Αντέχει ο Νετανιάχου την ειρήνη;

Από την έναρξη ισχύος της εκεχειρίας στη Γάζα, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο μακροβιότερος πρωθυπουργός στην ιστορία του Ισραήλ, αντιμετωπίζει το δίλημμα για τον τρόπο με τον οποίο θα κινηθεί στην προεκλογική του εκστρατεία ενόψει των επόμενων εθνικών εκλογών, προγραμματισμένων να διεξαχθούν το αργότερο μέχρι το φθινόπωρο του 2026.

Στην ιστορική συνεδρίαση της Κνεσέτ στις 13 Οκτωβρίου, τόσο ο Νετανιάχου όσο και ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Γιαΐρ Λαπίντ, εκφώνησαν ομιλίες που έστειλαν το μήνυμα μιας πρώιμης έναρξης της προεκλογικής περιόδου. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός επέλεξε να παρουσιάσει τον εαυτό του ως «νικητή του πολέμου», ενώ ο Λαπίντ έδωσε έμφαση στις φιλελεύθερες αξίες που περιέχονται στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Ισραήλ από τις οποίες, όπως τόνισε, «η χώρα δεν πρέπει να απομακρυνθεί».

Την ίδια ημέρα, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μίλησε ενώπιον του νομοθετικού σώματος του Ισραήλ, πλέκοντας το εγκώμιο του Νετανιάχου, ενθυμούμενος έπειτα σε συζητήσεις με κυβερνητικά στελέχη και μια μακροσκελή συνέντευξη που είχε παραχωρήσει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός στο περιοδικό Time το 2012, όπου από τότε είχε παρουσιάσει το πλάνο του για τη Γάζα. Μάλιστα, ο Αμερικανός πρόεδρος απηύθυνε αίτημα προς τον πρόεδρο του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, να απονείμει χάρη στον Νετανιάχου για τις κατηγορίες απάτης και δωροδοκίας που εκκρεμούν εις βάρος του.

Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ απηύθυνε και μια προειδοποίηση στον Νετανιάχου, τονίζοντας ότι το Ισραήλ «δεν μπορεί να πολεμήσει εναντίον ολόκληρου του κόσμου». Τον περασμένο μήνα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δέχθηκε ένα σημαντικό διπλωματικό πλήγμα από την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης από χώρες-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπως η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, μια απόφαση από Παρίσι και Λονδίνο που αφήνει το παράθυρο ανοιχτό για μια μελλοντική επαναφορά του ζητήματος της δημιουργίας κρατικής δομής στα υπό κατάληψη εδάφη της Παλαιστίνης.

Η αλλαγή στάσης του Νετανιάχου

Αυτό το διπλωματικό πλήγμα ήρθε έπειτα από έναν μάλλον εσφαλμένο υπολογισμό του Ισραηλινού πρωθυπουργού, όταν επιτέθηκε στο Κατάρ στις 9 Σεπτεμβρίου, όπου εκπρόσωποι της Χαμάς διαπραγματεύονταν τη δυνατότητα ενός σχεδίου για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα. Ο Νετανιάχου κλήθηκε στον Λευκό Οίκο και υποχρεώθηκε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη από την κυβέρνηση του Κατάρ.

Στη συνέχεια, πιέστηκε να υπογράψει το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, το οποίο περιλαμβάνει την πρόβλεψη για τη δημιουργία κρατικής οντότητας για την Παλαιστίνη. Έστω κι αν στην παρούσα συγκυρία αλλά και στο άμεσο μέλλον κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες υλοποίησης, πρόκειται για μια προοπτική στην οποία ο Νετανιάχου είχε αντιταχθεί εδώ και καιρό, γεγονός που τον φέρνει σε δύσκολη θέση απέναντι στην εκλογική του βάση, η οποία είναι σταθερά και εμφανώς αντίθετη στην ιδέα δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους.

Το κεντρικό ερώτημα, λοιπόν, που προκύπτει είναι το εξής: Μπορεί ο Νετανιάχου να αξιοποιήσει το σχέδιο Τραμπ προς όφελός του και να επικρατήσει στις επόμενες εκλογές;

Ένας ικανός στους ελιγμούς πολιτικός

Αναλυτές στο Ισραήλ τονίζουν ότι ο Νετανιάχου έχει την ικανότητα να μετατρέπει τα εμπόδια σε ευκαιρίες. Οι σκληροπυρηνικοί συντηρητικοί σύμμαχοί του εκτιμούν ότι η συμφωνία για τη Γάζα συνιστά ήττα για την κυβέρνησή, καθότι ο ίδιος ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε επί δύο χρόνια επιμείνει στην υπόσχεση της «ολοκληρωτικής νίκης» και της «καταστροφής της Χαμάς». Ωστόσο, πρόκειται για έναν πολιτικό που έχει τον τρόπο να πορεύεται με ανατροπές και να αναγεννάται πολιτικά όταν οι αντίπαλοί του τον θεωρούν «ξεγραμμένο».

Η πρώτη του εκλογή ως πρωθυπουργός του Ισραήλ το 1996, για παράδειγμα, ήρθε παρά το γεγονός ότι βρισκόταν αρκετά πίσω από τον αντίπαλό του Σιμόν Πέρες, με σημαντική διαφορά στις δημοσκοπήσεις στην αρχή της προεκλογικής εκστρατείας. Κάλυψε σχετικά γρήγορα τη διαφορά, πέρασε μπροστά και επικράτησε. Έχει μάθει επίσης να οικοδομεί συμμαχίες τόσο με πρόσωπα της κεντροαριστεράς, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Μπαράκ και ο Μπένι Γκαντζ, όσο, φυσικά, και με εθνικιστές πολιτικούς, όπως ο Μπεζαλέλ Σμότριχ και ο Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ.

Η ομιλία του στην Κνεσέτ κατά την επίσκεψη του Ντόναλτ Τραμπ ήταν χαρακτηριστική του Νετανιάχου. Μετέτρεψε την ειρηνευτική συμφωνία σε μια τεράστια νίκη για τους πολεμικούς στόχους του Ισραήλ στη Γάζα, ενώ μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα, δήλωνε με κάθε ευκαιρία ότι η Χαμάς μπορούσε να συντριβεί «μόνο με την κατάληψη της πόλης της Γάζας». Η κατάληψη δεν ήρθε, αντίθετα η Χαμάς αναπτύσσει μια δύναμη 7.000 ενόπλων ανδρών που διατηρούν τον έλεγχο των περιοχών που εκκενώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις. Παρ’ όλα αυτά, ο Νετανιάχου επιμένει να προσπαθεί να πείσει το εκλογικό σώμα ότι οδήγησε το Ισραήλ σε ολοκληρωτική νίκη.

Το εύθραυστο εκλογικό τοπίο και το σχέδιο Τραμπ

Οι δημοσκοπήσεις μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 δεν ήταν ενθαρρυντικές για τον Νετανιάχου. Ωστόσο, παρά τη συγκλονιστική αυτή τραγωδία, η δημοσκοπική του φθορά δεν υπήρξε ποτέ μη διαχειρίσιμη. Οι πρόσφατες έρευνες κοινής γνώμης αποκαλύπτουν ότι, αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές στο Ισραήλ, το κόμμα του, το Λικούντ, θα συγκέντρωνε τις περισσότερες έδρες. Ο κυβερνητικός συνασπισμός πιθανότητα δεν θα επέστρεφε στην εξουσία, με τα αραβικά κόμματα να διατηρούν ρόλο ρυθμιστή των πολιτικών ισορροπιών.

Η αντιπολίτευση εκτείνεται από το συντηρητικό «Μπλοκ της Αλλαγής», υπό τον πρώην πρωθυπουργό Ναφτάλι Μπένετ, το κεντρώο Yesh Atid του Γιαΐρ Λαπίντ έως το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα του Γιαΐρ Γκολάν. Κοινό στοιχείο και των τριών σχηματισμών είναι η αντίθεσή τους στο ύφος διακυβέρνησης του Νετανιάχου και στις αμφιλεγόμενες δικαστικές μεταρρυθμίσεις του, αλλά δεν έχουν οικοδομήσει ακόμη μια κοινή «γραμμή» για το τι πραγματικά πρεσβεύουν. Επίσης, και τα τρία πολιτικά πρόσωπα προσβλέπουν στον πρωθυπουργικό θώκο, καθιστώντας το αντιπολιτευτικό μέτωπο ευάλωτο σε προσωπικές τακτικές.

Πολλά αναμένεται να εξαρτηθούν ακόμα από το πώς θα εξελιχθεί στην πράξη το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ. Εάν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους καταφέρουν να αναπτύξουν μια διεθνή δύναμη σταθεροποίησης και να δημιουργήσουν μια προοπτική διακυβέρνησης στη Γάζα που θα αντικαταστήσει τη Χαμάς, τότε οι πιθανότητες επανεκλογής του Νετανιάχου θα ενισχυθούν, με τον ίδιο να παρουσιάζει τις εξελίξεις αυτές ως δική του νίκη.

Παράλληλα, είναι κρίσιμο να ξεκαθαριστεί το μείζον ζήτημα της αποστρατικοποίησης της Χαμάς και ό,τι αφορά το υπόγειο δίκτυο της οργάνωσης. Πρόκειται για μια διαδικασία που αρκετοί αναλυτές εκτιμούν από δύσκολο έως απίθανο να προχωρήσει ομαλά, ενώ δεν θα πρέπει να αποκλείεται και πιθανή ανάφλεξη, ίσως και στρατιωτικές επιχειρήσεις πριν τις εκλογές για την κινητοποίηση και συσπείρωση του υπερσυντηρητικού κυβερνητικού συνασπισμού.

Από την πρώτη μέρα του πολέμου και της επίθεσης στη Γάζα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει συγκρίνει τον εαυτό του με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Τσόρτσιλ κέρδισε τον πόλεμο, αλλά έχασε τις εκλογές το 1945. Ο Νετανιάχου το γνωρίζει αυτό και είναι βέβαιο ότι θα κάνει τα πάντα όχι μόνο για να επιβιώσει πολιτικά, αλλά για να αποτελέσει και πάλι τον ρυθμιστή των εξελίξεων στην επόμενη μέρα για το Ισραήλ.

*Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής, project coordinator και υπεύθυνος χρηματοδοτικών προγραμμάτων στο ETERON – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή.