Γιατί η GenZ ξεσηκώνεται και βάζει φωτιά στο Νεπάλ

Κυβερνητικά κτίρια στις φλόγες, στρατός στους δρόμους, δεκάδες νεκροί και τραυματίες διαδηλωτές και ένας πρωθυπουργός που αποτελεί πλέον παρελθόν, συνθέτουν το σκηνικό της μεγάλης αναταραχής που εξελίσσεται αυτές τις μέρες στο Νεπάλ.

Ως η φωνή της GenZ του Νεπάλ, οι διαδηλωτές εξέφρασαν όχι μόνο την οργή τους για τη βία των αρχών που δολοφόνησαν 22 διαδηλωτές τραυμάτισαν άλλους 200, αλλά και για τα χρόνια κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα στη δεκαετία που ακολούθησε την κατάργηση της μοναρχίας και τη μετάβασή της σε δημοκρατία.

Η χώρα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα εμβάσματα που στέλνουν στις οικογένειές τους περίπου δύο εκατομμύρια εργαζόμενοι στο εξωτερικό. Η απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είχε ως αποτέλεσμα να αποκόψει τις οικογένειες από τους αγαπημένους τους ανθρώπους που βρίσκονται μακριά και είναι βιοπαλαιστές. Εδώ και χρόνια, η έλλειψη θέσεων εργασίας έχει ωθήσει εκατομμύρια πολίτες να αναζητήσουν δουλειά σε χώρες όπως η Μαλαισία, η Μέση Ανατολή και η Νότια Κορέα, κυρίως σε εργοτάξια, ώστε να στέλνουν χρήματα στις οικογένειές τους. Παράλληλα, καταγγέλλουν τη διαφθορά και τα οικονομικά, κοινωνικά και εργασιακά αδιέξοδα, ειδικά της νέας γενιάς.

Η μεγαλύτερη αναταραχή των τελευταίων δεκαετιών στο φτωχό αυτό κράτος των Ιμαλαΐων πυροδοτήθηκε από την απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα, αλλά ανακλήθηκε αφού 19 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους τη Δευτέρα, όταν η αστυνομία έκανε εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων, πλαστικών σφαιρών, αντλιών νερού και πραγματικών πυρών για να καταστείλει το πλήθος.

Πολλά κυβερνητικά κτίρια, από το Ανώτατο Δικαστήριο και το κοινοβούλιο μέχρι τις οικίες υπουργών –συμπεριλαμβανομένης και της ιδιωτικής κατοικίας του Όλι– παραδόθηκαν στις φλόγες, όπως επίσης και τα κεντρικά γραφεία του Κόμματος του Κογκρέσου του Νεπάλ, καθώς και την κατοικία του πρώην πρωθυπουργού Σερ Μπαχαντούρ Ντέουμπα κατά τις διαδηλώσεις της Τρίτης.

Αποκλιμάκωση ήρθε μόνο μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού. Σήμερα, Τετάρτη, στρατιώτες περιπολούν τους δρόμους του Κατμαντού όπως αναφέρει το Reuters, εν μέσω της επ’ αόριστον απαγόρευσης κυκλοφορίας στην πρωτεύουσα του Νεπάλ, έπειτα από δύο ημέρες αιματηρών αντικυβερνητικών διαδηλώσεων κατά της διαφθοράς.

Όπως μεταδίδουν τοπικά ΜΜΕ, έλαβαν χώρα προετοιμασίες για συνομιλίες μεταξύ των αρχών και των διαδηλωτών, χωρίς όμως να διευκρινιστούν λεπτομέρειες.

Πώς όμως ξεκίνησαν όλα αυτά;

Η απαγόρευση των social media

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής στο Νεπάλ. Μάλιστα, όπως σημειώνει το BBC, η χώρα καταγράφει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά χρηστών ανά κάτοικο στη Νότια Ασία.

Οι διαδηλώσεις πυροδοτήθηκαν από την απόφαση της κυβέρνησης την περασμένη εβδομάδα να απαγορεύσει 26 πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης –ανάμεσά τους το WhatsApp, το Instagram και το Facebook– επειδή δεν συμμορφώθηκαν με την προθεσμία εγγραφής τους στο υπουργείο Επικοινωνίας και Πληροφορικής του Νεπάλ.

Η GenZ – και όχι μόνο – κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι, με το πρόσχημα της ρύθμισης, στόχευε να φιμώσει μια εκστρατεία κατά της διαφθοράς. Η απαγόρευση στη συνέχεια αποσύρθηκε, το βράδυ της Δευτέρας.

Αν και η απαγόρευση λειτούργησε ως καταλύτης για το ξέσπασμα της οργής, οι διαδηλωτές εκφράζουν μια βαθύτερη, συσσωρευμένη δυσαρέσκεια απέναντι στις αρχές της χώρας.

Το ξέσπασμα της οργής

Οι διαδηλώσεις που πυροδοτήθηκαν από  την απαγόρευση των social media πήραν δυναμική και στη συνέχεια βίαιη τροπή στο Κατμαντού και σε άλλες πόλεις. Μόνο τη Δευτέρα, 19 διαδηλωτές σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία, η οποία επιτέθηκε στο πλήθος με αντλίες νερού, γκλοπ και πλαστικές σφαίρες. Κάποιοι διαδηλωτές κατάφεραν να διασπάσουν τον κλοιό γύρω από το κοινοβούλιο στο Κατμαντού, με την αστυνομία να προχωρά σε απαγόρευσης κυκλοφορίας γύρω από κρίσιμα κυβερνητικά κτίρια και στην ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας.

Την Τρίτη, οι διαδηλωτές έβαλαν φωτιά στο κοινοβούλιο της πρωτεύουσας, με πυκνούς καπνούς να υψώνονται στον ουρανό. Κυβερνητικά κτίρια και κατοικίες πολιτικών ηγετών δέχτηκαν επιθέσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας. Τουλάχιστον τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εκείνη την ημέρα, ανεβάζοντας τον συνολικό απολογισμό των νεκρών σε τουλάχιστον 22.

Πολλοί τραυματίες μεταφέρθηκαν σε τοπικά νοσοκομεία, όπου συγκεντρώθηκαν πλήθη. Γιατροί δήλωσαν στο BBC Nepali ότι περιέθαλψαν τραύματα από σφαίρες, κανονικές και πλαστικές. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων, αναμένεται να αυξηθεί.

Ποιος κυβερνά σήμερα το Νεπάλ;

Το βράδυ της Τρίτης, ο αρχηγός του στρατού, στρατηγός Ασόκ Ρατζ Σιγκντέλ, εξέδωσε ανακοίνωση κατηγορώντας τους διαδηλωτές ότι εκμεταλλεύονται την κρίση προχωρώντας σε καταστροφές, λεηλασίες και εμπρησμούς.

Η ανακοίνωση τόνιζε ότι, αν συνεχιστεί η αναταραχή, «όλοι οι φορείς ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, είναι δεσμευμένοι να πάρουν τον έλεγχο της κατάστασης». Την ίδια στιγμή, ο Σιγκντέλ κάλεσε τους διαδηλωτές σε διάλογο για να βρεθεί λύση στη χειρότερη αναταραχή των τελευταίων δεκαετιών στο Νεπάλ.

Παραμένει ωστόσο ασαφές ποιος κυβερνά τη χώρα αυτή τη στιγμή. Η ανακοίνωση του στρατού δεν διευκρίνισε τι είδους ενέργειες θα μπορούσαν να γίνουν ούτε αν θα γίνει χρήση βίας. Ωστόσο, στρατιώτες βρίσκονται ήδη στους δρόμους, με αποστολή τους, όπως αναφέρουν, να επιβάλουν την τάξη απέναντι σε όσους «προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προχωρώντας σε λεηλασίες, εμπρησμούς και βανδαλισμούς».

Το ίδιο αβέβαιο είναι ποιος μπορεί να εκπροσωπήσει τους διαδηλωτές σε έναν πιθανό διάλογο με τον στρατό. Οι κινητοποιήσεις δεν έχουν ηγέτη ούτε οργανωμένο φορέα από πίσω τους. Ξεκίνησαν ως αυθόρμητη αντίδραση μέσα από κάλεσμα στα social media.

Ο μοναδικός πολιτικός που έχει εκφράσει ανοιχτά τη στήριξή του στις διαδηλώσεις είναι ο δήμαρχος του μητροπολιτικού Κατμαντού, Μπαλέν Σαχ, ο οποίος μέσω των λογαριασμών του στα social media απευθύνει συνεχείς εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση.

Ποιοι αποτελούν το σώμα των διαδηλωτών

Αφού ξεσηκώθηκαν μέσω των social media και με μπροστάρηδες τους νέους της χώρας, οι διαδηλωτές δίνουν μορφή σε ένα πρωτοφανές για το Νεπάλ κίνημα.

Οι συμμετέχοντες αυτοπροσδιορίζονται ως GenZ, με τον όρο να έχει εξελιχθεί σε σύμβολο-συσπείρωσης για το σύνολο της διαμαρτυρίας.

Παρότι δεν υπάρχει κεντρική ηγεσία, αρκετές νεανικές συλλογικότητες έχουν αναδειχθεί σε κινητήρια δύναμη, απευθύνοντας καλέσματα για δράση και μοιράζοντας ενημερώσεις στο διαδίκτυο.

Φοιτητές από κολέγια και πανεπιστήμια σε μεγάλες πόλεις –όπως το Κατμαντού, η Ποκάρα και το Ιταχάρι– καλούνται να συμμετάσχουν φορώντας τις στολές τους και κρατώντας τα βιβλία τους, ενώ βίντεο που κυκλοφορούν στα social media δείχνουν ακόμα και μαθητές σχολείων να παίρνουν μέρος στις πορείες.

Τα αιτήματα των διαδηλωτών

Οι διαδηλωτές έχουν διατυπώσει δύο βασικά και ξεκάθαρα αιτήματα: την άρση της απαγόρευσης στα social media –κάτι που πλέον συνέβη– και τον τερματισμό αυτού που αποκαλούν «διεφθαρμένες πρακτικές» από την πλευρά των αξιωματούχων.

Πολλοί φοιτητές συνδέουν την απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με τον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου, σε συνδυασμό με τις εκτεταμένες κατηγορίες για διαφθορά που βαραίνουν τους πολιτικούς.

«Θέλουμε να δούμε ένα τέλος στη διαφθορά στο Νεπάλ», δήλωσε στο BBC Nepali η 19χρονη φοιτήτρια Μπίνου KC. «Οι ηγέτες υπόσχονται πράγματα στις εκλογές, αλλά ποτέ δεν τα υλοποιούν. Αυτοί είναι η αιτία τόσων πολλών προβλημάτων». Πρόσθεσε ότι η απαγόρευση των social media είχε διαταράξει τις σπουδές της, περιορίζοντας την πρόσβαση σε διαδικτυακά μαθήματα και πηγές μελέτης.

Την ίδια απογοήτευση εξέφρασε και η δημιουργός περιεχομένου Σουμπάνα Μπουντατόκι: «Η Generation Z δεν θα σταματήσει τώρα. Αυτή η διαμαρτυρία αφορά κάτι πολύ περισσότερο από τα social media – αφορά τη φίμωση της φωνής μας, και δεν θα το επιτρέψουμε».

Τι είναι το trend “NepoKids” και πώς συνδέεται με τις διαδηλώσεις

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία των κινητοποιήσεων στο Νεπάλ είναι η ευρεία χρήση των συνθημάτων #NepoBaby και #NepoKids.

Οι όροι αυτοί άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς στα social media τις τελευταίες εβδομάδες, ύστερα από βίντεο που κυκλοφόρησαν και έγιναν viral, και αποκάλυπταν τον πολυτελή τρόπο ζωής πολιτικών και των οικογενειών τους.

Οι διαδηλωτές υποστηρίζουν ότι αυτά τα άτομα απολαμβάνουν προνόμια και πλούτο χωρίς να το αξίζουν ούτε να προσπαθούν, ζώντας εις βάρος του δημόσιου χρήματος, την ώρα που οι απλοί Νεπαλέζοι παλεύουν με την ανεργία και τις δυσκολίες της καθημερινότητας.

Βίντεο που κυκλοφόρησαν σε TikTok και Instagram έκαναν τη σύγκριση ακόμη πιο έντονη: επώνυμα ρούχα, πολυτελή αυτοκίνητα και ταξίδια στο εξωτερικό για τις οικογένειες της πολιτικής ελίτ, απέναντι στη σκληρή πραγματικότητα των νέων που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν ή να ζουν χωρίς επαγγελματικές προοπτικές.

Έτσι, τα hashtags #NepoBaby και #NepoKids έγιναν σύμβολα μιας βαθύτερης αγανάκτησης απέναντι στις κοινωνικές ανισότητες, με τους διαδηλωτές να αντιπαραβάλλουν τη ζωή των ελίτ με εκείνη των καθημερινών πολιτών.

Η επόμενη μέρα

Παρότι ο πρωθυπουργός έχει παραιτηθεί, παραμένει ασαφές ποιος θα τον διαδεχθεί – ή τι θα συμβεί στη συνέχεια, καθώς φαίνεται να μην υπάρχει κανείς που να έχει τον έλεγχο.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες, ανάμεσά τους και υπουργοί, έχουν αναζητήσει καταφύγιο κοντά στις δυνάμεις ασφαλείας.

Οι διαδηλωτές μέχρι στιγμής αψηφούν σε μεγάλο βαθμό την επ’ αόριστον απαγόρευση κυκλοφορίας στο Κατμαντού και σε άλλες περιοχές.

Το κίνημα ζητά λογοδοσία και μεταρρυθμίσεις στη διακυβέρνηση. Ωστόσο, αναλυτές προειδοποιούν ότι αν η κυβέρνηση δεν προχωρήσει σε ουσιαστική εμπλοκή με τους πολίτες, η αναταραχή μπορεί να κλιμακωθεί περαιτέρω – ιδιαίτερα καθώς φοιτητές και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών συνεχίζουν να συσπειρώνονται γύρω από τις κινητοποιήσεις.