Bloomberg: Τι σημαίνει για την ασφάλεια της Ουκρανίας η ένταξη στην ΕΕ
Διαβάζεται σε 9'
Η Ουκρανία διεκδικεί τη θέση της στην ΕΕ. Σε ποιο στάδιο της ενταξιακής διαδικασίας βρίσκεται, τι σημαίνει αυτό για την ασφάλειά της και γιατί αντιδρά ο Όρμπαν.
- 22 Αυγούστου 2025 21:36
Η πρόσφατη πίεση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για την έναρξη διαπραγματεύσεων με στόχο τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει ενισχύσει την αίσθηση του κατεπείγοντος γύρω από την προσπάθεια της Ουκρανίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Καθώς οι σύμμαχοι της Ουκρανίας ζητούν εγγυήσεις ασφαλείας για να αποτρέψουν περαιτέρω εδαφικές επεκτάσεις από τη Ρωσία, μία από τις πιθανές μακροπρόθεσμες λύσεις είναι η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, γεγονός που θα την ενέτασσε στο πλαίσιο της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας της Ένωσης.
Μετά από χρόνιες συνομιλίες με την ΕΕ για ενδεχόμενη ένταξη, η Ουκρανία τροποποίησε το Σύνταγμά της το 2019 ώστε να περιλαμβάνει ως στρατηγικό στόχο την ένταξη στην πολιτική και οικονομική ένωση, καθώς και στο ΝΑΤΟ. Η Ουκρανία υπέβαλε αίτηση ένταξης στην ΕΕ λίγες ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή πλήρους κλίμακας τον Φεβρουάριο του 2022 και έλαβε το καθεστώς υποψήφιας χώρας σχεδόν τέσσερις μήνες αργότερα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις στα τέλη του 2023 και οι συνομιλίες ξεκίνησαν επίσημα τον Ιούνιο του περασμένου έτους.
Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη, εν μέρει επειδή απαιτείται ομόφωνη έγκριση από όλα τα κράτη μέλη για να προχωρήσει η διαδικασία. Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, προσπάθησε να εμποδίσει την ένταξη της Ουκρανίας, και Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν, σύμφωνα με το Bloomberg, να αξιοποιήσουν την επιρροή του συμμάχου του Όρμπαν, Ντόναλντ Τραμπ, για να ασκήσουν πίεση ώστε να αρθεί το εμπόδιο.
Πώς θα μπορούσε η ένταξη στην ΕΕ να προσφέρει ασφάλεια στην Ουκρανία
Η ένταξη στην ΕΕ δεν αποτελεί άμεση εγγύηση ασφαλείας, καθώς η διαδικασία ένταξης διαρκεί χρόνια. Ωστόσο, όταν μια χώρα γίνει μέλος της ΕΕ, εφαρμόζεται η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας — που ορίζεται στο Άρθρο 42.7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — και η οποία δηλώνει ότι, σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης εναντίον ενός κράτους μέλους, τα υπόλοιπα κράτη έχουν «υποχρέωση να του παράσχουν βοήθεια και υποστήριξη με όλα τα μέσα που διαθέτουν».
Αυτό είναι παρόμοιο με την αρχή της συλλογικής άμυνας του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, το οποίο αναφέρει ότι επίθεση εναντίον ενός μέλους θεωρείται «επίθεση εναντίον όλων». Ωστόσο, το ΝΑΤΟ υποχρεώνει τα κράτη μέλη να λάβουν όποια μέτρα “θεωρούν αναγκαία”, και όχι όλα τα δυνατά μέσα.
Όπως και στο Άρθρο 5, έτσι και η ρήτρα της ΕΕ δεν περιορίζει την υποστήριξη μόνο σε ένοπλη βοήθεια. Το Άρθρο 42.7 επιτρέπει σε ουδέτερες χώρες, όπως η Αυστρία και η Ιρλανδία, να ανταποκριθούν με τρόπο που δεν παραβιάζει την πολιτική ουδετερότητάς τους.
Η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας της ΕΕ δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ σε περίπτωση επίθεσης από άλλη χώρα. Έχει ενεργοποιηθεί μόνο μία φορά — από τη Γαλλία το 2015, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι.
Ποια είναι η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ;
Υπάρχουν τρία βασικά στάδια, τα οποία απαιτούν ομόφωνη έγκριση από τα 27 κράτη μέλη:
- Απόκτηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας, πληρώντας πολιτικά και οικονομικά κριτήρια, όπως το κράτος δικαίου και η λειτουργία οικονομίας της αγοράς.
- Ενταξιακές διαπραγματεύσεις, στις οποίες η υποψήφια χώρα πρέπει να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις ώστε να ευθυγραμμιστεί με τη νομοθεσία της ΕΕ.
- Έγκριση της συνθήκης προσχώρησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προτού υπογραφεί και κυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη και την υποψήφια χώρα.
Ο Όρμπαν είχε εκφράσει την αντίθεσή του στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, λέγοντας ότι η χώρα δεν είναι έτοιμη. Η ΕΕ κατάφερε να παρακάμψει την αντίθεσή του, καθώς δεν ήταν παρών στην τελική ψηφοφορία, σύμφωνα με πληροφορίες.
Η Ουκρανία βρίσκεται τώρα στο δεύτερο στάδιο της διαδικασίας για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει την προσαρμογή της χώρας στους κανόνες και τις πολιτικές της ΕΕ, που είναι χωρισμένοι σε 35 τομείς. Αυτοί οι τομείς έχουν οργανωθεί σε έξι βασικές θεματικές, όπως:
- θεμελιώδεις αξίες (δημοκρατία, ανεξάρτητη δικαιοσύνη),
- εσωτερική αγορά (π.χ. ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων),
- ανταγωνιστικότητα και οικονομία,
- περιβάλλον και πράσινες πολιτικές,
- γεωργία και διαχείριση πόρων,
- εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ.
Για να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για κάθε θεματική, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να συμφωνήσουν ομόφωνα.
Η έναρξη των συνομιλιών για την πρώτη θεματική έχει μπλοκαριστεί από τον Όρμπαν, ο οποίος διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Ρωσία και έχει ασκήσει βέτο σε ευρωπαϊκή στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Η Ουκρανία είχε στόχο να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τρεις από τις θεματικές έως τον Ιούλιο και για τις υπόλοιπες μέχρι το τέλος του έτους. Ο Πρόεδρος Ζελένσκι δήλωσε τον Ιούνιο ότι η Ουκρανία χρειάζεται μια «ξεκάθαρη απόφαση» από την ΕΕ για το άνοιγμα αυτών των συνομιλιών, καθώς έχει «ικανοποιήσει όλες τις προϋποθέσεις».
Πόσο διαρκεί η διαδικασία ένταξης;
Σύμφωνα με το Pew Research Center, ο μέσος χρόνος ένταξης για τα υπάρχοντα (μη ιδρυτικά) κράτη μέλη της ΕΕ είναι περίπου 9 χρόνια.
Η Κροατία, το νεότερο μέλος της ΕΕ, περίμενε 10 χρόνια πριν γίνει αποδεκτή το 2013, ενώ η Κύπρος και η Μάλτα περίμεναν περίπου 14 χρόνια. Η Τουρκία είναι υποψήφια από το 1999, όμως η αυξανόμενη αυταρχικότητα του Προέδρου Ερντογάν έχει ουσιαστικά παγώσει τη διαδικασία ένταξής της.
Η ΕΕ έχει καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχει «γρήγορη λωρίδα». Ωστόσο, η Ουκρανία έλαβε το καθεστώς υποψήφιας χώρας μόλις τέσσερις μήνες μετά την αίτησή της, ενώ η Αλβανία περίμενε πέντε χρόνια. Η Ουκρανία είναι μία από τις εννέα χώρες που έχουν λάβει το καθεστώς υποψήφιας χώρας.
Πληρεί η Ουκρανία τα ευρωπαϊκά ενταξιακά κριτήρια;
Η μεγαλύτερη πρόκληση για την κυβέρνηση της Ουκρανίας είναι να πείσει την ΕΕ ότι έχει εφαρμόσει επιτυχώς τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Παρά την πρόοδο, σκάνδαλα διαφθοράς — ακόμα και στον στρατό — παραμένουν συχνά.
Τον Ιούλιο, ο Ζελένσκι υπέγραψε ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο που θα περιόριζε σημαντικά τη λειτουργία των ανεξάρτητων υπηρεσιών κατά της διαφθοράς, οι οποίες είχαν ιδρυθεί πριν από μία δεκαετία έπειτα από απαίτηση διεθνών δωρητών. Ο Ουκρανός πρόεδρος υπαναχώρησε άμεσα έπειτα από δημόσια κατακραυγή και επικρίσεις από την ΕΕ, όμως το περιστατικό ενίσχυσε τις αμφιβολίες για την ανεξαρτησία αυτών των θεσμών.
Ένα ακόμη ζήτημα για την ΕΕ είναι η αξιοπιστία του ουκρανικού δικαστικού συστήματος, το οποίο ξένοι επενδυτές αναφέρουν συχνά ως εμπόδιο για επενδύσεις. Η Ουκρανία έπεσε μία θέση, στην 105η από 180 χώρες, στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς 2024 της Διεθνούς Διαφάνειας, ο οποίος μετρά τα αντιληπτά επίπεδα διαφθοράς στον δημόσιο τομέα.
Υποστηρίζουν οι Ουκρανοί την ένταξη στην ΕΕ;
Η στήριξη προς την ΕΕ είναι ισχυρή στην Ουκρανία. Σε δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Ιουνίου του τρέχοντος έτους από το Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών και Προβλέψεων Janus, το Κέντρο Κοινωνικής και Μαρκετινγκ Έρευνας SOCIS και την έκδοση “Βαρόμετρο της Κοινής Γνώμης”, σχεδόν το 69% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα ψήφιζε υπέρ της ένταξης στην ΕΕ εάν διεξαγόταν δημοψήφισμα στο άμεσο μέλλον.
Η στροφή της ουκρανικής κοινής γνώμης προς την Ευρώπη υπήρξε κινητήριος δύναμη των εντάσεων με τη Ρωσία ήδη από την “Πορτοκαλί Επανάσταση” του 2004, η οποία οδήγησε στην ακύρωση των εκλογών που αρχικά ανέδειξαν τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς, λόγω νοθείας.
Ο φιλορωσικός ηγέτης τελικά ανέλαβε την εξουσία το 2010, αλλά όταν το 2013 υπαναχώρησε από τη συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ — υπό πίεση της Μόσχας — η λαϊκή οργή μετατράπηκε στο λεγόμενο Euromaidan, το κύμα διαδηλώσεων που ξέσπασε και οδήγησε στην ανατροπή της κυβέρνησής του.
Η πλήρης ένταξη στην ΕΕ φαινόταν παλαιότερα μακρινή προοπτική, καθώς ορισμένα κράτη μέλη ήταν επιφυλακτικά απέναντι στη διεύρυνση και ανήσυχα για την οικονομική μετάβαση της Ουκρανίας μετά τον κομμουνισμό. Ωστόσο, η πλήρης στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας το 2022 άλλαξε τα δεδομένα.
Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η Ουκρανία ανήκει στην «ευρωπαϊκή οικογένεια». Τον Ιούνιο, ο τότε Καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και ο τότε Πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι επισκέφθηκαν το Κίεβο και υποσχέθηκαν στήριξη στην ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας. Ο πόλεμος της Ρωσίας και οι απόπειρές της να αποσταθεροποιήσει την Ευρώπη έδωσαν νέα ώθηση στη γενικότερη πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ.
Γιατί ο Όρμπαν αντιτίθεται στην ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ;
Σε αντίθεση με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Βίκτορ Όρμπαν διατηρεί φιλικές σχέσεις με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ακόμη και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ουγγαρία εξαρτάται από τη Ρωσία για την προμήθεια πετρελαίου — εξαιρέθηκε από την απαγόρευση της ΕΕ στο ρωσικό αργό πετρέλαιο το 2022, επιτρέποντάς της να συνεχίσει να προμηθεύεται μέσω του αγωγού Druzhba που περνά από την Ουκρανία.
Ο Όρμπαν έχει δηλώσει ότι η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ θα ήταν «οικονομική αυτοκτονία» και θα απειλούσε θέσεις εργασίας στον αγροτικό τομέα της Ουγγαρίας. Έχει επίσης κατηγορήσει την ουκρανική κυβέρνηση ότι δεν προστατεύει τα δικαιώματα της ουγγρικής μειονότητας που ζει στα δυτικά της Ουκρανίας — παρόλο που η ουκρανική νομοθεσία έχει ήδη τροποποιηθεί για να ενισχύσει τις προστασίες για τις μειονότητες.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει δηλώσει ότι θα ήταν «αδύνατο» να ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, αλλά στηρίζει περισσότερο την ένταξή της στην ΕΕ, κάλεσε τον Όρμπαν στα μέσα Αυγούστου για να συζητήσουν την αντίθεσή του στη διαδικασία ένταξης, σύμφωνα με το Bloomberg. Η συζήτηση αυτή έγινε μετά από επίσκεψη Ευρωπαίων ηγετών στον Λευκό Οίκο μαζί με τον Ζελένσκι, κατά την οποία ζήτησαν από τον Αμερικανό πρόεδρο να ασκήσει επιρροή στον Ορμπάν ώστε να σταματήσει την παρεμπόδιση της διαδικασίας.