” συνώνυμο της λέξης πόλεμος, σε σημείο που αν κάποιος την πληκτρολογήσει, η φωτογραφία εμφανίζεται στην επιλογή εικόνων της Google.
“Ήταν γύρω στις 12.30 το μεσημέρι όταν είδα τέσσερις βόμβες να πέφτουν δεξιά από τη παγόδα. Έκρηξη. Και δύο λεπτά αργότερα, άλλο αεροπλάνο πέταξε πολύ χαμηλά και έριξε τέσσερις βόμβες. Συνειδητοποίησα αμέσως πως πρόκειται για βόμβα ναπάλμ και τράβηξα φωτογραφία. Δεν πίστευα ότι υπήρχαν ακόμα πολίτες στο χωριό γιατί τις δύο προηγούμενες ημέρες, χιλιάδες πρόσφυγες το είχαν εγκαταλείψει. Όμως, είδα δύο ανθρώπους να τρέχουν κρατώντας στα χέρια τους σώματα μικρών παιδιών, άλλοι αγκάλιαζαν νεκρά παιδιά ενώ μία ηλικιωμένη κυρία φώναζε ‘Βοηθήστε με, βοηθήστε με’, κρατώντας στην αγκαλιά της ένα αγοράκι. To παιδί άφησε τη τελευταία του πνοή ακριβώς τη στιγμή που τους φωτογράφιζα”
“Δευτερόλεπτα μετά, άκουσα φωνές παιδιών και γυρίζοντας το κεφάλι μου, διέκρινα ένα γυμνό κορίτσι να βγαίνει μέσα από ένα μαύρο καπνό και αναρωτήθηκα ‘μα γιατί δεν φοράει τα ρούχα της’; Και έτρεχα για να τη φωτογραφίσω. Και, τότε, είδα τον ώμο της, τη πλάτη της, το σώμα της … καμένο, και σταμάτησα αυτό που έκανα. Ακούμπησα την κάμερα στο δρόμο. Δεν ήθελα να πεθάνει, ήθελα να την βοηθήσω και αμέσως έριξα νερό στις πληγές της εννιάχρονης τότε Kim Phuc. Ούρλιαζε από το πόνο ‘nóng quá (πολύ καυτό)’. Ήμασταν όλοι σοκαρισμένοι. Ο θείος της ζήτησε να μεταφέρουμε όλα τα παιδιά στο νοσοκομείο. Ήξερα ότι θα πέθαινε μέσα σε λίγα λεπτά αν δεν την βοηθούσα. ‘Πεθαίνω, πεθαίνω’, έλεγε η Kim γεμάτη δάκρυα στο πρόσωπο. Όταν φθάσαμε στο νοσοκομείο στο Cu Chi, οι γιατροί δεν ήθελαν να την αναλάβουν επειδή υπήρχαν πολλοί τραυματισμένοι στρατιώτες και μου ζήτησαν να μεταφέρω τα παιδιά στο νοσοκομείο στη Σαϊγκόν. ‘Το παιδί θα πεθάνει μέσα σε λίγα λεπτά’, απάντησα οργισμένος και δείχνοντας τους το δημοσιογραφικό πάσο μου, τους απείλησα πως εάν πεθάνει θα δημοσιευθούν οι φωτογραφίες, λέγοντας πως οι γιατροί αρνήθηκαν να την βοηθήσουν. Τελικά, της έδωσαν τις πρώτες βοήθειες και, έτσι, σώθηκε”, περιγράφει, ζώντας ξανά μέσα από την αφήγηση του τα θλιβερά γεγονότα, ο Nick Ut.
Ο διευθυντής του Associated Press, για το οποίο εργαζόταν ο Ut, αρνήθηκε, τότε, να δημοσιεύσει τη φωτογραφία διότι, σύμφωνα με την πολιτική του πρακτορείου, δεν επιτρεπόταν η δημοσίευση γυμνών φωτογραφιών, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Ο φίλος του Ut και βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτογράφος του Associated Press, Horst Faas, επικοινώνησε με τα κεντρικά του ειδησεογραφικού ομίλου στη Νέα Υόρκη προκειμένου να ζητήσει η συγκεκριμένη φωτογραφία να αποτελέσει εξαίρεση, υπό τον όρο οτι δεν θα απομονωνόταν η φιγούρα του κοριτσιού από τη φωτογραφία. Τελικά, ο διευθυντής του φωτογραφικού τμήματος, Hal Buell, συμφώνησε πως η αξία της φωτογραφίας ξεπερνούσε οποιεσδήποτε επιφυλάξεις σχετικά με το γυμνό και δέχθηκε να τη δημοσιεύσει .
Η φωτογραφία γρήγορα έγινε μια πολιτιστική “στενογραφία” της βαρβαρότητας του πολέμου, κάνοντας, μάλιστα, τον πρόεδρο των Η.Π.Α, Richard Nixon, να… αμφισβητήσει τη γνησιότητα της.
“Δεν θα μπορούσε να είναι πιο αληθινή. Είναι τόσο αυθεντική όσο ο πόλεμος στο Βιετνάμ. O τρόμος του πολέμου, έτσι όπως αποτυπώθηκε στις φωτογραφίες μου, δεν χρειάστηκε να στηθεί”, ήταν η απάντηση που έδωσε ο Ut.
Το 1973, η θρυλική αυτή φωτογραφία “Ο τρόμος του πολέμου” ή όπως έχει γίνει ευρέως γνωστή “Το κορίτσι της ναπάλμ”, τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ, συνιστώντας ένα ιστορικό ντοκουμέντο του πολέμου στο Βιετνάμ.
Αν δεν την βοηθούσα και πέθαινε, θα αυτοκτονούσα
Ο Ut, σήμερα, αποκαλύπτει πως προτεραιότητα του δεν ήταν η φωτογραφία εκείνη την στιγμή. Ήξερε πως είχε τραβήξει καλές φωτογραφίες αλλά αυτό που τον ενδιέφερε ήταν, όπως υπογραμμίζει, “να την βοηθήσω διότι αν δεν το έκανα και πέθαινε, θα αυτοκτονούσα”. Κάθε εβδομάδα την επισκεπτόταν στο νοσοκομείο, και μεταξύ τους γρήγορα αναπτύχθηκε ένας ισχυρός δεσμός. Όταν, όμως, ο Ut έφυγε από το Βιετνάμ, χρειάστηκε να περάσουν 14 χρόνια για να καταφέρουν να επανασυνδεθούν.
Σήμερα, η Kim Phuc ζει με την οικογένεια της στο Καναδά και παραμένουν ακόμη δύο πολύ καλοί φίλοι.
Αδιαμφισβήτητα, τόσο η ζωή του Nick Ut όσο και της Kim Phuc καθορίστηκαν από τη στιγμή που το τρομαγμένο κοριτσάκι είχε συναντηθεί, μέσα από το φακό, με το αγωνιώδες βλέμμα του φωτογράφου. Η “κραυγή” της φωτογραφίας είχε τέτοιο διεθνή αντίκτυπο που, όπως πολλοί εκτιμούν, επηρέασε την εξέλιξη του πολέμου και επίσπευσε την απεμπλοκή των Αμερικανών από το πόλεμο. “Από τη πρώτη στιγμή ήξερα ότι αυτή η φωτογραφία θα σταματήσει τον πόλεμο. Αμερικανοί στρατιώτες μου έλεγαν τότε γεμάτοι χαρά ότι θα επιστρέψουν στο σπίτι τους χάρη σε μένα”, θυμάται με συγκίνηση ο Ut, ενώ προσθέτει πως όταν επισκέπτεται σήμερα το Βιετνάμ ακόμα του λένε πως: “είμαστε ζωντανοί χάρη στη φωτογραφία σου”. Το 1973, τα αμερικανικά στρατεύματα ξεκίνησαν σταδιακά να αποχωρούν από το Βιετνάμ.
Ποιος ήταν ο φωτογράφος του “κοριτσιού της ναπάλμ”
Ο Huynh Cong Ut, ή αλλιώς, Νick Ut όπως συνήθιζε να τον αποκαλεί ο καλύτερος του φίλος, ήταν το ενδέκατο από τα δώδεκα παιδιά της οικογένειας. Το “μικρόβιο” που ώθησε τον Ut στην φωτογραφία ήταν αυτό που λίγο πριν είχε σκοτώσει τον μεγαλύτερο αδελφό του, Huynh Thanh My, ο οποίος τραβούσε πολεμικά στιγμιότυπα για το Associated Press, όταν αντάρτες της Βιετκόνγκ επιτέθηκαν σε αυτόν και σε στρατιώτες στο μέτωπο και τους σκότωσαν. Ο 15χρονος τότε Ut αποφάσισε να ασχοληθεί με τη φωτογραφία. Στη κηδεία του αδερφού του, ζήτησε δουλειά από τον συνεργάτη του αδερφού του, Horst Faas αλλά εκείνος αρνήθηκε διότι δεν ήθελε η οικογένεια να στερηθεί ένα ακόμη μέλος της. Ωστόσο, μετά από πολλή πίεση, τον Ιανουάριο του 1966, τον προσέλαβε υπό τον όρο ότι δεν θα κρατούσε φωτογραφική μηχανή σε εμπόλεμη ζώνη.
Έτσι, τα επόμενα χρόνια, δούλευε στο σκοτεινό θάλαμο και περιοριζόταν σε φωτογραφήσεις γύρω από την Σαϊγκόν, μέχρι τον Ιανουάριο του 1968, όπου ξέσπασε ο πόλεμος. Όπως αποκαλύπτουν συνάδελφοι του, ήταν τότε πολύ ενθουσιασμένος διότι οι Βιετκόνγκ έδιναν μάχες δίπλα στο σπίτι του και είχε την ευκαιρία να απαθανατίζει στιγμές από το πεδίο της μάχης.
“Κατά τη διάρκεια του πολέμου, διέσχιζα πάνω-κάτω την κεντρική λεωφόρο της χώρας συνεχώς. Δεν υπήρχαν φανάρια τότε. Ήταν επικίνδυνη διαδρομή γιατί οι Bιετκόνγκ κρύβονταν παντού. Κάθε φορά που τα αμερικανικά και νοτιοβιετναμέζικα στρατεύματα σκότωναν τους αντάρτες άφηναν τα νεκρά πτώματα στην άκρη του δρόμου ως προειδοποίηση για το τι θα πάθουν όσοι σκέφτονταν να προσαρτηθούν στους Βιετκόνγκ”.
Το πάθος του για τη φωτογραφία, εκτός από τα έντονα ψυχικά αποτυπώματα που του έχει αφήσει, του έχει κληρονομήσει και σωματικά τραύματα. Τρεις φορές χτυπήθηκε στο στομάχι του, στο αριστερό του πόδι και στο στήθος, όταν τα αμερικανικά και νότιο βιετναμέζικα στρατεύματα εισέβαλλαν στη Καμπότζη το 1970.
Με τη πτώση της Σαϊγκόν, το 1975, έφυγε από το Βιετνάμ και παρέμεινε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα σε προσφυγικό καταυλισμό στην Καλιφόρνια, μέχρι τη στιγμή που το Associated Press τον τοποθέτησε στο παράρτημα του Τόκιο.
Εκεί η τύχη του ανταπέδωσε όσα πιθανόν του είχε στερήσει καθώς στο Τόκιο γνώρισε την γυναίκα του, Hong Huynh, η οποία, ζούσε στην ίδια γειτονιά με τον Ut στο Βιετνάμ, αλλά ποτέ δεν είχαν γνωριστεί. Το 1977, μετακόμισαν στο Λος Άντζελες, όπου ο Ut άνοιξε νέο κεφάλαιο στην επαγγελματική του πορεία.
Από την κόλαση στο Χόλιγουντ
Αν ζητήσεις από τον Nick Ut να περιγράψει τη ζωή του μέσα σε μία πρόταση, αυτός θα καταφέρει να την χωρέσει μόνο σε τέσσερις λέξεις: “Από την κόλαση στο Χόλιγουντ ”.
Από το απόλυτο σκοτάδι του πολέμου, βρέθηκε ξαφνικά στην εκτυφλωτική λάμψη του Χόλιγουντ, όπου για τα επόμενα 44 χρόνια της ζωής του θα φωτογράφιζε σελέμπριτις με φόντο το κόκκινο χαλί ή…τις αίθουσες των δικαστηρίων. “Κάθε διάσημος που βρίσκεται σε μπελάδες με την δικαιοσύνη, θα με συναντάει”, έχει πει ο ίδιος αστειευόμενος.
Φωτογραφικά στιγμιότυπα από το Μάικλ Τζάκσον να χορεύει πάνω σε ένα SUV, έξω από το δικαστήριο για τη περίφημη υπόθεση της παιδικής κακοποίησης μέχρι την Paris Hilton να κλαίει στο πίσω κάθισμα του περιπολικού, το 2007, έκαναν το γύρο του κόσμου.
“Πιστεύω ότι ο πόλεμος ήταν πιο εύκολος για μένα. Αυτή η τρέλα του Χόλιγουντ, που όλοι σπρώχνουν, δεν την αντέχω! Είμαι κοντός δεν είναι εύκολο για μένα”, λέει ο Ut.
Φέτος, στις 29 Μαρτίου, ο Ut συνταξιοδοτήθηκε, ολοκληρώνοντας, έτσι, έναν κύκλο επαγγελματικής πορείας, διάρκειας μισού αιώνα στο Αssociated Press.
Τώρα, σκοπεύει να αφοσιωθεί στα εγγόνια του και φυσικά θα συνεχίσει να τραβάει φωτογραφίες μέχρι να πεθάνει, καθώς, όπως χαρακτηριστικά δηλώνει ο μικροσκοπικός φωτογράφος, “είναι, για μένα, το φάρμακο μου, ο γιατρός μου”.
