Εμείς και οι Τούρκοι

Όταν τελείωσε το παιχνίδι της εθνικής μας ομάδας με την Τουρκία, άνοιξα το Χ και όρισα ως κατοικία μου την Κωνσταντινούπολη. Αυτομάτως, στο σχετικό hashtag, άρχισα να βλέπω τα τουρκικά tweets. Και επειδή η πλατφόρμα προσφέρει τη δυνατότητα μετάφρασης, βρέθηκα να χαζεύω για ώρα τις αναρτήσεις των γειτόνων.

Ασφαλώς και υπήρχαν μηνύματα εθνικιστικής γραφικότητας. Η Σμύρνη, ο Κεμάλ και πότε-πότε κάτι Γκρίζοι Λύκοι να ουρλιάζουν. Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των σχολιαστών εστίαζε στο παιχνίδι. Έγραφαν πόσο καλά έπαιξε η ομάδα τους, τι σπουδαίος προπονητής είναι ο Αταμάν και πώς περιορίστηκε ο Γιάννης. Βρήκα και αρκετά μηνύματα που υπενθύμιζαν πως επρόκειτο για ένα παιχνίδι μεταξύ γειτόνων και συνεπώς δεν πρέπει να συνδέεται με εθνικιστικές φωνές.

Την επομένη, μεγάλη μερίδα του τουρκικού Τύπου κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδα που κολάκευαν το εθνικό συναίσθημα για μία νίκη με ιστορικό συμβολισμό, πέρα από τα στενά όρια του γηπέδου. Ανοησίες. Εννοείται ότι σε περίπτωση νίκης της εθνικής μας ομάδας θα βλέπαμε φουστανέλες, τσαρούχια και αγωνιστές του ’21 να καρφώνουν τη μπάλα στο καλάθι των Τούρκων. Άλλωστε κάποιοι, εκ των σχολιαστών της κερκίδας, ζητούσαν να καταδικαστεί ο Σπανούλης για εθνική προδοσία, άλλοι βρήκαν το παιχνίδι στημένο και πάει λέγοντας.

Πάντα θα υπάρχουν γραφικοί και ακραίοι. Σημασία έχει τι πιστεύουν οι πιο νηφάλιοι. Ολοι αυτοί, λοιπόν, θα συμφωνούν ότι οι δύο λαοί (και όχι οι δύο χώρες), είναι παγιδευμένοι σε μία ιστορική συνθήκη που συχνά δείχνει αντιφατική. Βάλτε το χέρι στην καρδιά και απαντήστε ειλικρινά: υπάρχει άλλος λαός με τον οποίο να είμαστε τόσο κοντά, όσο με τους Τούρκους; Δεν έχουμε κοινό θρήσκευμα, οι ιστορικές αναφορές μεταφέρουν αρνητική φόρτιση, όμως η μακραίωνη συμβίωση έχει εγκαταστήσει έναν κώδικα επικοινωνίας. Υποθέτω ότι οι Βορειοελλαδίτες αντιλαμβάνονται πιο εύκολα αυτό που προσπαθώ να πω.

Και για να το θέσω αλλιώς, δοκιμάστε το εξής: βρεθείτε σε μια παρέα αποτελούμενη από Ευρωπαίους και Τούρκους. Με ποιους νομίζετε ότι θα ταιριάξετε καλύτερα; Μια χαρά παρέα θα κάνατε, παρά τις αντικειμενικές, αλλά και τις στερεοτυπικές προκαταλήψεις. Εμείς αντιλαμβανόμαστε τους Τούρκους ως πρώην δυνάστες και εν δυνάμει απειλή. Οι Τούρκοι μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι η Ελλάδα είναι ένα τεχνητό κράτος που δημιουργήθηκε από τη Δύση προκειμένου να διαλυθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ταξιδέψτε στην Πόλη. Καθίστε δίπλα σε Τούρκους τουρίστες σε ουζερί στη Λέσβο. Θα καταλάβετε ότι είμαστε δύο λαοί που θα ήθελαν να τα βρουν, αλλά δεν τους αφήνει η Ιστορία. Κι όμως, αν απομακρύνεις για λίγο την Ιστορία, βλέπεις ότι οι άνθρωποι βρίσκουν τον τρόπο να επικοινωνούν. Ο τουρίστας στην Πλάκα που προσπαθεί να παραγγείλει στα ελληνικά και ο Ελληνας στην Πόλη που μπορεί να καταλάβει το μενού στα τούρκικα.

Οι κυβερνήσεις, τα μνημόνια και οι στρατοί μπορεί να συντηρούν την καχυποψία. Αλλά οι άνθρωποι, όταν συναντιούνται, μοιάζουν να σπάζουν την Ιστορία σε μικρά κομμάτια και να φτιάχνουν πάνω τους μικρές γέφυρες.

Και ίσως, τελικά, αυτό να είναι το μόνο που αξίζει να κρατήσουμε: ότι το μέλλον γράφεται πιο εύκολα πάνω σε ένα τραπέζι με μεζέδες. Τα βιβλία της Ιστορίας γράφουν για το παρελθόν.