Ανακαλύφθηκαν δύο νέοι βιολογικοί τύποι σκλήρυνσης κατά πλάκας με τη βοήθεια AI

Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, οι επιστήμονες ανακάλυψαν δύο νέους βιολογικούς υποτύπους της σκλήρυνσης κατά πλάκας, ανοίγοντας τον δρόμο για πιο εξατομικευμένες θεραπείες και καλύτερη πορεία για τους ασθενείς.

Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με τη νόσο, όμως οι θεραπείες σήμερα επιλέγονται κυρίως με βάση τα συμπτώματα. Συχνά, αυτό σημαίνει ότι δεν είναι όσο αποτελεσματικές θα μπορούσαν, καθώς δεν στοχεύουν τη βαθύτερη βιολογία κάθε ασθενούς.

Τώρα, ερευνητές εντόπισαν δύο διακριτά «βιολογικά μονοπάτια» της σκλήρυνσης κατά πλάκας, συνδυάζοντας τεχνητή νοημοσύνη, μια απλή εξέταση αίματος και μαγνητικές τομογραφίες. Οι ειδικοί μιλούν για μια «συναρπαστική» εξέλιξη, που θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης της νόσου διεθνώς.

Η έρευνα, στην οποία συμμετείχαν 600 ασθενείς και πραγματοποιήθηκε από το University College London (UCL) και την Queen Square Analytics, επικεντρώθηκε στα επίπεδα μιας ειδικής πρωτεΐνης στο αίμα, της ελαφριάς αλυσίδας νευροϊνιδίων ορού (sNfL). Η πρωτεΐνη αυτή λειτουργεί ως δείκτης βλάβης των νευρικών κυττάρων και αποτυπώνει τη δραστηριότητα της νόσου.

Όπως μεταδίδει ο Guardian, τα δεδομένα από τις αιματολογικές εξετάσεις και τις απεικονίσεις του εγκεφάλου αναλύθηκαν από ένα μοντέλο μηχανικής μάθησης με την ονομασία SuStaIn. Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Brain, αποκάλυψαν δύο ξεκάθαρους υποτύπους: τον «πρώιμο sNfL» και τον «όψιμο sNfL».

Στον πρώτο τύπο, οι ασθενείς εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα sNfL από νωρίς, με ορατές βλάβες στο μεσολόβιο – το τμήμα του εγκεφάλου που συνδέει τα δύο ημισφαίρια. Οι εγκεφαλικές βλάβες αναπτύσσονται γρήγορα και η νόσος φαίνεται πιο επιθετική και ενεργή.

Στον δεύτερο τύπο, η εικόνα αντιστρέφεται: πρώτα εμφανίζεται συρρίκνωση περιοχών του εγκεφάλου, όπως ο λιμβικός φλοιός και η εν τω βάθει φαιά ουσία, και αργότερα αυξάνονται τα επίπεδα sNfL. Πρόκειται για μια πιο αργή εξέλιξη, με τις εμφανείς βλάβες να έρχονται καθυστερημένα.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτή η διάκριση θα επιτρέψει στους γιατρούς να κατανοούν με μεγαλύτερη ακρίβεια ποιοι ασθενείς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών και να προσαρμόζουν αντίστοιχα τη φροντίδα τους.

Από τα συμπτώματα στη βιολογία

Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, δρ Άρμαν Εσαγκί από το UCL, τονίζει: «Η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν είναι μία ενιαία νόσος και οι σημερινοί υποτύποι δεν αποτυπώνουν τις βαθύτερες αλλοιώσεις των ιστών – κάτι που είναι κρίσιμο για τη θεραπεία. Συνδυάζοντας την τεχνητή νοημοσύνη με έναν εύκολα προσβάσιμο βιοδείκτη αίματος και τη μαγνητική τομογραφία, καταφέραμε για πρώτη φορά να αναδείξουμε δύο καθαρά βιολογικά πρότυπα της νόσου. Αυτό βοηθά τους κλινικούς γιατρούς να καταλάβουν πού βρίσκεται κάθε ασθενής στη διαδρομή της νόσου και ποιοι χρειάζονται στενότερη παρακολούθηση ή πιο έγκαιρη, στοχευμένη θεραπεία».

Στο μέλλον, αν το εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης δείχνει ότι ένας ασθενής ανήκει στον πρώιμο τύπο sNfL, θα μπορεί να ενταχθεί σε θεραπείες υψηλότερης αποτελεσματικότητας και να παρακολουθείται πιο στενά. Αντίθετα, όσοι εντάσσονται στον όψιμο τύπο ενδέχεται να ωφεληθούν από διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως εξατομικευμένες θεραπείες που προστατεύουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και τους νευρώνες.

«Η καινοτομία είναι διπλή. Από τη μία, μετασχηματίζουμε τις κλινικές και νευρολογικές εξετάσεις, που παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες εδώ και αιώνες, με τη βοήθεια αλγορίθμων. Από την άλλη, περνάμε σε θεραπείες προσαρμοσμένες στο βιολογικό προφίλ της νόσου»,  σημειώνει ο Εσαγκί.

Γιατί έχει σημασία αυτή η ανακάλυψη

Η Κέιτλιν Άστμπερι, υπεύθυνη επικοινωνίας έρευνας στη φιλανθρωπική οργάνωση MS Society, χαρακτήρισε την εξέλιξη «ιδιαίτερα ενθαρρυντική». Όπως εξηγεί, η μελέτη αξιοποίησε δεδομένα από μαγνητικές τομογραφίες και βιοδείκτες ατόμων με υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα και δευτερογενώς προϊούσα σκλήρυνση κατά πλάκας, αποκαλύπτοντας δύο νέους βιολογικούς υποτύπους.

«Τα τελευταία χρόνια κατανοούμε καλύτερα τη βιολογία της νόσου», σημειώνει. «Όμως οι σημερινές κατηγοριοποιήσεις βασίζονται κυρίως στα συμπτώματα. Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πολύπλοκη και αυτές οι ετικέτες συχνά δεν αντικατοπτρίζουν τι πραγματικά συμβαίνει στο σώμα, κάτι που δυσκολεύει τη θεραπεία».

Σήμερα υπάρχουν περίπου 20 θεραπευτικές επιλογές για την υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου και κάποιες αρχίζουν να αναδύονται για την προϊούσα. Για πολλούς ασθενείς, ωστόσο, οι επιλογές παραμένουν περιορισμένες.

Η νέα έρευνα, όπως τονίζει η Άστμπερι, ενισχύει τη στροφή μακριά από όρους όπως «υποτροπιάζουσα» ή «προϊούσα» και προς περιγραφές που αντικατοπτρίζουν την ίδια τη βιολογία της σκλήρυνσης κατά πλάκας — μια αλλαγή που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για πιο έγκαιρη διάγνωση του κινδύνου και, τελικά, για πιο προσωπικές και αποτελεσματικές θεραπείες.