Ευρωεκλογές: Μια πιο “μαύρη”, αργή και ατελής Ευρώπη

Τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών προσφέρουν μία σειρά χρήσιμων συμπερασμάτων για το παρόν και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μπορεί να μην υπήρξε πολιτικός «σεισμός» ως προς τους συσχετισμούς για τη δυναμική των πολιτικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όμως μια σειρά εξελίξεων που πυροδότησαν τα εκλογικά αποτελέσματα θα πρέπει να εξεταστούν με προσοχή το ερχόμενο διάστημα.

Η Ακροδεξιά με ισχυρότερο λόγο στις εξελίξεις: Η ευρωκάλπη επιβεβαίωσε την -εδώ και πολύ καιρό- δεξιά μετατόπιση στα πολιτικά πράγματα της Ευρώπης, κάνοντας το πολιτικό σκηνικό ακόμη πιο «μαύρο», με την Ακροδεξιά να πετυχαίνει κομβικές νίκες. Ταυτόχρονα, επιβεβαίωσε το εξώφυλλο του περιοδικού Economist με Μαρίν Λε Πεν, Ούσουλα φον ντερ Λάιεν και Τζόρτζια Μελόνι, επισημαίνοντας ότι αυτές οι τρεις γυναίκες θα καθορίσουν το μέλλον της ΕΕ. Και ακόμη και αν δεν έχει ξεκαθαρίσει με βεβαιότητα το εάν η Πρόεδρος της Κομισιόν θα επανεκλεγεί -με τον Μάριο Ντράγκι να… παραμονεύει- Λε Πεν και Μελόνι επιβεβαίωσαν την πολιτική τους κυριαρχία σε Γαλλία και Ιταλία αντίστοιχα.

Το κόμμα της Λε Πεν (Rassemblement national) πέτυχε την πρωτιά κάτι παραπάνω από διπλό ποσοστό σε σχέση με το κόμμα του Εμανουέλ Μακρόν (Rennaisance) ενώ στην Ιταλία, τα Αδέλφια της Ιταλίας επικράτησαν έναντι του Δημοκρατικού Κόμματος. Μεταξύ άλλων, στην Αυστρία το ακροδεξιό Κόμμα Ελευθερίας κατέλαβε την πρώτη θέση, στην Ολλανδία το κόμμα Βίλντερς τη δεύτερη. Ασφαλώς, η επιρροή της ακροδεξιάς στην ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα δεν εγκαινιάστηκε με τα χθεσινά αποτελέσματα, αλλά αποτελεί προϊόν ετών (βλ. ευρωπαϊκή πολιτική για μετανάστευση και άσυλο).

Οι υφιστάμενες γεωπολιτικές εντάσεις, ακόμη, αποτελούν ευνοϊκό πεδίο για την Ακροδεξιά τόσο για την περαιτέρω ανάπτυξη της ρητορικής τους όσο και για την ενίσχυση των φωνών για περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης, αν και οι επιμέρους διαφορές στο ακροδεξιό στρατόπεδο (όπως στη διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία) αδυνατίζουν σχετικά την προοπτική ύπαρξης μιας ισχυρής κοινής φωνής. Για την Ακροδεξιά, εν κατακλείδι, το όφελος είναι, όχι τόσο ότι πέτυχε δραματική αύξηση εδρών, ωστόσο, τα εκλογικά της οφέλη δίνουν τόνο και ισχυρότερη δυναμική ακροδεξιών δυνάμεων και σε επόμενες εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις.

Κλυδωνισμοί στον γαλλογερμανικό άξονα: Έπειτα από τα χθεσινά εκλογικά αποτελέσματα, οι δύο ισχυρότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, η Γερμανία και η Γαλλία  έχουν πλέον ανίσχυρες ηγεσίες. Στη Γερμανία, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD), το κόμμα του Καγκελάριου Όλαφ Σολτς, βρέθηκαν στην τρίτη θέση, πίσω από την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) που ακολούθησε Χριστιανοδημοκράτες/ Χριστιανοκοινωνιστές (CDU/CSU), ενώ οι Πράσινοι, που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό, κατέληξαν στην 4η θέση.

Την ίδια ώρα, στη Γαλλία, το κόμμα Αναγέννηση του Εμανουέλ Μακρόν βρέθηκε στη δεύτερη θέση, με τεράστια διαφορά πίσω από αυτό της Μαρίν Λε Πέν, με τον Γάλλο Πρόεδρο να προκηρύσσει πρόωρες εκλογές λίγες μέρες, ουσιαστικά, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού. Ενδεχόμενη ήττα στις εκλογές θα σημάνουν συγκατοίκηση του Γάλλου Προέδρου με πλειοψηφία της Λε Πεν στο Κοινοβούλιο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις για τη χώρα. Άρα, η προώθηση των αναγκαίων θεσμικών αλλαγών, αλλά και στρατηγικών, για το μέλλον της Ευρώπης χάνουν τον παραδοσιακό τους άξονα, τουλάχιστον μέχρι τις επόμενες εκλογές στις χώρες αυτές.

Δυσκολότερες αποφάσεις και η περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στις… καλένδες: Οι πολιτικοί συσχετισμοί, όπως διαμορφώνονται, δυσχεραίνουν την επόμενη ημέρα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Ένα από τα μεγάλα ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ατελής ολοκλήρωση (βλ. για παράδειγμα, ύπαρξη νομισματικής ένωσης, έναντι διαφορετικών φορολογικών συστημάτων και κατώτατων μισθών). Όμως με την ενίσχυση των ακροδεξιών δυνάμεων, οι συλλογικότερες αποφάσεις -με βάση την σύνθεση μεταξύ των χωρών-μελών- και ο κοινός διαμοιρασμός βαρών φαίνονται ακόμη δυσκολότερα εγχειρήματα. Η εμβάθυνση της ολοκλήρωσης είναι πολύ πιθανότερο πλέον να βρίσκει εμπόδια κρατών-μελών εξαιτίας εθνικών επιδιώξεων. Η κλιματική κρίση, η ανάγκη για κλιματική προσαρμογή και εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, για παράδειγμα, δεν βρίσκουν ευήκοα ώτα εντός της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς ή τουλάχιστον σε μεγάλο κομμάτι της.

Συμπερασματικά, με μία πρώτη ανάγνωση των αποτελεσμάτων των ευρωεκλογών, παρά το ότι δεν προκάλεσαν ισχυρές ανακατατάξεις στις ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου -ΕΛΚ, Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι και Αριστερά διατήρησαν ή αύξησαν δυνάμεις-, έφεραν σημαντικές εξελίξεις σε χώρες (έκτακτες βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία, παραίτηση Πρωθυπουργού στο Βέλγιο, μεταξύ άλλων) και κυρίως επιδείνωσαν τις προοπτικές του να προχωρήσει θεσμικά και πολιτικά η Ευρωπαϊκή Ένωση προς τα μπροστά. Μάλλον διαμόρφωσε προϋποθέσεις για να κάνει βήματα πίσω, γεγονός ανησυχητικό σε μία συγκυρία πολυκρίσεων και σύγχρονων προκλήσεων (κλιματική αλλαγή, ψηφιακή μετάβαση, αντιμετώπιση ανισοτήτων, κ.ά.) που επιζητούν επιδέξιους και αποφασιστικούς χειρισμούς.

*Βαγγέλης Βιτζηλαίος, Συντονιστής Κύκλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Αναλύσεων Ινστιτούτου ΕΝΑ, υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πειραιώς