ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Ένα μόλις μήνα μετά την ολοκλήρωση του βιβλίου για την ταραχώδη πορεία της Πολιτικής Αεροπορίας στην Ελλάδα με τίτλο «Ο Ωνάσης και ο Σμηναγός Χ» ο συγγραφέας Αχιλλέας Χεκίμογλου είχε ήδη ξεκινήσει την έρευνα για το επόμενο εγχείρημα του: «Ατομική Εποχή: Πυρηνική ενέργεια, τους αντιδραστήρες και το ουράνιο στην Ελλάδα του 20ου αιώνα» (και αυτό στις εκδ. Παπαδόπουλος).

«Έγραψα το βιβλίο για μια σειρά από λόγους», λέει στο Magazine ο πάλαι ποτέ ρεπόρτερ για λογαριασμό των εφημερίδων «Το Βήμα» και «Το Βήμα της Κυριακής» που επί σειρά ετών κάλυπτε τις συγκοινωνίες, τις τηλεπικοινωνίες και την ψηφιακή οικονομία της Ελλάδας. «1) Δεν υπήρχε τίποτε σχετικό εκεί έξω που να εξιστορεί όλο αυτό το “ταξίδι” της Ελλάδας στην Ατομική Εποχή. 2) Ένιωσα δέος και συγκίνηση για τους ανθρώπους που κίνησαν τον άξονα της ιστορίας για να προσφέρουν στην Ελλάδα μία καλύτερη θέση μέσα από την επιστήμη και την τεχνολογία. Είναι άγνωστοι ήρωες για τις δικές μας γενιές και θεώρησα ότι άξιζαν μία θέση στη μνήμη μας. 3) Εντόπισα τρομερό υλικό με το οποίο ελάχιστοι είχαν ασχοληθεί».

Από την πρώτη στιγμή διαπίστωσε ότι υπήρχε τεράστιος όγκος πληροφορίας που ήταν εν πολλοίς «απάτητος». «Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, επιβεβαίωσα τις αρχικές μου υποψίες και σε λιγότερο από 6-7 μήνες είχα τους πρωταγωνιστές και τα βασικά πρόσωπα του βιβλίου. Ήμουν τρομερά τυχερός: “έβρεχε” αρχεία».

Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα κοπιαστικής έρευνας με όχι εξαρχής ξεκάθαρο οδικό χάρτη. «Σπανίως γνωρίζεις που θα σε βγάλει μία έρευνα. Μία φαινομενικά ασήμαντη λεπτομέρεια μπορεί να αποτελεί τον κρίκο που λείπει από μία αλυσίδα η οποία θα σε οδηγήσει σε μία μεγάλη αποκάλυψη» λέει ο συγγραφέας, ξεχωρίζοντας όμως κάποια ευρήματα ως τα πιο κομβικής σημασίας για την εξέλιξη της ιστορίας που κατέγραφε.

«Ένα πρώτο σοκ έπαθα, όταν άρχισα να πέφτω πάνω στα ίδια πρόσωπα τα οποία είχα πετύχει στο προηγούμενό μου βιβλίο: Η Φρειδερίκη, ο Ωνάσης, ο ταξίαρχος Στρατηγάκης, ο καθηγητής Χόνδρος, ο Καραμανλής˙ αλλά και στο σύστημα που ουσιαστικά συγκυβέρνησε (ή και κυβέρνησε δικτατορικά) την Ελλάδα από το 1935 έως τη Μεταπολίτευση. Το ίδιο περιβάλλον που κυνήγησε και κατέστρεψε τον “πατέρα” της πολιτικής αεροπορίας Στέφανο Ζώτο, είχε “γεννήσει” τον ΙΔΕΑ και το οικοσύστημα των μετέπειτα χουντικών. Είναι από το ίδιο “καλούπι” οι άνθρωποι που έστειλαν στην εξορία ένα ήρωα του πολέμου, τον ναύαρχο Θάνο Σπανίδη, ο οποίος έφερε την ατομική ενέργεια στην Ελλάδα. Και είναι το ίδιο σύστημα που “ξήλωσε” για πάντα ο Καραμανλής όταν επέστρεψε από τη Γαλλία. Κολλάνε όλα αυτά με την ατομική ενέργεια; Σου επιβεβαιώνω κατηγορηματικά ότι κολλάνε και παρακολλάνε».

Ο Αχιλλέας Χεκίμογλου τονίζει ότι ένα από τα σπουδαιότερα ευρήματα της έρευνας ήταν οι φάκελοι ελληνικού ενδιαφέροντος των βρετανικών αρχείων, ακριβώς γιατί «αποκαλύπτουν όλο το πυρηνικό παρασκήνιο της περιόδου των αποστατών, της 21^ης Απριλίου και της επίσκεψης της Θάτσερ στην Ελλάδα. Άλλο εντυπωσιακό κομμάτι αποτελούν τα αρχεία του State Department για το ενεργειακό – πυρηνικό της Ελλάδας. Ανεκτίμητο υλικό εντοπίστηκε στο ιστορικό αρχείο του ΥΠΕΞ, που φωτίζει για πρώτη φορά το πως μπήκαμε στο CERN και πως απέκτησε τον αντιδραστήρα ο Δημόκριτος. Είναι λίγες μόνο από αυτές τις στιγμές – χρειάστηκε να διαβάσω χιλιάδες έγγραφα από πολλές πρωτογενείς πηγές. Ο συνδυασμός αυτού του υλικού μας προσφέρει για πρώτη φορά την πλήρη εικόνα της υπόθεσης. Και αυτό είναι σημαντικό γιατί ακόμη και σήμερα δεν έχουμε πρόσβαση στα αρχεία ούτε του υπουργείου Βιομηχανίας ούτε του υπουργείου Συντονισμού ούτε της Νομισματικής Επιτροπής (από το 1963 και μετά) ούτε της Εθνικής Τράπεζας (από το 1965 και μετά). Έτσι, στην πραγματικότητα έχουμε τεράστια κενά στην εξιστόρηση της βιομηχανικής και της οικονομικής ιστορίας της Ελλάδας. Και η “Ατομική Εποχή” καλύπτει με αξιώσεις ένα από αυτά, κυρίως χάρη στη σχολαστικότητα των ξένων αρχείων».

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Το συναρπαστικό αυτό βιβλίο διαβάζεται (και) σαν πολιτικό θρίλερ με πρωταγωνιστές τις ελληνικές κυβερνήσεις και τους κατά καιρούς ηγέτες τους που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο διαχειρίστηκαν τις πυρηνικές επιδιώξεις της χώρας κατά τον 20ο αιώνα. Ποιοι αντιμετώπισαν με την απαραίτητη σοβαρότητα το όλο ζήτημα; Και ποιοι αποδείχθηκαν κατώτεροι των περιστάσεων; «Στον στρατηγό Πλαστήρα και τον Σοφοκλή Βενιζέλο χρωστάμε τη συμμετοχή στο CERN˙ στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο τη σύσταση της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και την τοποθέτηση του ναυάρχου Σπανίδη. Ο Καραμανλής πιστώνεται με τη δημιουργία του Δημόκριτου – άλλωστε είχε πάρει το θέμα πάνω του. Η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου είχε κακές στιγμές γιατί πολέμησε τον Δημόκριτο –για να την “σπάσει” στα ανάκτορα – όμως κατ’ αυτόν τον τρόπο, έχασε η χώρα. Οι αποστάτες και οι χουντικοί έκαναν σοβαρά λάθη, σχεδιάζοντας και αυτοσχεδιάζοντας στο πόδι. Ο Καραμανλής της Μεταπολίτευσης τα πήγε άριστα. Ο Ανδρέας δεν ήθελε τα πυρηνικά, όμως ενίσχυσε τις έρευνες για τον λιγνίτη, έφερε και την συμφωνία για το φυσικό αέριο με την ΕΣΣΔ και αυτό είχε αποτέλεσμα διότι προσέφερε εναλλακτική στην ενεργειακή κρίση» και ακριβώς επειδή ως είθισται στην περίπτωση της Ελλάδας οι λεγόμενες «μεγάλες δυνάμεις» υπήρξαν ποικιλοτρόπως παρεμβατικές, το Magazine ζητά από τον συγγραφέα μια περιεκτική αποτίμηση του ρόλου τους.

«ΗΠΑ: Ό,τι κάναμε, το κάναμε κυρίως χάρη στη δική τους βοήθεια. Ήθελαν να μπουν με αξιώσεις και στο πυρηνικό πρόγραμμα και ήταν “από πάνω” σε ό,τι σχεδιάζαμε – δεν τους ξέφευγε τίποτε.

Αγγλία: Επιδίωξαν να γίνουν αποκλειστικοί προμηθευτές του ελληνικού πυρηνικού προγράμματος τουλάχιστον 2-3 φορές. Είχαν απίστευτη ροή εμπιστευτικής πληροφορίας.

Γερμανία: Δελέασε πολλές φορές την Ελλάδα παρέχοντας σημαντικές πιστώσεις˙ Siemens, AEG, κ.α. επιδίωξαν να αναλάβουν το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας.

Γαλλία: Τα ίδια ακριβώς με τη Γερμανία.

Καναδάς: Χτύπησε την πόρτα της Αθήνας τουλάχιστον 2-3 φορές και, μάλιστα, πρότεινε να αναλάβει τις έρευνες για το ουράνιο η Eldorado – η γνωστή της Χαλκιδικής!

Σοβιετική Ένωση: Ενδιαφέρθηκαν ζωηρά για το ελληνικό πυρηνικό πρόγραμμα. Και τελικά προσέφεραν διέξοδο μετά το Τσερνόμπιλ γιατί από αυτούς πήραμε το φυσικό αέριο».

Όσον αφορά τους Έλληνες κροίσους που ενεπλάκησαν στην πολυδεκαετή και τελικά αδιέξοδη πορεία της ατομικής ενέργειας στην Ελλάδα , ο Χεκίμογλου ξεχωρίζει τις περιπτώσεις Μποδοσάκη και Ωνάση. Ο μεν «διεκδίκησε το ελληνικό ουράνιο σε μία εποχή που εξύφαινε απίστευτες πλεκτάνες κατά του Καραμανλή». Ο δε «δούλεψε ψιλό γαζί τους χουντικούς και έβγαλε λεφτά χωρίς να επενδύσει για το τρίτο διυλιστήριο στα Μέγαρα, στο οποίο υποτίθεται ότι θα κατασκευαζόταν και πυρηνικό εργοστάσιο. Είναι η εποχή που “έχει” τον Παπαδόπουλο («Αποκαλύφθηκε ότι στη βίλα του Ωνάση στο Λαγονήσι, όπου διέμενε ο Παπαδόπουλος, είχε δοθεί εντολή να αφαιρεθούν οι μετρητές του ηλεκτρικού και ο δικτάτορας δεν πλήρωνε ρεύμα την περίοδο που κατοικούσε εκεί. Μάλιστα το 1976 η υπόθεση θα πήγαινε στα δικαστήρια, όπου κατηγορήθηκαν για απιστία στελέχη της ΔΕΗ» – ένα απόσπασμα του βιβλίου που προκαλεί ηχηρό facepalm) και ο Νιάρχος “έχει” τον Μακαρέζο-, οπότε οι συγκρούσεις μεταξύ τους γίνονται συνήθως μέσω αντιπροσώπων στην κορυφή της χουντικής κυβέρνησης. Η CIA εννοείται ότι τα παρακολουθεί όλα στενά».

ΟΙ ΑΝΙΔΕΟΙ ΧΟΥΝΤΙΚΟΙ

Στο βιβλίο αναδεικνύεται εμφατικά ότι κατά τη διάρκεια της δικτατορίας εκτός όλων των άλλων πτυχών, έτσι και όσον αφορά τη συγκεκριμένη, των ατομικών δηλαδή επιδιώξεων της Ελλάδας, το τιμόνι της χώρας ήταν στα χέρια ενός συρφετού προφανώς επικίνδυνων αλλά και ολοκληρωτικά φαιδρών, εν πολλοίς ανίκανων τύπων. «Η χούντα ήταν το τελευταίο στρατιωτικό κίνημα από μία σειρά τέτοιων κινημάτων στον 20^ο αιώνα – αλλά το μόνο από όλα αυτά που μνημονεύουμε ως προδοτικό και καταστροφικό. Είναι εντυπωσιακό ότι ένας δαιμόνιος άνθρωπος, όπως ο Παπαδόπουλος, που κατάφερε να “χακάρει” μία ολόκληρη χώρα, δεν μπόρεσε ποτέ στην πραγματικότητα να αντιμετωπίσει τις αντίρροπες εσωτερικές δυνάμεις του χουντικού καθεστώτος και παρέμεινε έρμαιο του Ιωαννίδη, ενός ανερμάτιστου και σκοτεινού δικτάτορα. Το καθεστώς της 21^ης Απριλίου δεν ήταν ούτε συνεκτικό ούτε ενωμένο – υπήρχαν άγριες αντιθέσεις μεταξύ των βασικών παικτών που οδήγησαν τελικά στην αποκαθήλωση του Παπαδόπουλου και την πτώση αργότερα της δικτατορίας» λέει ο συγγραφέας, θεωρώντας ότι έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε για την πραγματική ιστορία της χούντας, και τονίζοντας την εξής διάσταση της επταετίας: «Οι χουντικοί ήταν περίεργοι. Όπου βρήκαν συστήματα και διαδικασίες της προκοπής δεν τα πείραξαν, αλλά πείραξαν τα άτομα. Π.χ. έδιωξαν μερικά από τα πλέον ικανά στελέχη της ΔΕΗ, όπως τον Θέμη Μαρίνο – μιλάμε για έναν κορυφαίο οικονομολόγο, που πολέμησε τον Άξονα σε όλη τη διάρκεια του πολέμου και συμμετείχε στις επιχειρήσεις της SOE. Ή τον Ευθύμιο Μαλαγαρδή, έναν από τους καλύτερους μηχανικούς που είχε η Ελλάδα στον 20^ο αιώνα. Ενώ έπαυσαν τον αεροπόρο Μύρωνα Στρατηγάκη από τη διοίκηση της ΔΕΗ, ο οποίος είχε βαθιά γνώση της πυρηνικής τεχνολογίας – σχεδίαζε μάλιστα τα πυρηνοκίνητα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ. Έτσι, βρέθηκε η ΔΕΗ, που ήταν έως τότε πρότυπη επιχείρηση στην Ελλάδα, με έλλειψη επιχειρησιακής συνέχειας.

Ακόμη, στηρίχθηκαν για την οικονομία στον Μακαρέζο (που σε κάποιο θεωρητικό “χουντόμετρο” ενδεχομένως να ήταν το λιγότερο ακραίο στοιχείο), ο οποίος δεν μπορούσε να αναλάβει έναν τόσο σημαντικό ρόλο. Και παρόλο που κατά την επταετία δεν πέρασαν μόνο ανίκανοι από θέσεις ευθύνης, αλλά και αρκετοί άνθρωποι με δυνατότητες, το τελικό πρόσημο είναι αρνητικό.

Στο ενεργειακό – πυρηνικό, διαπραγματεύονταν μυστικά με τους Άγγλους για απευθείας ανάθεση του πυρηνικού εργοστασίου, την ώρα που το Λονδίνο τα είχε κάνει “πλακάκια” με τους Γερμανούς και τους Αμερικανούς ώστε να μην ανταγωνιστούν μεταξύ τους σε περίπτωση που η Αθήνα έκανε πίσω και διενεργούσε τελικά διαγωνισμό για την εγκατάσταση της ατομικής μονάδας. Επιπλέον, είχαν την ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσαν να παζαρέψουν με τους Άγγλους τη μη αποπομπή της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης μέσα από την αγορά του αντιδραστήρα. Στο Foreign Office τους είχαν πάρει στο ψιλό. Επρόκειτο για ανθρώπους που οι βασικές τους παραστάσεις ήταν των χωριών όπου μεγάλωσαν, των στρατώνων και των μυστικών υπηρεσιών – δεν είχαν αντίληψη του πως δούλευε ο σύγχρονος κόσμος. Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν όλα άσπρο – μαύρο˙ είναι παράδοξο, αλλά το μεγάλο άνοιγμα στον κομουνιστικό κόσμο, το έκαναν οι χουντικοί – εξ ανάγκης βεβαίως».

ΟΙ ΠΕΦΩΤΙΣΜΕΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Οι βασικοί ήρωες της «Ατομικής Εποχής» είναι ορισμένοι πεφωτισμένοι Έλληνες επιστήμονες, και «κανονικά θα έπρεπε ο καθένας τους να έχει έναν δρόμο στο όνομά του», λέει ο συγγραφέας.

Είναι ο Θεόδωρος Κουγιουμζέλης: «Μας έβαλε στο CERN κι έθεσε τα θεμέλια του Δημόκριτου. Στον πόλεμο “πατένταρε” μηχάνημα που υπέκλεπτε τα ιταλικά ραδιοσήματα. Ιερό τέρας της Φυσικής στην Ελλάδα. Σπουδαίος επιστήμονας και πρόσφυγας από το Αϊβαλί».

Είναι οι Νίκος Χρυσοχοΐδης, Κωνσταντίνος Λάσκαρις, Παύλος Δημοτάκης: «Η “αγία τριάδα” του Δημόκριτου, που έφερε την ατομική εποχή, τον αντιδραστήρα, τα ραδιοϊσότοπα στα νοσοκομεία, εφαρμογές από το αύριο στην οικονομία. Ήταν για την εφαρμοσμένη επιστήμη ό,τι ήταν ο Τλούπας, ο Μπαλάφας και ο Μελετζής για την ελληνική φωτογραφία».

Είναι ο Θέμης Κανελλόπουλος: «Έβαλε την ελληνική επιστήμη στο διεθνές στερέωμα. Δημιούργησε το όραμα του Δημόκριτου. Τρομερή προσωπικότητα. Ήταν ο “Όττο Ρεχάγκελ” του θαύματος του Δημόκριτου».

Είναι οι Ιωάννης Σταυροπόδης και Σταύρος Κατράκης: «Έσκαψαν όλη την Ελλάδα και βρήκαν ουράνιο. Έπεισαν κυβερνήσεις να επενδύσουν στην γεωλογία. Έφεραν διεθνείς οργανισμούς και προσέλκυσαν το διεθνές ενδιαφέρον. Σκαπανείς κυριολεκτικά και μεταφορικά».

Είναι ο Δημήτρης Κάππος: «Η ομάδα του στον Δημόκριτο δημιούργησε τον “Πρωτέα”, τον πρώτο ελληνικό υπολογιστή – respect!»

Ίσως όμως ο πλέον αφανής από όσους πρωτοστάτησαν στο δαιδαλώδες εγχείρημα των πυρηνικών επιδιώξεων της Ελλάδας κατά τον 20ο αιώνα –«ο πρώτος μεταξύ ίσων των πρωταγωνιστών της ατομικής εποχής»– να υπήρξε ο ναύαρχος Αθανάσιος Σπανίδης, «ένας φοβερός τύπος που του αξίζει να γίνει ταινία. Η πολεμική και στρατιωτική του πορεία στον αγώνα κατά του Άξονα υπήρξε αξιοσημείωτη και χάρη σε κάτι τέτοιους ανθρώπους, η ισοπεδωμένη Ελλάδα βρέθηκε στην πλευρά των νικητών του πολέμου. Η ειρηνική του πορεία είναι ακόμη πιο σημαντική. Διότι πόσους παλαβούς θα έβρισκες εκεί έξω, για να σου φτιάξουν κέντρο πυρηνικών ερευνών μέσα σε 4-5 χρόνια, στην πάμφτωχη Ελλάδα της δεκαετίας του 1950; Οι συναντήσεις με τον γιο του, τον κ. Αλέξη Σπανίδη, ο οποίος είναι επίσης ένας πάρα πολύ ενδιαφέρων και ζεστός άνθρωπος, ήταν αποκαλυπτικές για μία σειρά από ερωτήματα που είχα. Χάρη στις προτροπές του γιου του, μάλιστα, ο ναύαρχος κάθισε κάτω και έγραψε 3 βιβλία με τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες του. Το ευρύ κοινό δεν το ξέρει, αλλά ο Σπανίδης παραλίγο να σταματήσει το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου, δρώντας από ένστικτο και πατριωτικό καθήκον, μία δεκαετία μετά την αποστρατεία του. Και δεν είναι τυχαίο ότι εκτοπίστηκε από τους χουντικούς για χρόνια στη Νάξο. Ξέρεις πολλούς ανθρώπους που μπαινόβγαιναν στο παλάτι να έχουν πάει εξορία;»

ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ

«Η χώρα μας -μικρή, φτωχή και συγκλονισμένη από την αλληλουχία τραγικών γεγονότων, όπως η Κατοχή και ο Εμφύλιος- διεκδίκησε ξεκάθαρα και από την πρώτη στιγμή τη θέση που θεωρούσε ότι της άρμοζε στην Ατομική Εποχή (…). Επρόκειτο για μια περιπέτεια που είχε πολλούς ήρωες -άλλοτε φωτεινούς, άλλοτε σκοτεινούς και άλλοτε αμφιλεγόμενους» γράφει στο βιβλίο του ο Αχιλλέας Χεκίμογλου.

Μιλώντας στο Magazine εντοπίζει τη στιγμή που η Ελλάδα έφτασε ρεαλιστικά κοντά στο να γίνει πυρηνική «στην πρώτη φάση της Μεταπολίτευσης, όταν ξεκίνησαν σοβαρές μελέτες για το θέμα και ανατέθηκε από τη ΔΕΗ η σύμβαση υπηρεσιών συμβούλου για το πυρηνικό στην Αμερικανική EBASCO. Τότε, ξεκίνησε και η οργανωμένη μελέτη του ζητήματος, το οποίο προϋπέθετε την εξαντλητική τεχνική έρευνα του ελληνικού χώρου και δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες μελέτες (σεισμολογικές, υδρολογικές, γεωλογικές κτλ.), που θα απαιτούσαν πάρα πολλά χρόνια για να γίνουν, ενώ είχε ξεκινήσει και η προπαρασκευή από την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας. Εκείνη η περίοδος επιτάχυνε τα πράγματα, διότι οι παγκόσμιες ενεργειακές και πληθωριστικές εξελίξεις είχαν κάνει το πετρέλαιο τόσο ακριβό – και η χώρα ακόμη “έκαιγε” πρωτίστως πετρέλαιο και δευτερευόντως λιγνίτη – που άξιζε οικονομικά η στροφή στα πυρηνικά. Επιπλέον, οι τότε προβλέψεις έδειχναν ότι ήταν θέμα χρόνου να στερέψουν 1) η ανθρωπότητα από πετρέλαιο και 2) η Ελλάδα από λιγνίτη. Και οι δύο αυτές παραδοχές ανετράπησαν από την ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων την δεκαετία του 1980. Επίσης, την δεκαετία του 1970 προβλεπόταν εκθετική αύξηση της ζήτησης για ενέργεια σε βάθος δεκαετιών, που επίσης δεν επιβεβαιώθηκε. Π.χ. για το 2015 προβλέπονταν σχεδόν τριπλάσια φορτία από όσα τελικά είχαμε».

Οριστικό τέλος στις ατομικές επιδιώξεις της Ελλάδας έθεσε η καταστροφή του Τσερνόμπιλ στις 26 Απριλίου 1986, στη 1:23 π.μ.

«Στον “Δημοκριτο” οι επιστήμονες εργάζονταν νυχθημερόν, καθώς είχε εντοπιστεί ότι το καίσιο-137 (με διάρκεια ζωής τριάντα έτη) είχε ρυπάνει την ελληνική επικράτεια. Πολίτες δημιουργούσαν ουρές στα νοσοκομεία προκειμένου να μετρηθούν για ραδιενέργεια. Πολλοί γονείς κρατούσαν τα παιδιά στο σπίτι και δεν τα έστελναν σχολείο. Οι φράουλες έμεναν αδιάθετες και οι χονδρέμποροι τις πωλούσαν σε εξευτελιστικές τιμές για να γίνουν μαρμελάδα. Οι καταναλωτές έσπευδαν να αγοράσουν ψυγεία και καταψύκτες» γράφει στο σχετικό κεφάλαιο ο Χεκίμογλου. «Παράλληλα, εμφανίζονταν και διάφορα ευτράπελα στον Τύπο. Η εφημερίδα Πρώτη του Χρήστου Καλογρίτσα σχολίαζε ότι ο κίνδυνος που περιέγραφαν εφημερίδες όπως το Έθνος και η Καθημερινή διογκωνόταν υπερβολικά, υποστηρίζοντας ότι το κάπνισμα ήταν 500 φορές πιο επικίνδυνο από το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ. (…) Εξίσου αλλόκοτη ήταν η στάση του Ριζοσπάστη, που απέδιδε την ειδησεογραφία των πρώτων ημερών του ατυχήματος σε αμερικανική προπαγάνδα, ενθαρρύνοντας τους αναγνώστες της εφημερίδας να καταναλώνουν άφοβα μαρούλια και προκαλώντας την οξεία αντίδραση εφημερίδων από όλους τους πολιτικούς χώρους. (…) Σύμφωνα με ρεπορτάζ της εποχής, παρά τις διαβεβαιώσεις των επιστημόνων ότι το νερό της ΕΥΔΑΠ ήταν εντελώς ακίνδυνο, οι Αθηναίοι αγόρασαν μέσα σε δύο εβδομάδες περί τα 12 εκατ. Μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού, ενώ πανελλαδικά η κατανάλωση ξεπέρασε τα 30 εκατ. Μπουκάλια ή αλλιώς τα 45 εκατ. λίτρα. Μάλιστα η ΗΒΗ έφτασε να πουλά 20.000 κιβώτια ή αλλιώς 500.000 μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού τη μέρα!»

Δεκαετίες αργότερα το Magazine ζητά από τον συγγραφέα και ερευνητή να ρισκάρει μια πρόβλεψη. Πέρα από τα «ελληνικού τύπου» ευτράπελα που λειτούργησαν αποτρεπτικά, θα είχε τελεσφορήσει το πυρηνικό πρόγραμμα της Ελλάδας αν δεν έχει συμβεί το Τσερνόμπιλ;

«Δεν είναι εύκολο ερώτημα. Το ΠΑΣΟΚ, παρόλο που μακροπρόθεσμα δεν απέκλειε τα πυρηνικά, τα είχε πολεμήσει αγρίως. Άρα, ακόμη και εάν δεν είχαμε το δυστύχημα, δεν υπήρχε περίπτωση η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου να έκανε σύντομα στροφή στην ατομική ενέργεια, όχι λόγω συνέπειας λόγων και έργων, αλλά διότι η νωπή τότε εκλογική ήττα του Ούλοφ Πάλμε οφειλόταν στην στήριξη που είχε δείξει στην ατομική ενέργεια και ήταν νωπή – και είχε επηρεάσει πολλούς Σοσιαλδημοκράτες ηγέτες της Ευρώπης. Ωστόσο, η ΔΕΗ συνέχιζε να διερευνά τα πυρηνικά επί ΠΑΣΟΚ και προφανώς το έκανε με την ανοχή της πολιτικής ηγεσίας, η οποία δεν τα απέρριπτε για το μέλλον – άλλωστε θα χρειάζονταν τουλάχιστον 10 χρόνια για να δημιουργηθεί μία πυρηνική μονάδα.

Μόνο εάν κέρδιζε η Νέα Δημοκρατία τις εκλογές του 1981 ενδεχομένως να προχωρούσε το πυρηνικό εργοστάσιο. Στο ραντεβού του Ανδρέα με την ιστορία, όμως, η ατομική ενέργεια δεν πήρε πρόσκληση. Και από την ώρα που το ΠΑΣΟΚ έφερε τη συμφωνία με την Σοβιετική Ένωση για το φυσικό αέριο, η κατάσταση άλλαξε de facto».

«Από την εποχή του Τσερνόμπιλ μέχρι και σήμερα η Ελλάδα έχει κάνει τη στρατηγική επιλογή να είναι μη πυρηνικό έθνος» γράφει στην «Ατομική Εποχή». «Η χώρα στηρίχθηκε όλο και περισσότερο στη χρήση του φυσικού αερίου -γεγονός που προκάλεσε τεράστιες δυσκολίες εξαιτίας του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας και του εμπάργκο που επέβαλε η Δύση στην πρώτη-, προχωρά στην απόσυρση του λιγνίτη, ενώ υλοποιεί την πράσινη μετάβαση μέσα από την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Πρόκειται για επιλογές καθολικά αποδεκτές από το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου. Άλλωστε διαχρονικά η κοινή γνώμη στην Ελλάδα παρουσιάζει ισχυρή αντιπυρηνική στάση».

Και καταλήγει στο NEWS 24/7: «Σήμερα ίσως δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για αυτό που έλεγε τότε ο Ανδρέας – δηλαδή να δούμε ξανά το πυρηνικό όταν η τεχνολογία θα έχει βελτιωθεί. Οι βελτιώσεις αυτές ήρθαν και είναι ο λόγος για τον οποίο ανοίγουν ξανά το θέμα πολλά μη πυρηνικά έθνη. Αλλά και αυτή είναι μια συζήτηση που θα πρέπει όμως να ξεκινήσει από τους ειδικούς, με στοιχειώδη σοβαρότητα και επιστημονική προσέγγιση, όπως γινόταν στις δεκαετίες που περιγράφω στο βιβλίο. Διότι είναι μία συζήτηση πρωτίστως τεχνική και πάρα πολύ δύσκολη. Στη χώρα που φοβόμαστε τις ανεμογεννήτριες, τα φωτοβολταϊκά, τις κεραίες της κινητής, τους μετασχηματιστές της ΔΕΗ – ακόμη και τις καμπίνες των οπτικών ινών – υπάρχει ο κίνδυνος να απαξιώσουμε γρήγορα τη συζήτηση αυτή στο twitter και το facebook, προτού καν ξεκινήσει».

Το βιβλίο «Ατομική Εποχή: Πυρηνική Ενέργεια, Αντιδραστήρες και Ουράνιο στην Ελλάδα του 20ου Αιώνα» του Αχιλλέα Χεκίμογλου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Οι φωτογραφίες έχουν παραχωρηθεί από τον Αχιλλέα Χεκίμογλου.