Εκλογές στην Ισπανία: Τα σενάρια και τέσσερα χρήσιμα συμπεράσματα

Για τέταρτη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια οι Ισπανοί κλήθηκαν να επιλέξουν ποια κυβέρνηση θέλουν για το τόπο τους. Και για τέταρτη φορά αποδείχθηκε πόσο διχασμένο είναι το εκλογικό σώμα, πόσο δύσκολες είναι οι συμμαχίες στον ευρύτερο χώρο κεντροαριστεράς και αριστεράς, πόσο άμεση είναι η αντανάκλαση της κρίσης και του αδιεξόδου στην Καταλονία πάνω στην εκλογική συμπεριφορά.

Πίνακας 1: Σύγκριση αποτελεσμάτων εκλογών Απριλίου 2019 και Νοεμβρίου 2019 (Πηγή: Υπ. Δικαιοσύνης)

1 συμπέρασμα: Προς κυβέρνηση «μεγάλης συμμαχίας»;

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πέδρο Σάντσεθ είναι για ακόμη μια φορά ο νικητής στις εκλογές, ωστόσο ο σχηματισμός κυβέρνησης με τους Ποδέμος μοιάζει αδύνατος. Το μοναδικό ρεαλιστικό σενάριο για μια κυβέρνηση πλειοψηφίας είναι η συμμαχία σοσιαλιστών-δεξιάς, με το Λαϊκό Κόμμα να έρχεται δεύτερο με ελαφρώς ενισχυμένα ποσοστά και περισσότερες έδρες. Η «μεγάλη συμμαχία», όπως ονομάζεται, μεταξύ κεντροαριστεράς και δεξιάς, όπου και εάν εφαρμόστηκε ή εφαρμόζεται, όπως στη Γερμανία για παράδειγμα, οδήγησε στη καταβαράθρωση των σοσιαλιστικών κομμάτων, στην εφαρμογή οπισθοδρομικών κοινωνικών πολιτικών και πολιτικών λιτότητας και στην ενίσχυση του διπόλου δεξιάς-ακροδεξιάς.

Πίνακας 2: Ο εκλογικός χάρτης και οι νικητές των περιφερειών (Πηγή: Υπ. Εσωτερικών Ισπανίας)

Το παράδοξο σε μια τέτοια πιθανή εξέλιξη στην Ισπανία θα ήταν ότι ο Σάντσεθ είναι εκείνος που πίεσε για να πέσει η κυβέρνηση Ραχόι προ διετίας, είναι εκείνος που κάλεσε το κόμμα του σε «αριστερή στροφή» και συμμαχία με τους Ποδέμος, και εκείνος που διαμόρφωσε ένα πρόγραμμα αρκετά προοδευτικό για την Ισπανία – το οποίο ακόμη δεν έχει προχωρήσει και εφαρμοστεί. Μια συμμαχία με τη δεξιά θα ήταν ολέθριο λάθος και πισωγύρισμα για τους Ισπανούς σοσιαλιστές, που θα τους έφερνε αντιμέτωπους με τα αδιέξοδα του πρόσφατου παρελθόντος.

2 συμπέρασμα: Η ακροδεξιά στη τρίτη θέση

Άκρως προβληματική εξέλιξη η άνοδος του κόμματος Vox στη τρίτη θέση, με ενίσχυση των ποσοστών του κατά 5 περίπου ποσοστιαίες μονάδες (από 10,26% στο 15%). Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ένα σημαντικό μέρος των αναποφάσιστων μετακινήθηκε προς την ακροδεξιά, με την καταλανική κρίση να παίζει ρόλο σε αυτή την απόφαση, οξύνοντας τα εθνικιστικά αντανακλαστικά σε εθνικό επίπεδο.

Η εξέλιξη αυτή είναι πρωτοφανής για την μετα-φρανκική πολιτική ιστορία στη χώρα, καθώς από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 η ακροδεξιά ήταν περιθωριοποιημένη, τουλάχιστον σε επίπεδο πολιτικής εκπροσώπησης, με το Λαϊκό Κόμμα να φιλοξενεί στις τάξεις του πολλούς νοσταλγούς της δικτατορίας, όπως συμβαίνει στα περισσότερα δεξιά και συντηρητικά κόμματα στην Ευρώπη. Σαλβίνι και Λεπέν έσπευσαν να συγχαρούν το Vox για την επιτυχία του, με το ακροδεξιό ρεύμα να ενισχύεται στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Για ακόμη μια φορά οι δημοκρατικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να εμποδίσουν την άνοδo της ακροδεξιάς, που έλκει στήριξη από παραδοσιακούς ψηφοφόρους της κεντροαριστερας και της κεντροδεξιάς.

Πίνακας 3: Αύξηση ποσοστού του κόμματος Vox ανά εκλογική περιφέρεια (Πηγή: El Pais)

3 συμπέρασμα: Η Αριστερά χωρίς στρατηγική και πλάνο

Οι Ποδέμος αποδυναμώθηκαν, ενώ το νέο κόμμα του αποχωρήσαντος από τους Ποδέμους πρώην επικεφαλής στρατηγικού σχεδιασμού και στενού συνεργάτη του Πάμπλο Ιγκλέσιας, Ινίχο Ερεχόν, δεν κατάφερε να επαληθεύσει τις προσδοκίες, παρά τη στήριξη των Πράσινων. Το αντίθετο θα λέγαμε ότι συνέβη, καθώς η εσωτερική διάσπαση των Ποδέμος λειτούργησε επιβαρυντικά για τις δυνάμεις της Αριστεράς, αναδεικνύοντας τις στρατηγικές αδυναμίες και την έλλειψη βιώσιμης και ρεαλιστικής πολιτικής πρότασης. Ο βολονταρισμός επικράτησε του πραγματισμού, κι ενώ οι Ποδέμος και η Ενωμένη Αριστερά ήταν οι μόνες πολιτικές δυνάμεις που καλούσαν επίμονα σε διάλογο την ισπανική κυβέρνηση και τους Καταλανούς υπέρμαχους της ανεξαρτησίας από την πρώτη στιγμή, δεν κατάφεραν να κεφαλαιοποιήσουν εκλογικά αυτή τη στάση.

Ο ορίζοντας είναι θολός για την Αριστερά (και) στην Ισπανία, με την Άντα Κολάου, δήμαρχο της Βαρκελώνης, να μιλά δημόσια υπέρ της ανάγκης δημιουργίας ενός ευρύτερου αριστερού μετώπου, μαζί με το σοσιαλιστικό κόμμα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η εκλογική πτώση θα οδηγήσει στην πολιτική και κοινωνική περιθωριοποίηση όλων των προοδευτικών δυνάμεων.

4 συμπέρασμα: Η Καταλονία σε ένα ακόμη αδιέξοδο

Τίποτα θετικό δεν προμηνύεται για την Καταλονία με βάση το αποτέλεσμα της ψήφου στην ισπανική κάλπη. Η αλλαγή στρατηγικής από την κυβέρνηση που θα σχηματισθεί (εάν σχηματισθεί) είναι μονόδρομος για να αποκλιμακωθεί η ένταση, να δοθεί πολιτική λύση στο καταλανικό ζήτημα και να επανεξετασθεί το αίτημα για αποφυλάκιση των Καταλανών ηγετών.

Οι δύο τελευταίοι μήνες, όπου το καταλανικό ζήτημα κορυφώθηκε για ακόμη μία φορά, δεν λειτούργησαν εποικοδομητικά στην προσπάθεια αναζήτησης μιας λύσης, αντίθετα όξυναν τις εντάσεις και τα αδιέξοδα, τροφοδότησαν τον εθνικισμό και απέδειξαν ότι η κοινωνία βρίσκεται βαθιά διχασμένη και εγκλωβισμένη στην πολιτική του διχασμού και της ρητορικής του μίσους.

Όπως έχει διαμορφωθεί πολιτικά η κατάσταση σήμερα, η πολιτική σκηνή στην Ισπανία αντανακλά την κατάσταση που βλέπουμε συνολικά στην ΕΕ: Προβληματικές πολιτικές, ιδεολογική οπισθοδρόμηση, έλλειψη οράματος και ένα εκλογικό σώμα που τροφοδοτείται διαρκώς με μίσος, βία και λιτότητα.

*Ο Δημήτρη Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος, συντονιστής του Ευρωπαϊκού Προοδευτικού Φόρουμ.