Πού είναι το «Λάθος»;

Η βραδιά εκείνη, στα τέλη του 1989 που κάποιοι Ανατολικογερμανοί μού άνοιξαν κουβέντα για «Το Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη και το πόσο η ιστορία τους θύμιζε τη δική τους ζωή, μοιάζει σήμερα πολύ μακρινή. Το μυθιστόρημα του Ελληνα συγγραφέα ήταν στη Γερμανία ένα από τα πιο δημοφιλή βιβλία της  ελληνικής λογοτεχνίας. Ψάχνοντας για την ακριβή ημερομηνία της έκδοσής του στα γερμανικά, έπεσα στο τεύχος του SPIEGEL το φθινόπωρο του 1969, που αναφερόταν σε αυτή. Στο εξώφυλλο του τότε, το κυρίαρχο ερώτημα ήταν «Διαλύεται η ΕΟΚ;». Προφανώς η καταστροφολογία είχε από τότε καλές σχέσεις με το περιοδικό του Αμβούργου.

Αλλά γιατί μου ήρθε στο μυαλό το «Λάθος»; Στο βιβλίο του Σαμαράκη «λάθος» είναι ότι ένα καλά δουλεμένο, μαθηματικής ακρίβειας σχέδιο δεν έχει υπολογίσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Στις μέρες μας το «λάθος», που κάνει το Βερολίνο είναι να επιμένει σε ένα σχέδιο, που από την αρχή είδε μόνο αριθμούς και αγνόησε παντελώς την «ιδιότροπη» ανθρώπινη φύση. Και δεν κατάφερε τελικά ούτε τους αριθμούς να ικανοποιήσει, ούτε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια να σεβαστεί.

Αν αφήσει κανείς στην άκρη τις ακρότητες κάποιων φανατικών, που αγγίζουν τα όρια του ρατσισμού απέναντι στις χώρες του Νότου και διαβάσει τις ψύχραιμες αναλύσεις θα διαπιστώσει ότι στην ουσία κανείς δεν διαφωνεί για το πόσο αποτυχημένη και συχνά απάνθρωπη ήταν η μέχρι τώρα εφαρμοσθείσα συνταγή. Αλλά σε πολιτικό επίπεδο εντός και εκτός Γερμανίας κανείς δεν τολμά να το φωνάξει «επειδή όλοι φοβούνται τη Μέρκελ».

Η βελτίωση των οικονομικών δεικτών, τα πλεονάσματα, οι ρυθμοί μείωσης των χρεών από ένα σημείο και μετά έπαψαν να αποτελούν εργαλεία για να βελτιώσουν τη ζωή των πολιτών και μετατράπηκαν σε αυτοσκοπό, που θεοποιήθηκε για να αποδείξει την υπεροχή της γερμανικής «αυθεντίας».  Το δόγμα απλό για να το καταλαβαίνουν και οι πιο Ανταμοιβή μόνο για τους πιστούς στον ενάρετο βίο, τιμωρία για τους απείθαρχους.

Η γερμανική πολιτική ελίτ έμοιαζε όλα αυτά τα χρόνια κτίζει ένα υπέροχο, άνετο και ασφαλές κάστρο, με υλικά τις εμμονές και τις προκαταλήψεις. Μόνο που τώρα διαπιστώνει ότι ξέχασε τις… πόρτες και χτίζοντας από τα μέσα έχει εγκλωβιστεί πλέον η ίδια εντός του. Θα τολμήσει να γκρεμίσει κάποιους τοίχους για να απελευθερωθεί από το ασυνήθιστο αυτό καθεστώς αυτό-αιχμαλωσίας; Ή θα προτιμήσει να ξαπλώσει στον καναπέ και να ακούει το χαλασμό που συμβαίνει έξω;

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε μίλησε σε κάποιο σημείο για την ανάγκη να είναι κανείς ευέλικτος και νεωτεριστής. Αναφέρθηκε στα διδάγματα της ιστορίας από τον περασμένο αιώνα. Διαβεβαίωσε ότι δεν θέλει μια «γερμανική Ευρώπη». Αν όλα αυτά δεν είναι απλά άλλοθι, που θέλουν να συσκοτίσουν τις πραγματικές του σκέψεις  αλλά ειλικρινείς πεποιθήσεις, τότε αφήνουν πράγματι ένα παράθυρο ελπίδας.

Η γραφειοκρατία δεν μπορεί να είναι πάνω από τη δημοκρατία, η τυπολατρία πάνω από την ουσία, οι αριθμοί πάνω από τους ανθρώπους. Ο ορίζοντας της ιστορίας δεν φτάνει μόνο ως τις επόμενες εκλογές, ούτε η συγγραφή της ανατίθεται στις «κορυφές» κάποιων ιστοσελίδων.  Ας ρωτήσουν και το Χέλμουτ Κολ, που εκείνο το φθινόπωρο του ’89 ανακοίνωσε το σχέδιο του, για κάτι που η συντριπτική πλειοψηφία των άλλων ευρωπαϊκών λαών φοβόταν και ακόμα και οι δυτικογερμανοί συμπατριώτες του δεν το ήθελαν: την ταχεία επανένωση των δύο Γερμανιών.

* Ο Κώστας Αργυρός είναι δημοσιογράφος κι έχει βραβευτεί για το δημοσιογραφικό του έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ίδρυμα Μπότση και την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, αναδεικνύοντας κυρίως ευρωπαϊκά θέματα.