Η εργατική τάξη του 21ου αιώνα: Εφτασε η ώρα της πρόκλησης

Μέχρι να πέσει στα ανυποψίαστα κεφάλια μας αυτή η υγειονομική κρίση (η οποία πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε οικονομική) η συζήτηση που περιελάμβανε όρους όπως “τάξη”, “ταξικός πόλεμος” και “ταξική συνείδηση” έμοιαζε με μουσειακό είδος.

Ο κυρίαρχος λόγος τη θεωρούσε “τρε μπανάλ” για την εποχή, ιδιαίτερα μετά την πτώση του “υπαρκτού-ανύπαρκτου” σοσιαλισμού στα τέλη της δεκαετίας του 80 η οποία υποτίθεται ότι έφερε και το τέλος της ιστορίας με τη θριαμβευτική επικράτηση του καπιταλισμού. Ακόμα και αριστεροί άνθρωποι φρόντισαν να προσαρμόσουν αναλόγως το λεξιλόγιό τους για να έχουν λόγο στη νέα εποχή.

Ο κορονοϊός όμως ανέδειξε, ίσως με τον πιο αναπάντεχο τρόπο, τη σύγχρονη εργατική τάξη ως πολιορκητικό κριό στην τεράστια, παγκόσμια μάχη για την μη εξάπλωση της νόσου. Και απολύτως λογικά, η συζήτηση περί τάξεων επανέρχεται ιδιαίτερα δυναμικά στο προσκήνιο ενώ οι περισσότεροι πίστευαν ότι είχαμε αφήσει τους “κομμουνιστικούς” όρους στο παρελθόν.

Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά καθώς η πραγματικότητα ξεπέρασε τις νεοφιλελεύθερες δοξασίες. Εν καιρώ πανδημίας, μέχρι πρότινος αόρατοι εργαζόμενοι στους οποίους ουδείς έδινε πραγματική σημασία (και οι οποίοι είχαν εδώ και χρόνια ξεχαστεί από τον γραφειοκρατικό συνδικαλισμό) μπήκαν με ορμητικό και απόλυτο τρόπο στην καθημερινότητά μας.

Στεκόμασταν-και στεκόμαστε-με τις ώρες κοντά στα κουδούνια για να ακούσουμε επιτέλους το διανομέα να μας φέρνει αυτό που έχουμε παραγγείλει από το ίντερνετ. Στα σούπερ μάρκετ οι υπάλληλοι φροντίζουν έτσι ώστε και τα ράφια να ανανεώνονται και οι αποστάσεις μέσα στα καταστήματα να τηρούνται. Οι υπάλληλοι των φαρμακείων “χτυπούν” 12 ώρα και φυσικά οι γιατροί και οι νοσηλευτές παίζουν κάθε μέρα τη ζωή τους κορόνα-γράμματα. Παντού, σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης και όχι μόνο σε μία χώρα.

Θα αναρωτηθείτε αν οι γιατροί ανήκουν στην εργατική τάξη; Οχι φυσικά με τον τρόπο που ο Μαρξ περιέγραψε την εργατική τάξη κατά τον 19ο αιώνα αλλά με μία πιο ελεύθερη θεώρηση και με δεδομένο ότι ο κόσμος πλέον είναι τελείως διαφορετικός σε σχέση μ’ αυτόν που περιέγραψε και ανέλυσε ο Γερμανός φιλόσοφος πριν σχεδόν 200 χρόνια.

Οι νοσοκομειακοί γιατροί με τα πλούσια προσόντα, τις λαμπρές σπουδές αλλά και τους πενιχρούς, για τα βιογραφικά τους μισθούς, ναι, συνθέτουν, υπό μία έννοια, την εργατική τάξη του 21ου αιώνα και ας μην εργάζονται στη γραμμή παραγωγής κάποιου εργοστασίου. Ούτε προνομιούχοι είναι ούτε συντάσσουν τα συμφέροντά τους πίσω από αυτά των ισχυρών ούτε ανήκουν στην υψηλά αμειβόμενη υπαλληλία του ιδιωτικού τομέα με τα τρομακτικά μπόνους και τις αναρίθμητες παροχές.

Για τους υπόλοιπους δεν γεννάται καν ζήτημα. Συνιστούν, τις περισσότερες φορές όχι προλεταριάτο αλλά πρεκαριάτο αφού η ανασφάλεια βασιλεύει στον εργασιακό τους βίο. Θεωρούνται ουσιαστικά οι απόβλητοι του συστήματος που δεν πρέπει να έχουν δικαιώματα, συνδικαλιστική εκπροσώπηση και όνειρα για την όποια ανέλιξη. Κάνουν, μαζί με χιλιάδες άλλους, τις “βρώμικες” δουλειές που απαιτεί το σύστημα για να παραμένει όρθιο και πάνω στις πλάτες τους έχουν ως σήμερα δοκιμαστεί όλα τα διεστραμμένα νεοφιλελεύθερα μοντέλα για την εργασία (μερική απασχόληση, ενοικιάσεις εργαζόμενων και άλλα καπιταλιστικά καλούδια).

Οι άνθρωποι αυτοί απασχολούν πια. Τα ρεπορτάζ, κάποιες στήλες των εφημερίδων, το δημόσιο λόγο. Δεν το λες και λίγο. Ταυτόχρονα όμως το ερώτημα που τίθεται είναι αν με την επιστροφή του πλανήτη στη στοιχειώδη κανονικότητα, το πρεκαριάτο θα μπορέσει να αποκτήσει αυτά που του έλειψαν το προηγούμενο διάστημα και να αποτινάξει από πάνω του, την ανασφάλεια για το μέλλον.

Δεν μπορεί να υπάρξει σιγουριά για τις απαντήσεις. Ωστόσο, έχει γίνει πλέον σαφές-και είχε διαφανεί στις εξεγέρσεις ανά τον κόσμο πριν την έναρξη της επιδημίας του κορονοϊού- ότι οι άνθρωποι αυτοί διεκδικούν-δικαίως-ρόλο αφού αποδεικνύονται υπερχρήσιμοι ακόμα και για τις αντοχές του παρόντος συστήματος. Δεν μπορούν, συμπερασματικά, να βγουν έξω από τη συζήτηση για την επόμενη μέρα στην οικονομία και την εργασία.

Απολύτως φυσικά λοιπόν θα επιχειρήσουν να δηλώσουν παρόντες και γι’ αυτό η συζήτηση περί του ανταγωνισμού των τάξεων στο σύγχρονο καπιταλισμό επανέρχεται με στόμφο στην επικαιρότητα. Το ζήτημα είναι από ποιους θα εκπροσωπηθούν αυτοί οι άνθρωποι στα μεγάλα τραπέζια που θα στηθούν παγκοσμίως και στα οποία θα συζητηθεί εκτενώς η μορφή των οικονομιών στη μετά τον κορονοϊό εποχή. Η Αριστερά έχει το ιστορικό χρέος να σηκώσει αυτό το βάρος και να φέρει τη σύγχρονη εργατική τάξη στο επίκεντρο των εξελίξεων.

Και εδώ αρχίζει μία πολύ χρήσιμη και μεγάλη κουβέντα. Ποια Αριστερά, με ποιο πρόγραμμα, ποια προτάγματα, ποιες προτάσεις και με ποια δύναμη. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι άνθρωποι που χτυπούν τώρα με συμπάθεια τους ώμους όσων παλεύουν για να σταθούμε όρθιοι, θα τραγουδήσουν άλλους σκοπούς μετά την κρίση. Ενα επίδομα απόδοσης, ένα ακόμη χειροκρότημα στα μπαλκόνια στις 9 το βράδυ και έξω από την πόρτα. Στη συνέχεια η πολύ γνώριμη σε όλους ρητορική “δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, χρειάζονται περικοπές, να συνεισφέρουμε όλοι ανάλογα με τις δυνατότητές μας” θα κυριαρχήσει και πάλι, τουλάχιστον μέσω των παραδοσιακών media, στο δημόσιο λόγο.

Δέκα χρόνια όμως μετά την αντίστοιχη μεγάλη, παγκόσμια ύφεση δεν μπορούμε πάλι να πέσουμε στην ίδια παγίδα και να καταναλώσουμε με την οκά τα ψέματα που θα σερβιριστούν από “πρόθυμους” που θα θελήσουν να κάνουν τη δουλειά για λογαριασμό των ισχυρών αφεντικών τους. Η σύγχρονη εργατική τάξη άρα έχει και ευθύνη απέναντι στον εαυτό της. Η θα οργανωθεί- σε επίπεδο παγκόσμιο- για να απαλλαχθεί το ζυγό της καταπίεσης προτείνοντας εναλλακτικές ή θα γίνει το πεδίο βολής στο οποίο οι “στρατιώτες” του συστήματος θα δοκιμάσουν τα νέα τους όπλα καταδικάζοντάς την οριστικά στο ρόλο του παρία.

Οι συσχετισμοί δύναμης παγκοσμίως δεν την ευνοούν. Γι’ αυτό, εκτός των αγώνων και του … πάθους, θα χρειαστούν νέα εργαλεία και φαντασία. Εγχειρίδια πάντως δεν υπάρχουν, παρά μόνο στενά θεωρητικά. Οι νέες γραμμές της ιστορίας θα γραφτούν, αν γραφτούν, σ’ ένα ολοκαίνουργιο βιβλίο.