Άσπρη πέτρα ξέξασπρη

Σε μια κουβέντα με φίλους ‒ καλλιτέχνες, καθηγητές τέχνης και επιμελητές ‒ η συζήτηση πήγε στο λεγόμενο “White Cube”, αυτή τη λευκή, άδεια αίθουσα που πολλά μουσεία και γκαλερί επιλέγουν ως εκθεσιακό πρότυπο. Μιλήσαμε για το τι σημαίνει αυτό το πλαίσιο, πώς χρησιμοποιείται, γιατί καθιερώθηκε και τι αφήνει τελικά απ’ έξω. Και κάπου εκεί, άρχισα να σκέφτομαι πόσο παρόμοια λογική εφαρμόζεται στην επικοινωνιακή διαχείριση των πολιτικών σκανδάλων στη χώρα.

Η ουσία του White Cube είναι η ελεγχόμενη αποστείρωση. Όλα παρουσιάζονται καθαρά, αποκομμένα από κάθε θόρυβο, πλαίσιο ή ιστορική μνήμη. Αυτή η υποτιθέμενη ουδετερότητα, όμως, δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Λειτουργεί συνήθως υπέρ του αφηγήματος του εκάστοτε επιμελητή ή του θεσμού που έχει τον έλεγχο του χώρου. Αυτοί ορίζουν τι προβάλλεται, τι αποκρύπτεται και πώς νοηματοδοτείται το κάθε έργο τέχνης. Κάθε άλλη φωνή ή ερμηνεία χάνεται μέσα στην εκτυφλωτική λευκότητα του δωματίου.

Κάτι ανάλογο βλέπω και στην επικοινωνιακή διαχείριση του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ. Όσο η ευθύνη διαχέεται, τόσο το αφήγημα αποστειρώνεται και ελέγχεται. Και στο τέλος κανείς δεν ξεχωρίζει, κανείς δεν λογοδοτεί. Όταν όλα παρουσιάζονται ουδέτερα, όταν το σκάνδαλο γίνεται αντιληπτό ως μία ακόμη κανονικότητα, η πραγματική ιστορία κρύβεται πίσω από το κάτασπρο φως του ελληνικού καλοκαιρινού μεσημεριού, προστατεύοντας όσους κατέχουν την εξουσία του αφηγήματος.

Ο Αντόρνο προειδοποιούσε για τον “διοικούμενο κόσμο”, όπου η ιστορία και η σύγκρουση διαλύονται μέσα στην αποστείρωση της καθημερινότητας. Το White Cube, ως πρακτική και ως φιλοσοφία, εμπεριέχει αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο της πολιτικής αμνησ(τ)ίας. Όταν όλοι φταίνε έστω και λίγο, κανείς δεν τιμωρείται. Η λήθη γίνεται εργαλείο εξουσίας.

Όσο ξετυλίγεται η υπόθεση ΟΠΕΚΕΠΕ, η στρατηγική προσομοιάζει ολόενα και περισσότερο καλλιτεχνική επιμέλεια σε White Cube. Το ποπ αφήγημα γράφεται ξανά και ξανά: “όλοι, λίγο πολύ, έβαλαν το δάχτυλο στο μέλι”. Έτσι, κανείς δεν ξεχωρίζει, κανείς δεν λογοδοτεί. Το πολιτικό White Cube διαγράφει πρόσωπα, πράξεις και ιστορικό πλαίσιο. Σβήνει τη ντροπή. Η ευθύνη γίνεται λεκές σε άσπρο φόντο που σε λίγο κανείς δεν θα βλέπει.